Transcript
NR 5 (10) MAJ 2015 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓŁ SZCZEBRZESZYNA Witaj Maj! Trzeci Maj! Uchwalenie Konstytucji 3 maja i III powstanie śląskie szczególnie zapisały się na kartach historii naszego kraju. Pierwsze z nich dało Polakom nadzieję na utrzymanie niepodległości, zaś drugie znacząco przyczyniło się do powrotu części Górnego Śląska do macierzy. B ędziemy świętować rocznice tych wydarzeń. Uchwalenie Konstytucji 3 maja przez Sejm Wielki w 1791 roku to szczególne wydarzenie w dziejach Pol ski i Europy. Była to bowiem pierwsza konstytucja nowożytna w Europie, a druga, po amerykańskiej, na świecie. Dla naszego kraju, otoczonego z trzech stron przez zaborców: Rosję, Prusy i Austrię, była to z kolei ostatnia próba ratowania Rzeczpospolitej Oboj ga Narodów. Polska pozostawiona sama sobie próbowała ratować swoją niepodległość i suwerenność. Niestety, wobec miażdżącej przewagi zaborców cztery lata później - w 1795 roku - została na 123 lata wymazana z mapy Europy. Dla Polaków, którzy wierzyli, że ojczyzna ponownie się odrodzi, przełomową datą był 11 listopada 1918 roku, który obchodzimy jako Narodowe Święto Niepodległości. Odrodzona Rzeczpospolita Polska musiała jednak walczyć o swoje granice, nie tylko z głównym wrogiem na w schodzie - Rosją Radziecką, ale również w Wielkopolsce z Niemcami i na południu - z Czechosłowacją. Polskie przysłowia ludowe na maj - Chłodny maj, dobry urodzaj. - Ciepły kwiecień, mokry maj - będzie zboże jako gaj. - Częste w maju grzmoty rozpraszają chłopom zgryzoty. - Deszcz majowy, chleb gotowy. - Kiedy mokry maj, będzie żyto jako gaj. - Dużo chrabąszczy w maju, proso będzie niby w gaju. - Gdy kukułka kuka w maju, spodziewaj się urodzaju. - Gdy maj jest przy pogodzie, nie bywają sia na w szkodzie. SZCZEBRZESZYN 2 CHRZĄSZCZ NR 3 (7 ) CHRZĄSZCZ NR 5 (10 ) - Gdy się maj z grzmotem odezwie na wschodzie, rok sprzyja sianu i zbożu w urodzie. - Grzmot w maju nie szkodzi, sad dobrze obrodzi. - Grzmot w maju sprzyja urodzaju. - Jeśli w maju grzmot, rośnie wszystko w lot. - Kiedy lipa w maju kwitnie, to w ulach miód zawiśnie. - Na pierwszego maja szron obiecuje dobry plon. 2 maja: święto flagi Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej to jedno z najmłodszych świąt państwowych. Święto 2 maja zostało ustanowione w celu uczczenia polskich symboli narodowych. Polska flaga, ale także godło i hymn mają swoje święto od 2004 roku. W pewnej mierze jest to odwołanie do komunistycznej praktyki ściągania flag po 1 maja, właśnie w drugi dzień tego miesiąca. Chodziło o to, żeby nie wisiały one w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 m aja. Dziś już nie musimy ściągać flag, stąd święto flagi dopełnia patriotyczny charakter pierwszych dni maja. Obecna flaga państwowa jest umocowana w prawie ustawą z 1980 roku o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Sama flaga obowiązuje od 1919 roku, wtedy to po raz pierwszy w historii uchwalono prawo, które regulowało kolory polskiej flagi. Historycznie polskie barwy narodowe wywodzą się z barw herbu Królestwa Polskiego i herbu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W symbolice polskiej flagi biel pochodzi od bieli orła, będącego godłem Polski i bieli Pogoni - rycerza galopującego na koniu, będącego godłem Litwy. Oba te godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych. Biel na fladze znalazła się u góry, bo w polskiej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż tła. Święto flagi mają m.in. USA, Litwa i Ukraina. Wydarzenia historyczne w maju 1 maja 1948 - rozpoczął się pierwszy Wyścig Pokoju 2 