Transcript
1 Niezbrzycki – wybrane aspekty biografii wywiadowczej kierownika Referatu „Wschód”* Bez wzgl ! du na to czy Rosja jest bia " a czy czerwona, jest ona wci #$ Rosj # . Ryszard Wraga 1 Analiza ca ! okszta ! tu dzia ! a " podejmowanych przez Niezbrzyckiego 2 na stanowisku kierownika Referatu „Wschód” wymaga prezentacji szerokiego t ! a obejmuj # cego struktur $ organizacyjn # , personel, czy nawet szerzej – polityk $ personaln # wobec dwójki, bud % et i przygotowania mobilizacyjne wywiadu polskiego w latach trzydziestych, nie tylko na kierunku wschodnim. Szczegó ! owo winny zosta & nakre ' lone zadania, posiadane mo % liwo ' ci oraz efekty pracy pokojowej Oddzia ! u II. Kluczowego znaczenia nabiera kwestia drobiazgowego opisania kariery wojskowej oficera we wcze ' niejszych latach. Bardzo wa % nym elementem, bodaj najwa % niejszym, winna by & szczegó ! owa egzegeza jego osobowo ' ci wraz ze wszystkimi uprzedzeniami i kompleksami. Charakterystyki wymagaj # tak % e zapatrywania polityczne Niezbrzyckiego. Bez dodatkowego zarysowania szeregu elementów porównawczych, na pierwszym miejscu dorobku wywiadu polskiego na kierunku zachodnim, jak i sukcesów odniesionych na terenie sowieckim przez inne wywiady, wliczaj # c w to niemiecki, nie otrzymamy rzeczywistego obrazu sukcesów i kl $ sk doznawanych przez Niezbrzyckiego. Uwzgl $ dni & nale % y tak % e warunki zewn $ trze, w jakich dzia ! a ! wywiad na Wschodzie. Truizm stanowi wprawdzie zdanie ówczesnego kapitana Jana Gurbskiego z Oddzia ! u S ! u % by Granicznej Korpusu Ochrony Pogranicza, który pisa ! , % e „charakterystyczn # cech # terenu sowieckiego jest jego ca ! kowita odr $ bno '& i zupe ! na izolacja” 3 , jednak, a % nazbyt cz $ sto zapominaj # o tym wspó ! cze ' ni historycy. * Dzi $ kuj $ Danielowi Koresiowi za sk ! onienie do napisania tej ma ! ej formy, Andrzejowi Krzakowi za korespondencj $ , Paw ! owi Liberze w sercu, Wojowi Mazurowi za wszystko, Konradowi Paduszkowi za niech $& do, Wojciechowi Skórze za dobre s ! owa, a Ma & kowi ( uczkowskiemu za niemal codzienn # wymian $ zda " . Wobec znacznego przekroczenia ram wyst # pienia na sesji, przypisy ograniczy ! em do niezb $ dnego minimum, nie rozbudowuj # c ich. Odes ! anie do archiwaliów uj #! em w formie zaproponowanej i przyj $ tej od lat przez Aleksandra Wo ) nego. Ostatnio: Aleksander Wo ) ny, 250 – lecie odsieczy Jana III Sobieskiego w prasie wiede % skiej z 1933 r. w kolekcji Oddzia " u II Sztabu G " ównego , „Wroc ! awskie Studia z Historii Wojskowo ' ci”, I, 2012, s. 427, przyp. 26 i nast $ pne. 1 [Jerzy Niezbrzycki] „Ryszard Wraga”, „Trust” , „Kultura”, 4 – 5 (21 – 22), 1949, s. 157. 2 Ostatnio poszerzony biogram Niezbrzyckiego opublikowali Tadeusz Dubicki z Andrzejem Suchcitzem. Tadeusz Dubicki, Andrzej Suchcitz, Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939 – 1945. S " ownik biograficzny , I, Warszawa 2009, s. 188 – 199. Tam % e zebrana bibliografia dotycz # ca oficera. Ibidem, s. 199. Bez uwzgl $ dnienia ustale " Dubickiego i Suchcitza: Aleksander Holiczenko, & o " nierze tajnego frontu. Lista imienna KN3 POW – Wschód 1914 – 1921 , Olsztyn 2012, s. 231, 232. Warto podkre ' li & , % e akta personalne Niezbrzyckiego, tak jak i wielu innych oficerów wywiadu, przechowywywane w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie, zachowane s # w stanie szcz # tkowym – brak w nich cho & by jednego Rocznego uzupe " nienia