Preview only show first 10 pages with watermark. For full document please download

χλωριδικη ποικιλοτητα και φυτογεωγραφια τησ εύβοιας -τριγκασ

ΧΛΩΡΙ∆ΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΕΥΒΟΙΑΣ Παναγιώτης Τρίγκας Τοµέας Βιολογίας Φυτών, Τµήµα Βιολογίας, Πανεπιστήµιο Πατρών, 265 00 Πάτρα Εισαγωγή Η περιοχή του Αιγαίου είναι µία από τις περισσότερο µελετηµένες χλωριδικά περιοχές της Μεσογείου. Μία σειρά σηµαντικών δηµοσιεύσεων από τον Rechinger (1943, 1951), συνεχιζόµενες κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 από άλλους ερευνητές και κυρίως τις οµάδες των πανεπιστηµίων Lund και Γενεύης, δηµιούργησαν την πρώτη, και αρκετά ξεκάθαρ

   EMBED


Share

Transcript

   1 ΧΛΩΡΙ∆ΙΚΗ   ΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ   ΚΑΙ   ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ   ΤΗΣ   ΝΗΣΟΥ   ΕΥΒΟΙΑΣ   Παναγιώτης   Τρίγκας   Το  µ έας     Βιολογίας    Φυτών  , Τ   µ ή  µ α    Βιολογίας   ,  Πανεπιστή  µ ιο    Πατρών  , 265 00  Πάτρα   Εισαγωγή   Η   περιοχή   του   Αιγαίου   είναι  µ ία   από   τις   περισσότερο µ ελετη µ ένες   χλωριδικά   περιοχές   της   Μεσογείου . Μία   σειρά   ση µ αντικών   δη µ οσιεύσεων   από   τον Rechinger (1943,1951), συνεχιζό µ ενες   κατά   τις   δεκαετίες   του ’50 και    του ’60 από   άλλους   ερευνητές   και    κυρίως   τις   ο µ άδες   των   πανεπιστη µ ίων Lund και    Γενεύης , δη µ ιούργησαν   την   πρώτη , και    αρκετά   ξεκάθαρη   εικόνα   της   χλωρίδας   και    της   φυτογεωγραφίας   της   περιοχής . Οι    προσπάθειες   των   ερευνητών   επικεντρώθηκαν   κυρίως   στις   περιοχές   του   κεντρικού   και     νότιου   Αιγαίου . Η   χλωρίδα   της   Εύβοιας   ήταν   το   θέ µ α µ ιας   λεπτο µ ερούς µ ελέτης   από   τον Rechinger (1961), µ ε    υλικό   του   ίδιου   που   περιλα µ βανόταν   σε   παλαιότερες   δη µ οσιεύσεις   του , ε µ πλουτισ µ ένο µ ε   καινούργιο    υλικό   και    κυρίως   τις   συλλογές   του   Φοίτου (1960). Από   την   εποχή   εκείνη , πολλές   χλωριδικές   και    βιοσυστη µ ατικές µ ελέτες   έχουν   γίνει    για   την   Εύβοια   και    γειτονικές   της   περιοχές   και    η   χλωριδική   ποικιλότητα   και    φυτογεωγραφία   του    νησιού  µ πορούν    να   ειδωθούν   κάτω   από   το   φως   των   λεπτο µ ερέστερων   στοιχείων   που   έχου µ ε   σή µ ερα   στη   διάθεσή µ ας . Γεωγραφία   Η   Εύβοια   εκτείνεται    κατά µ ήκος   της   Βορειοανατολικής   ακτής   της   Στερεάς   Ελλάδας . Με   συνολική   επιφάνεια 3654 km 2   είναι    το   δεύτερο   σε µ έγεθος    νησί    της   Ελλάδας µ ετά   την   Κρήτη . Το   κατ ’ άξονα µ ήκος   της   είναι  175 km και    το   πλάτος   της   κυ µ αίνεται    από 7 µ έχρι  45km. Από   άποψη   ανάγλυφου   το    νησί  µ πορεί     να   