maja 1921- rozpoczęło się trzecie powstanie śląskie 3 maja 1915 - Obchody z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 m aja. Przed kościołem parafialnym została odprawiona przez kapelana Legi onów Pols kich ks. dr Gilewicza Msza polowa, w której obok licznie zgromadzonych mieszkańców Radomska, uczestniczył batalion uzupełniający w pełnym rynsztunku 4 maja 1940 - zatonął ORP „Grom 6 maja 1937 - miała miejsce katastrofa sterowca LZ - 129 „Hindenburg” 7 – 8 maja 1946 - siedemnastu aresztowanych żołnierzy, uczestników ataku na Radomsko, postawionych zostaje przed sądem doraźnym i skazanych: dwunastu na śmierć, a pozostali na wielokrotne więzienie. Skazani na śmierć zostają w bestialski sposób zamordowani, a następnie wywiezieni i wrzuceni do niemieckiego bunkra – studni nad Pilicą 9 maja 1966 - wyemitowano pierwszy odcinek Czterech pancernych i psa” 10 maja - 1508 - Michał Anioł rozpoczął prace nad freskami w Kaplicy Sykstyńskiej 12 maja 1364 - Kazimierz Wie lki założył Akademię Krakowską 13 maja 1909 - rozpoczął się pierwszy wyścig Giro d’Italia 16 maja 1966 - rozpoczęła się rewolucja kulturalna w Chinach 18 maja 1920 - urodził się Jan Paweł II, właśc. Karol Wojtyła, polski duchowny katolicki, arcybiskup kra kowski, kardynał, papież (zm. 2005) , święty 20 maja 1901 - rozpoczął się strajk szkolny we Wrześni 21 maja 1904 - powołano do życia FIFA 24 maja 1956 - rozpoczął się pierwszy konkurs piosenki Eurowizji 25 maja 1863 - b itwa pod Koniecpolem. Dowódcą powstańców był J. Oxiński. 26 maja 1831 - stoczono bitwę pod Ostrołęką - 1863 - b itwa pod Kruszyną. Dowódcą powsta ńców był J. Oxiński - 1943 - szef ekspozytury gestapo Willy Berger oraz jego współpracownik Johann Wagner zostali zastrzeleni przez żołnierzy AK 28 maja 1992 - Sejm przyjął uchwałę lustracyjną 30 maja 1431 - spalono na stosie Joannę d’Arc na podstawie muzeum.radomsko.pl i histmag.org Najświętsza Maryja Panna Królowa Polski Kult Maryi jako Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski wyróżnia Kościół katolicki spośród innych wyznań chrześci - jańskich w Polsce. Kult ma charakter ogólny i wystę - puje w Polsce oraz w polskich parafiach przy skupiskach Polonii . Tytuł NMP Królowej Polski mówi o obecności NMP w historii polskiego narodu. Matka Boża z Rokitna , Królowa Polski CHRZĄSZCZ NR 5 (10 ) 3 Jan Długosz nazwał Maryję Panią świata i naszą . Tytuł Matki Bożej jako Królowej Polski sięga drugiej połowy XVI wieku. Wtedy to Grzegorz z Sambora po raz pierwszy nazywa Maryję Królową Polski i Polaków. 1 kwietnia 1656 r. w katedrze lwowsk iej król Jan Kazimierz w sposób oficjalny ślubował przed wizerunkiem Matki Bożej Łaskawej: „Ciebie za patronkę moją i za królowę państw moich dzisiaj obieram”. W trzechsetną rocznicę ślubów Jana Kazimierza episkopat Polski z inicjatywy więzionego prymasa Stefana Wyszyńskiego dokonał ponownego zawierzenia całego kraju Maryi i odnowienia ślubów królewskich. 26 sierpnia 1956 roku ok. miliona wiernych na Jasnej Górze złożyło Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego. Dn. 3 maja w Kościele katol ickim w Polsce obchodzona jest liturgiczna uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Matka Boża Królowa Polski jest główną patronką archidiecezji częstochowskiej i przemyskiej, była też patronką archidiecezji lwowskiej Majówka - czyli z przyjac iółmi za miasto Gdy letnie słońce przypieka, a miejski kurz, hałas i skwar stają się nie zniesienia, warto wybrać się gdzieś , gdzie woda czysta a trawa zielona. Przyjaciele i znajomi z kawałkiem ogródka, a jeszcze lepiej z daczą gdzieś na wsi stają się dobrem nieocenionym. Jeśli