Transcript
1. Лекц 3 : Уурхайн автозамын бүтэц, ангилал УУРХАЙН ТЭЭВРИЙН ТӨХӨӨРӨМЖ 2. а. Уурхайн автозамыг зориулалтаар нь: - үндсэн тээвэрт хэрэглэх үйлдвэрийн зам. - туслах тээвэрт хэрэглэх аж ахуйн зам. б. Хөдөлгөөний чиглэлээр нь: - нэг урсгалтай - хоёр ба олон урсгалтай. в. Байрлалаар нь: - мөргөцгийн зам - траншейн зам - гадаргуугийн зам - овоолгын зам 3. г. Ашиглах хугацаагаар нь: - байнгын зам - түр зуурын зам д. Бүтцээр нь: - хучилттай - хучилтгүй гэж тус тус ангилагдана. 4. Замын чиг бүдүүвч Замын чиг. Замын тэнхлэгийн огторгуй дахь байрлалыг дүрсэлсэн шугамыг замын чиг гэнэ. Замын чигийн хэвтээ хавтгай дахь тусгалыг план гэнэ. Замын чигийг план дээр шулуун ба янз бүрийн радиустай муруй шугамаар дүрсэлнэ. Муруй ба шулуун шугамуудыг дугуй болон гогцоо схемээр дүрсэлнэ. 5. 2.2-р зураг. Автозамын дугуй ба гогцоо холболт а- дугуй холболт, б- гогцоо холболт замын планы муруй хэсэгт автосамосвалын хөдөлгөөний эсэргүүцэл нэмэгдэж хурд нь буурдаг. Муруй хэсгийн радиус, өөрөөр хэлбэл автосамосвалын эргэлтийн радиус бага байх тусам сэлгэх чадвар өндөр байх шаардалгатай. Ил уурхайн авто тээврийн тоооцоонд муруйлтийн радиусыг тэнцүү үйлчлэлтэй налууд (∆𝑖 𝑅) шилжүүлэн тооцдог. 6. ∆𝑖 𝑅 = 30 ∙ 200− 𝑅 200 , %∘ Автосамосвалын эргэх хамгийн бага радиус Замын төрөл Автосамосвалуудын даац (Q)ба эргэх хамгийн бага радиус(Rmin) 25…30 40…45 70…80 110…120 170…180 Байнгын 50…60 50…60 50…60 50…60 50…60 Дугуй болон гогцоо холбоос 20…30 30…35 35…40 40…45 45…50 Түр зуурын 12…14 14…17 17…20 20…22 22…25 Гогцоо оро 10…11 12…13 13…14 14…16 17…20 7. Дагуу огтлол гэж замын чигийн босоо хавтгай дахь шулуутгасан тусгалыг хэлнэ. Замын чиг нь дагуу огтлолдоо янз бүрийн хэмжээтэй налуу болон тэгш хэсгүүдээс тогтоно. Замын налууг промил (%∘) болон процентоор (%) хэмждэг. Tg𝜶= 𝒉 𝒍 sin𝜶= 𝒉 𝒍 = 𝜶i=1000sin𝜶≈1000Tg𝜶=1000𝜶%∘ i=100sin𝜶≈100Tg𝜶=100𝜶% i=1%=10%∘ 8. тооцооны налууг сонгоход уурхайн гүн, цаг уурын нөхцөл, автотээврийн хэрэгслийн зүтгэх чадвар, хөдөлгөөний эрчмийг харгалзан үзнэ. Замын налуу өндөр байх нь уулын ажлыг их хэмжээгээр багасгахын зэрэгцээ автотээврийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, хурд, замын нэвтрүүлэх чадварыг бууруулдаг. Иймд автозамын оновчтой налууг тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, зүтгэх шинжийг тухайн уул техникийн нөхцөлд тохируулж техник эдийн засгийн үзүүлэлтэд нь үнэлэлт хийсний үндсэн дээр сонгож авна. 9. Орчин үеийн автосамосвалуудын туулах тооцооны налуу нь практикийн нөхцөлд 70-80%∘ -аар хязгаарлагддаг. 