Nauczyciel Prowadzący: Małgorzata Marzec (biologia Mm) – Sala 28

Transcript

Nauczyciel prowadzący: Małgorzata Marzec (biologia MM) – sala 28 FAKULTETY I TURA BIOLOGIA Wykaz treści, które musisz znać na zakończenie Gimnazjum. Wszystkie były omawiane na lekcjach. II. Budowa i funkcjonowanie komórki: 1) podstawowe elementy budowy komórki (błona komórkowa, cytoplazma, jądro, chloroplast, mitochondrium, wakuola, ściana komórkowa); 2) podstawowe funkcje poszczególnych elementów komórki; 3) porównanie budowy komórki bakterii, roślin i zwierząt, cechy umożliwiające ich rozróżnienie. III. Systematyka – zasady klasyfikacji, sposoby identyfikacji i przegląd różnorodności organizmów. 1) sposoby katalogowania organizmów, jednostki taksonomiczne, podwójne nazewnictwo; 2) oznaczanie organizmów przy pomocy prostego klucza do oznaczania; 3) cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów zbudowanych z komórek; 4) znaczenie czynności życiowych organizmu (jednokomórkowego i wielokomórkowego): odżywiania, oddychania, wydalania, ruchu, reakcji na bodźce, rozmnażania, wzrostu i rozwoju; 5) podstawowe czynności życiowe organizmu jednokomórkowego na przykładzie wybranego protista samożywnego (np. eugleny) i cudzożywnego (np. pantofelka); 6) występowanie bakterii i protistów oraz ich znaczenie w przyrodzie i dla człowieka; 7) cechy grzybów, występowanie grzybów (w tym grzybów porostowych); 8) cechy glonów i roślin lądowych (mchów, widłaków, skrzypów, paproci, nagozalążkowych i okrytozalążkowych), 9) cechy parzydełkowców, płazińców, nicieni, pierścienic, stawonogów (skorupiaków, owadów i pajęczaków), mięczaków, ryb, płazów, gadów, ptaków, ssaków; 10) porównanie grup kręgowców pod kątem pokrycia ciała, narządów wymiany gazowej, ciepłoty ciała, rozmnażania i rozwoju; 11) znaczenie poznanych grzybów, roślin i zwierząt w środowisku i dla człowieka. Poniżej zebrałam najważniejsze wiadomości z klasy pierwszej. Przeczytaj je uważnie. Jeśli wszystko jest Ci znane, to świetnie – GRATULACJE, dużo pamiętasz. Jeśli w trakcie czytania stwierdzisz, że czegoś nie pamiętasz, nie rozumiesz – SPRAWDŹ, ZAJRZYJ DO ZESZYTU, PODRĘCZNIKA, INTERNETU. Wykonaj też polecenia, które pojawiają się w tekście. Jeśli dobrze się przygotujesz, to zaprocentuje to pozytywnymi ocenami i dobrym wynikiem egzaminu. 1. WIRUSY – formy bezkomórkowe. Wypisz przynajmniej 3 cechy wirusów 2. CECHY BUDOWY KOMÓRKI: - bakteryjnej - grzybów - roślinnej - zwierzęcej  brak jądra komórkowego  obecność nukleoidu – nici DNA, która pełni funkcję jądra  białkowo-cukrowa ściana komórkowa  obecność jądra kom.  chitynowa ściana komórkowa,  brak chloroplastów,  celulozowa ściana komórkowa,  obecność chloroplastów  duże wakuole UZUPEŁNIJ A. Porównaj ze sobą różne komórki – znajdź cechy wspólne i różniące Rozpoznaj przedstawione na schematach komórki. Nazwij zaznaczone organella komórkowe i określ ich rolę. Rolę głównych organelli komórkowych wpisz do zeszytu (błona komórkowa, ściana komórkowa, jądro, mitochondrium, chloroplast, siateczka śródplazmatyczna, wodniczka). 3. CZYNNOŚCI ŻYCIOWE ORGANIZMÓW a) Oddychanie – proces wyzwalania energii niezbędnej do życia. Polega na rozkładzie glukozy do dwutlenku węgla i wody z wyzwoleniem energii. Zachodzi w mitochondriach. Ważnym etapem oddychania jest wymiana gazowa – dostarczenie do organizmu tlenu i usunięcie dwutlenku węgla. Organizmy mogą oddychać tlenowo (zdecydowana większość) lub beztlenowo (np. niektóre bakterie, tasiemiec. Narządami wymiany gazowej zwierząt są: cała powierzchnia ciała, skrzela, tchawki, płuca. Przypomnij sobie u jakich zwierząt występują