wpadamy do nich z niespodziewaną wizytą, zaplanujmy przynajmniej coś do podania na wspólny stół. Gdy temperatura na to pozwala, warto też wybrać się nad wodę lub do lasu. Jakżę wtedy dopisuje apetyt! Kosz z wiktuałami albo już go towym daniem, termosy obiadow e i turystyczna lodówka załatwią problem z aprowizacją dla niemałego grona osób. Wystarczy tylko rozsiąść się wygodnie na kocu, niekoniecznie w pozach ani w strojach ze słynnych płócien Eduarda Moneta i Clouda Moneta, a potem tylko biesiadować, biesiadować, biesiadować… Sałatka z kurczaka z cykorią. Składniki: 3-4 cykorie, 4 piersi z kurczaka, pomarańcza, plastry ananasa, łyżka rodzynek, sok z cytryny, sól, pieprz, majonez. Wykonanie: cykorię obrać z liści pod bieżącą wodą, po t o by straciła właściwą sobie goryczkę. Następnie pokroić w paski i skropić cytryną. Cząstki pomarańczy, plastry ananasa i upieczone wcześniej piersi z kurczaka pokroić w paski. Połączyć z cykorią i rodzynkami, wymieszać z majonezem i doprawić do smaku. Cykorię możemy zastąpić sałatą lodow ą, a zamiast owoców można użyć gotowane jajka i oliwki. Tak skomponowane danie świetnie nadaje się na niekłopotliwy posiłek na łonie natury. Maje dalekie, maje bliskie Przed laty ukazała się powieść Edwarda Redlińskiego pod tytułem „ Konopielka ” i zyskała spory rozgłos jako obraz jakiejś zabitej deskami, wręcz rozbawiającej ciemną egzotyką, a przecież współczesnej wsi bi ałostockiej. Co wszakże znaczy wyraz konopielka ? Pisarz nazywa tak nauczycielkę z mie jscowej szkoły i zdaje się to miano wywodzić po prostu od konopi, d o których porównuje swą smukłą, z miejska wydelikaconą bohaterkę. Ale konopielka to przede wszystkim nazwa pieśni śpiewanej niegdyś w majowe wieczory przez dziewczęta znad Bugu i Narwi. Pieśń ta niekiedy zaczynała się od słów ,,cienka mała Konopielka”, niekiedy zaś przybierała inne warianty i była, na przykład, prośbą kierowaną do rybaków, by chwytali wianek ruciany, który uniosła rzeka. W prośbie nie było nic nabożne go, a nawet panieńskie głosy wyraźnie potrącały o kuszącą materię grzechu. Jednakże przedziwny ciąg tradycji sprawił, że podobne pienia dziewczęta urządzały sobie pod przydrożnymi krzyżami lub obok czyjejś opuszczonej mogiły (gdzie zwykłe stały krzyże), a same wieczory nazywano ,,świętymi”. Prawda, podczas tych spotkań, które odbywały się w soboty, śpiewano najpierw pieśni religijne, jak to i dzisiaj dzieje się przed kapliczkami Matki Boskiej. To jednak nie wystarczało. ,,Święte wieczory” bodaj nawiązywały do prasłowiańskiego obrzędu stypy przy grobie i może dlatego ich repertuar tak niespodziewanie nabierał świeckiego rozpędu, tak nieraz aż do niedzielnego ranka rozbrzmiewał bynajmniej nie kościelnymi treściami. Prócz konopielek słyszało się jeszcze pogańskie, nie całkiem zrozumiałe już pieśni, z którymi gdzie indziej, w innych okolicach występowano dopiero w ,,noc Kupały”, na sobótkach świętojańskich. Tam na górze ogień gore, Nocel moja, kopiel moja. Na tej górze dwoje drzewa Nocel moja, kopiel moja. Jedno drzewo, Boże drzewo, Nocel moja, kopiel moja. Niewątpliwie księża i inni świadomi chrześcijańskich nauk nie przepadali za tym śpiewami o Wiakach i ogniach, rozlegającymi się piskliwie w uświęconych miejscach. Sobotni e wieczory panien zniknęły, tak jak zniknęły majowe zabawy mężatek, znane jeszcze w czasach Zygmunta Augusta: panie gromadziły się oto na jakimś błoniu, tworzyły kółko – i jak podawał w roku 1821 (a więc znacznie później) ,,Kuryer Warszawski- ,,pląsając słodko nuciły lubej wiosny pochwały” . 