listy kwalifikacyjnej , czy te % tak podstawowych dokumentów jak: Arkusz ewidencyjno – kwalifikacyjny z lat dwudziestych, czy te % Zeszyt ewidencyjny z lat trzydzietych. Nie ma w nich tak % e, ujmuj # cej szereg podstawowych danych, tak zwanej „ tekturki” , czyli karty ewidencyjnej zestawianej w Biurze Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych. 3 Jan Gurbski: Komplet informacji od uciekiniera lotnika z ZSRR , Warszawa, 4 wrze ' nia 1933 (Korpus Ochrony Pogranicza, Oddzia ! S ! u % by Granicznej, L. dz. 7166/ Wyw. KOP./ Of./ 33./ Tajne). 2 Antoni Ryszard Niezbrzycki urodzi ! si $ 28 lipca 1902 r. w Warszawie 4 . Wst $ puj # c do Polskiej Organizacji Wojskowej zawy % y ! swój wiek o ponad rok podaj # c 3 marca 1901 r. Z tak # te % dat # urodzenia, jak równie % innym, konspiracyjnym zestawem imion – Antoni Jerzy, znalaz ! si $ nast $ pnie w szeregach wojska, jak i w „Rocznikach Oficerskich”. Figuruj # ce w nich nieprawdziwe personalia oraz data urodzenia mia ! y zosta & wykorzystane w grudniu 1929 r. po kijowskiej wpadce Niezbrzyckiego, kiedy to eksponent wskazywa ! ówczesnemu kierownikowi Referatu „Wschód” na mo % liwo '& dezinformacji Sowietów: w Kijowie przebywa – pisa ! do majora dypl. Stanis ! awa Gano – „Antoni Ryszard Niezbrzycki urodzony dnia 28 lipca 1902 r. na co s # potwierdzenia w postaci metryki i matury, do dnia dzisiejszego znajduj # ce si $ w archiwach sowieckich w gimnazjum w Winnicy na Podolu”. Natomiast moim bratem jest – pisa ! w dalszym ci # gu – „Antoni Jerzy Niezbrzycki, porucznik WP, urodzony dnia 3 marca 1901 r., co figuruje w „Roczniku Oficerskim”. Rzecz prosta, % e argument ten jest natury czysto proceduralnej, lecz ze wzgl $ du na to, % e dane dotycz # ce mojej osoby s # w ! a ' nie w posiadaniu bolszewików, mo % e on by & bardzo ! adnie wykorzystany, a w ka % dym razie pos ! u % y & do przeci # gni $ cia sprawy” 5 . Data urodzenia zosta ! a oficjalnie zweryfikowana dopiero w 1935 r. na 27 (!?) lipca 1902 r. Z tak # te % przyj #! obywatelstwo brytyjskie w 1952 r. Pos ! ugiwa ! si $ tak % e zwykle drugim imieniem i przede wszystkim jako Jerzy Niezbrzycki znany by ! wspó ! czesnym 6 . Tak # form $ przyjmuj $ te % w wyst # pieniu. Jerzy Niezbrzycki w pracy w wywiadzie, jak i w dzia ! ano ' ci publicystycznej, pos ! ugiwa ! si $ wieloma pseudonimami. W Kiszyniowie i Konstantynopolu na prze ! omie 1920 i 1921 r. by ! „Jerzym Ryszardem Antonowiczem”. Podró % e po Europie w latach trzydziestych odbywa ! zwykle z paszportem na nazwisko pokrywkowe „Jerzy Redel”. W korespondencji z placówkami Referatu „Wschód” na terenie sowieckim wyst $ powa ! jako „Roman Feldt”, „Jerzy Jagrym”, „Wincenty Karski”, „Witold Koperski”, „Antoni Lasocki”, „Micha ! Majewski”, „Stefan Malinowski”, „Mateusz Mrozi " ski”, „Miko ! aj My ' licki”, „Nurmi Napieralski”, „Narbut Nering”, „Nal Niemirowicz”, „Nora Nikiels”, „Olgierd Or ! owski”, „Pawe ! Paciorkowski”, „Piotr Paw ! owski”, „Antoni Pieni #% ek”, „Zygmunt Piotrowski”, „Witold Podgórski”, „Wiktor Prawdzic”, „Józef Redulski”, „Robert Ringman”, „Romuald Roze”, „W ! adys ! aw Sadowski”, „Stefan Szadurski”, „Stanis ! aw Szpota " ski”, „Boles ! aw Wasilewski”, „Marian Wi ' niewski”, „Ksawery Xsi $% opolski” i „Jan Zawadzki”. Artyku ! y w prasie sygnowa ! pseudonimami – „Micha ! Lipski”, „M. M.”, jednak najbardziej znany jest jako „Ryszard Wraga”. Pseudonim ten zrós ! si $ z nim najdos ! owniej