te narządy. A jak odbywa się wymiana gazowa u roślin. a) Odżywianie - dostarczanie organizmowi składników budulcowych, energetycznych i regulujących niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania Ze względu na sposób odżywiania organizmy dzieli się na: Samożywne – w procesie fotosyntezy z dwutlenku węgla i wody, przy udziale światła wytwarzają związki organiczne Samożywne są ROŚLINY, niektóre bakterie i protisty roślinopodobne Cudzożywne – pobierają gotowe związki organiczne w postaci roślin (roślinożercy), zwierząt (mięsożercy), martwej materii organicznej (saprobionty) lub żyją kosztem żywego organizmu (pasożyty) Cudzożywne są bakterie, niektóre protisty (pierwotniaki), grzyby i zwierzęta. Przypomnij, co oznaczają pojęcia saprobiont, pasożyt, symbiont. Podaj przykłady – zadanie do zeszytu. b) Wydalanie – usuwanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii. U człowieka narządami wydalniczymi są nerki, płuca i skóra c) Wrażliwość na bodźce - zdolność odbierania informacji ze środowiska i sprawna reakcja na bodźce. d) Ruch – zdolność przemieszczania się całego organizmu lub jego części e) Wzrost i rozwój f) Rozmnazanie – zwiększanie liczy osobników populacji. Organizmy rozmnażają się Bezpłciowo – organizm potomny powstaje przez podział lub z części osobnika macierzystego: - podział komórki – pantofelek - pączkowanie – drożdże - fragmentacja plechy – porosty - rozmnażanie wegetatywne – np. z części łodygi Płciowo – nowy organizm powstaje w wyniku zapłodnienia Rozmnażanie płciowe jest procesem, który trwa dłużej, ale zapewnia zmienność organizmów i lepsze przystosowanie do środowiska g) Metabolizm – ogół procesów chemicznych zachodzących z żywych komórkach, np. oddychanie wewnątrzkomórkowe i fotosynteza. Przypomnij sobie te procesy Poniżej lista cech charakteryzujących dwa ważne procesy w życiu rośliny: fotosyntezę i oddychanie. Które cechują fotosyntezę, a które oddychanie? – wypisz w zeszycie w dwóch kolumnach cechy charakteryzujące fotosyntezę i oddychanie A. przebiega wg schematu: chlorofil , światło dwutlenek węgla + woda B. przebiega wg równania: glukoza + tlen glukoza + tlen dwutlenek węgla + woda + energia C. energia jest pochłaniana; D. energia jest wyzwalana i gromadzona jest w ATP; E. zachodzi we wszystkich żywych komórkach; F. zachodzi na terenie cytoplazmy i w mitochondriach; G. zachodzi tylko w zielonych częściach rośliny; H. proces ten zachodzi bez przerwy, zarówno w dzień, jak i w nocy; I. produktami tego procesu jest glukoza i tlen; J. proces zachodzi wyłącznie w dzień; K. produktami tej reakcji jest dwutlenek węgla, woda i energia; L. zachodzi w chloroplastach; 4. CHARAKTERYSTYKA KRÓLESTW Systematyka dzieli świat organizmów na 5 królestw: PROKARIOTA (bezjądrowe), PROTISTY, GZRYBY, ROŚLINY I ZWIERZĘTA. Nadkrólestwo Prokariota (bezjądrowe) Królestwo Bakterie Charakterystyczne cechy  żyją we wszystkich środowiskach  organizmy jednokomórkowe  brak wyodrębnionego jądra komórkowego i innych obłonionych struktur  obecność nukleoidu  cudzożywne (pasożyty, saprofity lub symbionty), niektóre samożywne  rozmnażanie przez podział komórki  wytwarzanie przetrwalników Przedstawiciele Dwoinka zapalenia płuc Laseczka tężca Bakterie gnilne Protista Grzyby Rosliny Eukariota (jądrowe) Zwierzęta  organizmy wodne, wilgotnych środowisk lub pasożyty  komórki mają jądro komórkowe  jednokomórkowe lub plechowate (nie tworzą tkanek)  samożywne lub cudzożywne  wilgotne, bogate w substancje organiczne, zacienione miejsca  wyłącznie organizmy cudzożywne  jednokomórkowe lub plechowate, nigdy nie tworzą tkanek  chitynowa