χωριστεί    σε   τρία   τ µ ή µ ατα . Το   βόρειο   και     νότιο   τ µ ή µ α   της   είναι    ο µ αλά   και    λοφώδη , ενώ   το   κεντρικό   είναι    ορεινό . Τα   κυριότερα   όρη   της   Βόρειας   Εύβοιας   είναι    τα   Λιχάδα (763 m), Τελέθριο (970 m) και    Ξηρόν (991 m). Η   Κεντρική   Εύβοια   χωρίζεται    από   τη   Βόρεια µ ε µ ία   οροσειρά , που   αποτελείται    από   το   παράκτιο   όρος   Κανδήλι  (1246 m) και    από   τις   βορειοδυτικές   διακλαδώσεις   της   ∆ίρφυς (1743   2 m), Πυξαριά (1343 m) και    Γερακοβούνι  . Οι     νότιες   απολήξεις   της   Σκοτεινή (1362 m), Μαυροβούνι  (1189 m) και     Όλυ µ πος (1172 m), διασχίζουν   την   Κεντρική   Εύβοια . Το   ση µ αντικότερο   όρος   της    Νότιας   Εύβοιας   είναι    η    Όχη (1398 m). Από   γεωλογική   άποψη , οι    κυριότεροι    ορεινοί    όγκοι    του    νησιού   αποτελούνται    από   ασβεστόλιθους   του   Τριαδικού - Ιουρασικού , εκτός   από   το   όρος    Όχη   που   αποτελείται    κυρίως   από   κρυσταλλικούς   σχιστόλιθους   και    σιπολινο µ άρ µ αρα . Ιδιαίτερο   ενδιαφέρον   από   χλωριδική   άποψη   παρουσιάζουν   τα   οφιολιθικά   πετρώ µ ατα   της   Βόρειας   Εύβοιας . Παλαιογεωγραφία   Στις   αρχές   του   Μειοκαίνου , πριν 25 εκατο µµ  ύρια   χρόνια   περίπου , η   Εύβοια   αποτελούσε   τ µ ή µ α   ενός µ εγάλου   χερσαίου   συγκροτή µ ατος   γνωστό µ ε   το   όνο µ α “ Αιγαιής ”. Κατά   τη   διάρκεια   του   Μειοκαίνου ( πιθανώς   Μέσο   Μειόκαινο ) άρχισαν   οι    πρώτες   διαρρήξεις   και    εγκατακρη µ  νίσεις   της   Αιγαιΐδας . Κατά   το   Ανώτερο   Μειόκαινο   και    Παλαιοπλειόκαινο   η   περιοχή   της   Εύβοιας   αποτελεί    χέρσο . Κατά   τη   διάρκεια   του   Πλειοκαίνου µ ία   γέφυρα   ξηράς    υπήρχε   στο   Κεντρικό   Αιγαίο , ενώνοντας   τη    Νότια   Ελλάδα µ ε   τη   Μικρά   Ασία . Αυτή   η   γέφυρα   ξηράς   οριοθετείται    προς   το   Βορρά   από µ ία   λί  µ  νη   που   καλύπτει  µ εγάλα   τ µ ή µ ατα   του   ση µ ερινού   Βορείου   Αιγαίου   και    προς   το    Νότο   από   το   Κρητικό   Πέλαγος , η   οποία   τη   διαχωρίζει    από   τη   γέφυρα   ξηράς   του    Νοτίου   Αιγαίου . Το   Ανώτερο   Πλειόκαινο   και    το   Κατώτερο   Πλειστόκαινο   η   θάλασσα   κατέκλυσε   ολόκληρη   την   περιοχή   του   Αιγαίου   και    δη µ ιουργήθηκαν   τα   κύρια   βιογεωγραφικά   όρια . Οι    Κυκλάδες   αποχωρίστηκαν   από   την   Εύβοια , βόρεια   της   Άνδρου , και    από   τα    νησιά   του   Ανατολικού   Αιγαίου . Την   ίδια   περίοδο , η   Σκύρος   αποχωρίστηκε   από   την   Εύβοια , η   οποία   εξακολουθούσε    να   είναι    ενω µ ένη µ ε   την   ηπειρωτική   Ελλάδα . Η   γεωγραφική   απο µ όνωση   της   Εύβοιας   από   την   ηπειρωτική   Ελλάδα   ολοκληρώθηκε   αργότερα , κατά   τη   διάρκεια   του   Πλειστοκαίνου . Παράλληλα , κατά   το   Πλειστόκαινο , έλαβαν   χώρα   απότο µ ες   διακυ µ άνσεις   της   θερ µ οκρασίας   του   πλανήτη , που   είχαν   ως   αποτέλεσ µ α   τη   δη µ ιουργία   τεσσάρων   εποχών   παγετώνων . Υπολογίζεται    ότι    κατά   τη µ έγιστη   παγετική   εποχή   του   Τεταρτογενούς  ( Γρι  µ άλδιος   απόσυρση   της   θάλασσας   κατά   το Würm II) η   στάθ µ η   της   θάλασσας   κατήλθε   κατά 120 m περίπου . Η   Εύβοια   επανενώθηκε µ ε   τη   Στερεά   Ελλάδα , αλλά   παρέ µ ηνε   απο µ ονω µ ένη   από   τις   Κυκλάδες   και    τη   Σκύρο . Για   περισσότερο   λεπτο µ ερείς   αναφορές , ο   αναγνώστης   παραπέ µ πεται    στις   εργασίες   των Creutzburg (1963), Greuter (1975) και    ∆ερ µ ιτζάκης (1989, 1990).   3 Χλωριδική   Ποικιλότητα   Ως   βιοποικιλότητα   ή   βιολογική   ποικιλότητα   ορίζεται    η   ποικιλότητα   των   ζωντανών   οργανισ µ ών   και    των   οικοσυστη µ άτων   στα   οποία   συ µ περιλα µ βάνονται  (Heywood & al.,1995). Ο   όρος   βιοποικιλότητα   περιλα µ βάνει    την   ποικιλότητα µ έσα   στα   είδη , µ εταξύ   των   ειδών   και    των   οικοσυστη µ άτων . Ο   ορισ µ ός   αυτός   καλύπτει    τρία   αλληλοσυνδεό µ ενα   επίπεδα   ποικιλότητας : τη   γενετική   ποικιλότητα , την   ποικιλότητα   σε   επίπεδο   ειδών   και    την   ποικιλότητα   σε   επίπεδο   κοινωνίας   ή   οικοσυστή µ ατος . Στα   πλαίσια   της   παρούσας   εργασίας , µ ελετήσα µ ε   την   βιοποικιλότητα   της    νήσου   Εύβοιας   σε   επίπεδο   ειδών   χλωρίδας ( Χλωριδική   Ποικιλότητα ). Στον   Πίν . 1 παρατίθενται    τα   αναλυτικά   στοιχεία   της   χλωρίδας   της   Εύβοιας . Από   την   κατα µ έτρηση   των   φυτών   που   περιλα µ βάνονται    στο   χλωριδικό   κατάλογο , βρέθηκε   ότι    η   χλωρίδα   της   Εύβοιας , µ ε   τα µ έχρι    σή µ ερα   γνωστά   στοιχεία , αποτελείται    από 1824 taxa ( είδη   και     υποείδη ), από   τα   οποία 30 είναι    Πτεριδόφυτα   και  1794 Σπερ µ ατόφυτα . Σ ’ αυτά   δε   συ µ περιλα µ βάνονται  14  υβρίδια   που   έχουν   αναφερθεί    από   την   περιοχή . Πίνακας 1. Ανάλυση   της   χλωρίδας   της    νήσου   Εύβοιας   Συστη µ ατική   Μονάδα   Οικογένειες   Γένη   Είδη  (Sp.) Υποείδη  (Subsp.)Sp.+Subsp. Ποσοστό  (%) Πτεριδόφυτα 5 14 28 2 30 1,7 Γυ µ  νόσπερ µ α 4 6 8 5 13 0,7 ∆ικοτυλήδονα 96 366 1162 292 1454 79,7 Μονοκοτυλήδονα 13 122 286 41 327 17,9 ΣΥΝΟΛΟ 118 508 1484 340 1824 100 Ο µ εγάλος   αριθ µ ός   φυτικών   ειδών , η   σπανιότητα   και    το   ιδιαίτερο   φυτογεωγραφικό   ενδιαφέρον   πολλών   από   αυτά   καθιστούν   την   Εύβοια   ένα   από   τα   ση µ αντικότερα   κέντρα   χλωριδικής   ποικιλότητας   στην   περιοχή   του   Αιγαίου . Στον   Πίν . 