na sta ! e. Przyj #! go wraz z obywatelstwem brytyjskim jako imi $ i nazwisko. W czasie przydzia ! u do Konsulatu w Kijowie, jako kierownik placówki „Dniepr”, a nast $ pnie „O.2”, wyst $ powa ! pod nazwiskiem pokrywkowym „Antoniego Ryszarda 4 Jerzy Niezbrzycki do [Antoniego G ! ugiewicza] w miejscu, Warszawa, 7 wrze ' nia 1934 (Por. Niezbrzycki Antoni Jerzy, Oddzia ! II. Sztabu G ! ównego) [dokument nie ma numeru kancelaryjnego]. Por. Pawe ! Libera, Wywiadowca na Ukrainie. Ryszard Wraga (Jerzy Niezbrzycki) przed Komisj # Historyczn # KN III, „Arcana”, 5 (95), 2010, s. 94 – 95. 5 [Jerzy Niezbrzycki] „Wiktor Orski” do [Stanis ! awa Gano] w [Warszawie], [Kijów], 16 grudnia 1929 (L. 132/ A.). 6 Niezbrzycki w Kijowie wyst $ powa ! w wewn $ trznej dokumentacji Konsulatu jako „Ryszard Niezbrzycki”. 3 Niezbrzyckiego”. Zajmowa ! stanowisko prowizorycznego sekretarza konsularnego II klasy w IX stopniu s ! u % bowym 7 . Wbrew utrwalonej w historiografii opinii, Jerzy Niezbrzycki nie przebywa ! na Ukrainie jako „Wiktor Orski”, korespondent i wspó ! redaktor „La vie ucrainienne” oraz „La lutte” 8 . By ! to element wewn $ trznej konspiracji zastosowanej w korespondencji eksponenta z Central # . Na jej potrzeby przygotowano nawet papier listowy ze stosownymi nag ! ówkami. „Wiktor Orski” nie istnia ! , nie by ! o paszportu pokrywkowego na to nazwisko i nikt taki nigdy nie przekroczy ! granicy sowieckiej, by podj #& prac $ w polskim urz $ dzie w Kijowie. Dodatkowym elementem, który utrudni & mia ! identyfikacj $ poszczególnych osób w przypadku przechwycenia korespondencji, by ! o zamieszczenie przez eksponenta w charakterystyce pracowników kijowskiej placówki konsularnej dokonanej na polecenie Centrali, opinii tak % e o Niezbrzyckim – sekretarz konsulatu „l[at] 29, na s ! u % bie prowizorycznej, najruchliwszy w Konsulacie, cz $ sto bywa w rozmaitych lokalach publicznych – pisa ! „Wiktor Orski” – Nerwowy. Zabawia si $ fotografi # . Prowadzi dzia ! prasowo – polityczny do '& niestarannie, lecz nie gorzej od poprzednika. Babi " scy go nie lubi # , lecz licz # si $ . Posiada par $ znajomo ' ci na mie ' cie. W Konsulacie wyrobi ! sobie opini $ , % e ma „plecy” w Warszawie i Moskwie. Jak wyjedzie, b $ d # o nim opowiada & bajki z 1001 nocy. Zajmuje si $ dziennikarstwem. Przyja ) ni si $ z doktorem [Eliaszem] Winogradowem” 9 . Ponadto w korespondencji do Centrali, któr # przesy ! a ! „Wiktor Orski” Niezbrzycki bywa ! nazywany przez niego przyjacielem 10 . W wyst # pieniu nie zaprezentuj $ pe ! nego biogramu Niezbrzyckiego. Przypomn $ jedynie najwa % niejsze fakty z % yciorysu Niezbrzyckiego do czasu obj $ cia przez niego stanowiska kierownika placówki „Dniepr” w sierpniu 1928 r. Niezbrzycki by ! synem Jerzego Ryszarda i Marii z Czuwaszów 11 . Osierocony wcze ' nie pozostawa ! na wychowaniu najbli % szej rodziny. Od 1911 r. by ! uczniem rosyjskiego gimnazjum filologicznego w Winnicy. Szko !$ uko " czy ! w 1919 r. z odznaczeniem I klasy. W 1918 r. przed uko " czeniem gimnazjum zosta ! wolnym s ! uchaczem kursów maturalnych w Winnicy (matur $ zda ! w 1920 r. w gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w P ! oskirowie). Od 1914 r. dzia ! a ! w harcerstwie. W roku 1918 i 1919 by ! cz ! onkiem zarz # du organizacji sportowej m ! odzie % y szkolnej „Orze ! ”, prezesem towarzystwa gimnastyczno – atletycznego „Jermak”, cz ! onkiem zarz # du korporacji m ! odzie % y polskiej „Bratnia Pomoc”, zast $ pc # prezesa stowarzyszenia niezale % nej m ! odzie % y polskiej na Ukrainie, oddzia ! w Winnicy, instruktorem honorowym organizacji „Junyj Razwiedczik”. Odby ! szereg wst $ pnych szkole " wojskowych – kurs topograficzny, szkolny kurs 7 „Dziennik Urz $ dowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”, nr 4 z 10 lipca 1930, s. 86. 