80%∘ -аас дээш налуутай замд тээвэр хийхэд хөдөлгөөний аюулгүй байдал буурч дугуйн элэгдэл эрс нэмэгдэж бүтээл буурна. Автозамын бүдүүвч. Ил уурхайд автозамыг дараах ерөнхий бүдүүвчээр байрлуулдаг. Энэ нь хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах, замын нэвтрүүлэх болон тээх чадварыг нэмэгдүүлэх, тээвэрлэлтийн зайг хамгийн оновчтой богино байлгах зорилготой. 10. Замын бүдүүвчийг: - Цагираг (2.3-р зураг, а) - Шулуун (2.3-р зураг, б) - Гогцоо (2.3-р зураг, в) - Хосолсон (2.3-р зураг, г) хэлбэрээр тавина. 2.3-р зураг. Ил уурхайн автозамын бүдүүвч 11. Шулуун бүдүүвчийг ашигт малтмалын хэвтээ болон бага уналттай давхаргыг ашиглахад, түүнчлэн уулархаг газрын ил уурхайд хэрэглэдэг. Цагираг бүдүүвчийг их гүн уурхайд хэрэглэдэг. Энэ бүдүүвчийн хувьд муруйлтийн радиус харьцангуй их байдаг тул автосамосвалын хурд өндөр байх боломжтой. Гогцоо бүдүүвчийг их гүн болон уулын бэлд байрласан уурхайд хэрэглэнэ. Их гүн уурхайн налуу харьцангуй их байдаг тул шулуун бүдүүвчийг хэрэглэх боломжгүй. Хосолсон бүдүүвчийг ордын байршил, уул-техник, уул- геологийн янз бүрийн нөхцөлтөй байхад хэрэглэвэл илүү тохиромжтой. 12. Замын ажил түүний механикжуулалт Ил уурхайд барилга, замын машины тусламжтайгаар технологийн шинэ зам тавих, өргөтгөх болон засвар үйлчилгээний ажлыг хийнэ. Ашиглалтанд орсон уурхайн нөхцөлд түр замыг байгуулах, уурхайн гүн ихсэх тутамдбайнгын замыг уртасгах ажил заавал хийнэ. Уурхайд шинээр зам тавих ажил харьцангуй цөөн хийгдэх ба гол нь замын засвар, үйлчилгээний ажил их хийдэг. 13. Мөргөцөгт тавих түр замын хэмжээ Lм = 𝑉𝑎 𝑆 , м 𝑉𝑎 - жилд автотээврээр тээвэрлэх уулын цулын хэмжээ, м3 S –авто тээвэрт хэрэглэх мөргөцгүүдийн хөндлөн огтлолын талбайн нийлбэр, м2 Жилд шинээр тавих байнгын замын хэмжээ L0 = ℎ 1000 ∙ i, м h- уурхайн жилийн гүнзгийрэлэлт, м i-Шинээр тавих, замын налуу, %∘ 14. Замын үйлчилгээг улирлын байдлаас хамаарч автосамосвалын аюулгүй, бүтээмжтэй ашиглах зорилгын үүднээс өдөр бүр хийнэ. Тухайлбал, зуны улиралд ус зайлуулах суваг, төхөөрөмжийг байнга хянах, цэвэрлэх, тоосжилтыг багасгах арга хэмжээ авах, зам цэвэрлэх, өвлийн улиралд цас цэвэрлэх, хальтиргаа гулгаанаас сэргийлэх, арилгах зэрэг ажлыг хийнэ. Урсгал засварыг авто замын тухайн үеийн байдлаас шалтгаалан төлөвлөгөөт урьдчилсан болон санамсаргүй эвдрэлээс сэргийлэх, гэмтлийг засварлах хэлбэрээр хийнэ. 