2 δίνονται    συγκριτικά   χλωριδικά   στοιχεία   ορισ µ ένων    νήσων   του   Αιγαίου   και    της   Κύπρου . Η   κατάταξη   των    νησιών   στον   πίνακα   ξεκινά   από   το    νησί  µ ε   το    υψηλότερο   ποσοστό   ενδη µ ισ µ ού   και    καταλήγει    σε   αυτό µ ε   το   χα µ ηλότερο . Τα    νησιά   των   Κυκλάδων   έχουν   συ µ περιληφθεί    ως   ενιαίο   σύνολο   και    γι  ’ αυτό   το   λόγο   το   ποσοστό   των   ενδη µ ικών   ειδών   παρουσιάζεται    αυξη µ ένο . Στην   πραγ µ ατικότητα , η   πλειοψηφία   των   ενδη µ ικών   ειδών   εξαπλώνεται    σε   περισσότερα   από   ένα    νησιά .   4 Πίνακας 2. Συγκριτικός   πίνακας   χλωριδικών   στοιχείων   ορισ µ ένων    νήσων   του   Αιγαίου   και    της   Κύπρου    Έκταση  (km 2 ) Υψό µ ετρο  (m) Συνολικός   αριθ µ ός taxa Τοπικά   ενδη µ ικά   Ποσοστό   ενδη µ ισ µ ού  (%) Κρήτη 8331 2456 1824 139 7,62 Κύπρος 9251 1951 1778 129 7,26 Κυκλάδες 2807 1002 1200 34 2,80 Εύβοια 3654 1 743 1 824 42 2,30 Ικαρία 255 1037 829 15 1,81 Σα µ οθράκη 178 1611 962 13 1,35 Ρόδος 1403 1215 1127 12 1,06 Κύθηρα 278 506 788 7 0,88 Σά µ ος 476 1433 1056 9 0,85 Θάσος 379 1124 1256 8 0,64 Χίος 842 1297 1260 1 0,08 Λέσβος 1630 968 1450 1 0,07 Ο   συνολικός   αριθ µ ός   των   φυτικών   ειδών   και    το   ποσοστό   των   ενδη µ ικών   ειδών   που    υπάρχουν   σε   κάθε    νησί    επηρεάζεται    από   ένα   συνδυασ µ ό   παραγόντων , οι    ση µ αντικότεροι    από   τους   οποίους   είναι  : η   έκταση   του    νησιού , η   γεωγραφική   του   θέση , ο   αριθ µ ός   των   ζωνών   βλάστησης   και    των   τύπων   οικοτόπων ( στον   Πίν .2 το µ έγιστο    υψό µ ετρο   του   κάθε    νησιού   έχει    συ µ περιληφθεί    ως   ένα   κατά   προσέγγιση µ έτρο   του   παραπάνω   παράγοντα ), ο   χρόνος   της   γεωγραφικής   απο µ όνωσης   του    νησιού , η   απόσταση   που   το   χωρίζει    από   την   πλησιέστερη   ηπειρωτική   χέρσο   και    η   χλωριδική   σύνθεση   και    χλωριδική   ποικιλότητα   της   ηπειρωτικής   περιοχής - δότη . Κατά   κανόνα , όσο   πλησιέστερα   βρίσκεται    ένα    νησί    στην   ηπειρωτική   χέρσο   τόσο    υψηλότερη   χλωριδική   ποικιλότητα   έχει    και    όσο µ ακρύτερα   από   την   ηπειρωτική   χέρσο   βρίσκεται    και    για   όσο   περισσότερο   χρόνο   διαρκεί    η   γεωγραφική   του   απο µ όνωση , τόσο   αυξάνεται    το   ποσοστό   των   ενδη µ ικών   ειδών   στη   χλωρίδα   του . Μεταξύ   των    νησιών   του   Αιγαίου   που   βρίσκονται    πολύ   κοντά   σε   κάποια   ηπειρωτική   περιοχή , η   Εύβοια   παρουσιάζει    το    υψηλότερο   ποσοστό   ενδη µ ισ µ ού . Ο µ εγάλος   πλούτος   της   χλωρίδας   της   Εύβοιας   την   καθιστά   ένα   από   τα   ση µ αντικότερα   κέντρα   χλωριδικής   ποικιλότητας   στον   Ελληνικό   χώρο . Φυτογεωγραφία