4 CHRZĄSZCZ NR 5 (10 ) Maj długo jednak podtrzymywał swe wesołe tradycje. Jeszcze w ubiegłym wieku do powszechnego obyczaju należały wyprawy uczni ów i profesorów na podmiejską trawkę. Wycieczki urządzano najczęściej pierwszego maja. Wszystkie ,,Budy” uroczo pustoszały, bo skoro świt biły bębny i rozpromienione klasy pod wodzą wychowawc ów w wyświechtanych surdutach i równie słynnych sztuczkowych spodniach mknęły w dal do lasu, na wieś, gdzieś w pobliże folwarku, z którego przedtem przyszło zaproszenie od dziedzica. Tam wśród błogich krzaczków i motylków czekało przygotowane przez dobre mamy jadło, tam też wnet rozpoczynano gonitwy, recytowano wiersze albo łączono się w chóry, ciesząc i wzruszając do łez rozsiadłych nieco wstydliwie na murawie rodzicieli. Te zabawy kończyły się o zmierzchu, lecz maj nieraz wyciągał z murów mieszczuchów i pchał ich beztrosko w zielone ramiona wiosny. Zwłaszcza w niedzielę wsiadali oni w byle dryndy, tłoczyli się na łódkach i stateczkach, opuszczali miasto i ze swobodą rozkładali się gdzieś pod drzewami, aby po zdjęciu trzewików i przechyleniu kapelusza na tył głowy zjeść jajko na twardo lub zajrzeć do flaszki z nalewką… Opracowano na podstawie Kalendarza polskiego Józefa Szczypki R. Ranek i wieczór Słońce błyszczy na wschodzi e w chmur ognistych wianku, A na zachodzie księżyc blade lice mroczy, Róża za słońcem toczy, Fijołek klęczy zgięty pod kroplami ranku. Laura błysnęła w oknie, ukląkłem na ganku; Ona muskając sploty swych złotych warkoczy: Czemu — rzekła — tak rano smutne macie oczy, I miesiąc, i ty, mój kochanku? W wieczór przyszedłem nowym bawić się widokiem; Wraca księżyc, twarz jego pełna i rumiana, Fijołek podniósł listki otrzeźwione mrokiem. Znowu stanęła w oknie moja ukochana, W piękniejszym jeszcze stroju i z weselszym okiem; Znowu u nóg jej klęczę — tak smutny jak z rana. Adam Mickiewicz Stokrotki Jakże żałuję tej szczęśliwej pory, Kiedy stokrotki kwiatek pospolity Zdał mi się w cudne ubranym kolory I budził w sercu dziecinne zachwyty. I kiedy długie majowe wieczory Spędzałem, patrząc w jasnych ócz błękity, Cichego szczęścia pełen i pokory, Bijący sercem, a nigdy niesyty. A choć to było kwiecie takie skromne, Nigdym się z prawdą marzeń nie rachował, Bom miał rozkoszą serce nieprzytomne; I kiedym u sta różane całował, Tom nic nie pragnął i nic nie żałował — I dziś drżę jeszcze, gdy tę chwilę wspomnę... Adam Asnyk Zmory wiosenne Biegnie dziewczyna lasem. Zieleni się jej czas... Oto jej włos rozwiany, a oto - szum i las! Od mrowisk słońce dymi we zło tych kurzach - mgłach. A piersi jej rozpiera majowy, cudny strach! Śnił się jej dzisiaj w nocy wilkołak w głębi kniej, I dwaj rycerze zbrojni i aniołowie trzej ! Śnił się jej śpiew i pląsy i wszelki ptak i zwierz! I miecz i krew i ogień! Sen zbiegła wzdłuż i wszerz!... A teraz biegnie w jawę, przez las na lasu skraj - A za nią - Maj drapieżny! Spójrz tylko - tygrys-maj !... Dziewczyna płonie gniewem... zaciska białą pięść... A wkoło pachną kwiaty... Szczęść, Boże, kwiatom szczęść! A wkoło pachną kwiaty, słońcem się dławi zdrój ! Purpura - zieleń - złoto ! Rozkwitów szał i bój ! Grzmi wiosna! Tętnią żary! Krwawią się gardła róż! O, szczęście, szczęście, szczęście! Dziś albo nigdy już!... Dziewczyno, hej, dziewczyno! Zieleni się nam czas!... Kochałem nieraz - ongi - i dzisiaj jeszcze raz... Dziewczyno, byłem z tobą w snu jarach, w głębi kniej - Jam - dwaj rycerze zbrojni i aniołowie trzej !... Jam - śpiew i pląs zawrotny! Jam wszelki ptak i zwierz! Ja - miecz i krew, i ogień! Sen zbiegłem wzdłuż i wszerz... Sen zbiegłem, goniąc ciebie, twój wierny tygrys -maj!... Ja jestem las ten cały - las cały aż po skraj ! Bolesław Leśmian