15. Дунд засварыг 1...2 жилд нэг удаа хийх бөгөөд энэ хугацаанд үүссэн элэгдэл, эвдрэлүүдийг сэргээн засварлана. Их засварыг 10...12 жилд нэг удаа хийх ба замын бүтцийн бүх хэсгийг бүрэн сэргээж, шаардлагатай тохиолдолд сайжруулах, нэмэгдэл хийц тавих зэрэг ажил хийнэ. Автозамыг барьж байгуулах, тэгшлэх ажилд төрөл бүрийн бульдозер өргөн ашигладаг. 16. Эргэдэггүй хусууртай ДЗ-126А, ДЗ- 129АХЛ, ДЗ-94С, Д-11, Д-475А-1, WD-600 бульдозерууд нь хөрс зөөвөрлөх газар шорооны ажилд, эргэдэг хусууртай ДЗ-109- 1, ДЗ-109Б бульдозерүүдийг зам тэгшлэх, шороог хажуу тал руу нь зайлуулах ажилд хэрэглэхэд тохиромжтой. 17. Шороо түрж зам засах бульдозерийн бүтээл Qб= 3600∙𝑉 ∙ 𝛼 ∙ Кц ∙ К𝑖 𝑇 ∙ 𝐾𝑐 , м3 /цаг V- нэг удаа түрэгдэх чулуулгийн эзэлхүүн, м3 𝛼 = 1- 𝛽 ∙ 𝐿-түрэлтийн явцад гарах чулуулгийн алдагдлыг тооцсон коэффициент 𝛽= 0.008...0.004- зайн коэффициент. Их утга нь сэвсгэр, хуурай чулуулагт харгалзана. L – зөөвөрлөх зай, м Кц - цаг ашиглалтын коэффициент К𝑖 - налуугас хамаарсан коэффициент Т – циклийн үргэлжлэх хугацаа 𝐾𝑐 - чулуулгийн сийрэгжилтийн коэффициент 18. Шороог зайлуулж, зам тэгшлэх үед бульдозерийн бүтээл Qб= 3600∙𝐿 (𝛼 ∙𝑠𝑖𝑛𝛽 −𝑏)∙ Кц 𝑛 ∙ 𝐿 𝑣 +𝑡 , м2 /цаг а- хусуурын урт, м 𝛽 – хусуурын байрлалын налуу (эргэдэггүй хусуурт 𝑠𝑖𝑛𝛽 = 1), b = 0.3…0.5- зэрэгцээ орлын давхцал;Кц - цаг ашиглалтын коэффициент;n – зэрэгцээ орлын тоо;v – түрэлт хийж явах хурд, м/с; t – буцаж явах хугацаа, с замын налуугаас хамаарсан коэффициент Кi Чулуулгийг түрэх зай, м Замын тэгш хэсгийн уртыг нийт уртад харьцуулсан харьцаа Ажлын нөхцөл, налуу -10% -20% 10% 15 1.0 1.80 2.50 0.60 30 0.6 1.10 1.60 0.37 65 0.3 0.60 0.90 0.18 100 0.2 0.36 0.55 0.12 19. Замын ажилд хамгийн өргөн хэрэглэдэг машин бол автогрейдэр юм. Автогрейдэрийн хөдөлгүүрийг чадлаас нь хамааруулан хөнгөн 40...45 кВт, хүнд 110...145 кВт, маш хүнд 180...250 кВт гэж ангилна. Ил уурхайн нөхцөлд ДЗ-99-12, ДЗ-31-1, ДЗ-98 зэрэг автогрейдэр, Д- 20БМ чиргүүлт грейдэрүүдийг өргөн хэрэглэж байна. 20. Замын хучилтын нягтралыг сайжруулхын тулд төрөл бүрийн замын индүүг ашиглана. Замын индүү нь өөрөө явагч, хагас чиргүүл, чиргүүл хэлбэртэй . Хийн дугуйтай индүү нь гадаргууд 1.5- 1.8МПа, хатуу хүрдтэй индүү нь 3.5-4.8МПа хүртэл даралт үүсгэнэ. 21. Замыниндүүнийбүтээл Пи = 1000 ∙ В 𝑢 − 𝑏 ∙ 𝑣 ∙ 𝑘 𝑢 ∙ 𝑇э 𝑛 , м2/ээлж Вu– нэгявалтаарнягтруулахзурвасынөргөн, м b≈ 2 м зэрэгцээявалтындавхцахөргөн v- индүүнийяваххурд, км/цаг кu– ээлжийнцагашиглалтынкоэффициент Тэ – ээлжийнүргэлжлэххугацаа, ц n- зэрэгцээорлынтоо. 22. Дээр дурьдсан машин механизмуудаас гадна сийрэгжүүлэгч, цас, шавар цэвэрлэгч, зам услагч, барагшин холигч автогудронатор зэрэг машиныг замын ажилд хэрэглэнэ. 23. Анхаарал тавьсанд баярлалаа