ściana komórkowa  komórki otoczone celulozową ścianą komórkową  obecność chloroplastów- zdolność fotosyntezy – samożywność  związane z podłożem-brak zdolności przemieszczania się  organizmy cudzożywne  komórki otoczone tylko błoną kom.  zdolność ruchu Pierwotniaki – pantofelek, ameba, świdrowiec Protisty roślinopodobne – morszczyn, okrzemki Euglena zielona ma cechy roślin i zwierząt – jakie? Drożdże Pleśniak Pieczarka Poznane grupy: Mszaki – płonnik Paprotniki – długosz Nagonasienne – sosna Okrytonasienne - jabłoń Poznane typy: Gąbki – nadecznik Parzydełkowce – stułbia Płazińce – tasiemiec Obleńce – glista Pierścienice – dżdżownica Stawonogi – rak (skorupiak), mucha (owad), tygrzyk (pająk) Mięczaki – winniczek KRĘGOWCE: Ryby – karp Płazy - salamandra Gady – jaszczurka Ptaki – wróbel Ssaki - kot 5. Przypomnij sobie charakterystyczne cechy poznanych grup roślin i zwierząt. A. PLECHOWCE – to rośliny, których ciało jest plechą, nie wykształcają organów – korzeni, łodyg i liści. Plechowcami są glony i porosty. B. ORGANOWCE – rośliny wykształcające tkanki i organy: - mszaki – chwytniki, łodyżka, listki - paprotniki – korzenie, łodygi i liście - nagonasienne - korzenie, łodygi i liście, kwiaty - okrytonasienne – korzenie, łodygi i liście, kwiaty i owoce. C. BEZKRĘGOWCE – cechy omawianych typów bezkręgowców. D. KRĘGOWCE – środowisko życia, pokrycie ciała, ciepłota ciała, rozmnażanie (pojęcia: stałocieplność, zmiennocieplność, bezowodniowce, owodniowce, jajorodność, żyworodność) RYBY PŁAZY GADY PTAKI SSAKI ZMIENNOCIEPLNOŚĆ – brak zdolności STAŁOCIEPLNOŚĆ – zdolność utrzymywania stałej temperatury ciała, temperatura utrzymywania stałej temperatury ciała zmienia się wraz z temperaturą otoczenia. ciała niezależnie od temperatury Ogranicza występowanie i/lub aktywność zwierząt otoczenia. Umożliwia aktywność do ciepłych stref klimatycznych lub ciepłych pór zwierząt we wszystkich strefach roku klimatycznych i porach roku PŁAZY GADY PTAKI SSAKI BEZOWODNIOWCE – zarodki nie OWODNIOWCE – zarodki wytwarzają błony płodowe, tworzą błon płodowych – rozwój które stwarzają środowisko wodne. Rozwój jaj w wodzie zachodzi na lądzie. Uniezależnienie rozrodu od zbiorników wodnych RYBY PŁAZY GADY PTAKI SSAKI RYBY JAJORODNOŚĆ ŻYWORODNOŚĆ 6. Każdy organizm pełni w przyrodzie ważną i określoną rolę (pożyteczną lub szkodliwą). Niektóre organizmy są producentami – wytwarzają materię organiczną i tlen, inne regulują liczebność na niższych piętrach piramidy pokarmowej, inne pełnią funkcję sanitarną, niektóre są miejscem życia dla innych, jeszcze inne pełnią rolę glebotwórczą itd. Przypomnij sobie znaczenie różnych grup organizmów w przyrodzie. Pozytywne i negatywne. 7. Wiele organizmów jest wykorzystywanych w gospodarce człowieka, np. jako pożywienie- rośliny uprawne, zwierzęta hodowlane lub jako surowiec w wielu gałęziach przemysłu (spożywczym, farmaceutycznym, włókienniczym itp.). Są też organizmy, które powodują straty w gospodarce (szkodniki, pasożyty, bakterie chorobotwórcze) 8. Niektóre sukcesy ewolucyjne i ich znaczenie: - organowce - wykształcenie tkanek i organów – przystosowanie roślin do życia na lądzie; - stawonogi – chitynowy pancerzyk i członowane odnóża - zabezpieczenie przed utratą wody i sprawne poruszanie; - płazy – wykształcenie płuc i kończyn – przystosowanie do oddychania tlenem atmosferycznym i poruszania po lądzie; - gady – wykształcanie przez zarodki błon płodowych (owodniowce) – uniezależnienie procesu rozrodu od środowiska wodnego; - ptaki, ssaki – stałocieplność – aktywność życiowa we wszystkich strefach klimatycznych i porach roku.