8 Dubicki, Suchcitz, I, s. 190. 9 [Jerzy Niezbrzycki] „Wiktor Orski” do [Stanis ! awa Gano] w [Warszawie], [Kijów], 20 pa ) dziernika 1929 (O.II. L. 85/ 29). 10 [Jerzy Niezbrzycki] „Wiktor Orski” do [Aleksandra Niedzi " skiego] w [Warszawie], [Kijów], 6 czerwca 1929 (Wiktor Orski, Korespondent i wspó ! redaktor „La vie ucrainienne”, „La lutte”, L. dz. 107/ A). 11 W zbeletryzowanych wspomnieniach dotycz # cych wizyty w Winnicy pod koniec lat dwudziestych opublikowanych na ! amach „Wiadomo ' ci Polskich” w 1942 r., Niezbrzycki skry ! si $ pod panie " skim nazwiskiem matki i wyst $ powa ! jako „Boles ! aw Stanis ! awowicz Czuwasz” Zob. [Jerzy Niezbrzycki] „Ryszard Wraga”, Zorany cmentarz , „Wiadomo ' ci Polskie”, nr 19 (113) z 10 maja 1942, s. 1. 4 Wojennago Obuczenija, kurs Wsieobszczago Wojennago Obuczenija Kawalerii oraz po w ' lizgni $ ciu si $ w szeregi czerwonych – przygotowawczy kurs Krasnych Komandirow 12 . Od wrze ' nia 1918 r. Niezbrzycki dzia ! a ! w Polskiej Organizacji Wojskowej na Ukrainie. By ! dywersantem, wywiadowc # , kurierem. Od marca do czerwca 1920 r. dzia ! a ! w Towarzystwie Stra % y Kresowej w P ! oskirowie. Podczas odwrotu wojsk polskich z Kijowa wyst # pi ! ponownie jako wywiadowca. Front przechodzi ! dwukrotnie. W dniu 1 lipca 1920 r. wst # pi ! do 201 ochotniczego pu ! ku piechoty. Nast $ pnie przydzielony by ! do 12 Dywizji Piechoty jako wywiadowca i kurier. Na Ukrain $ zosta ! wys ! any ponownie 1 wrze ' nia 1920 r. Mia ! zorganizowa & sie & placówek wywiadowczych. Po zako " czeniu wojny polsko – bolszewickiej znalaz ! si $ w Kiszyniowie na stanowisku adiutanta placówki „C.2” („K.C.2”) (KN3 POW C.2), któr # prowadzi ! kapitan mar. Marian Piotrowski, wobec Rumunów wyst $ puj # cy w charakterze Polskiego Oficera *# cznikowego 13 . Co najmniej raz, w kwietniu 1921 r., „Jerzy Antonowicz” przeszed ! przez granic $ na Dnieprze jako kurier do placówki „D” w Odessie. Towarzyszy ! te % Piotrowskiemu w Konstantynopolu. Niezbrzycki pozostawa ! z przydzia ! em do Biura Wywiadowczego do 1 listopada 1921 r. Nast $ pnie, w celu uzupe ! nienia wiadomo ' ci wojskowych, wys ! any zosta ! na doszkolenie w Centralnej Szkole Podoficerów Piechoty Nr 2 do Grudzi # dza (15 lutego – 15 lipca 1922 r.). Po uko " czeniu kursu mianowany zosta ! podporucznikiem i odszed ! z wywiadu do linii. Pe ! ni ! s ! u % b $ w sto ! ecznym 21 pu ! ku piechoty jako dowódca plutonu, oficer o ' wiatowy, wreszcie dowódca kompanii. W pu ! ku, z kilkoma przerwami, pozosta ! do 1927 r., bior # c tak % e czynny udzia ! w walkach w maju 1926 r. 14 . Niezbrzycki w 1921 r. podj #! równie % studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego i by ! wolnym s ! uchaczem Szko ! y Nauk Politycznych. Dwukrotnie przydzielany by ! do wykonywania prac opisowych zleconych przez Biuro + cis ! ej Rady Wojennej – w 1923 r., gdy w charakterze „dowódcy patrolu rozpoznania terenu Polesia”, bada ! „sie & dróg pod wzgl $ dem ich u % yteczno ' ci dla wojska” 15 , oraz ponownie, tym razem jako referent w Wydziale Opisowym Oddzia ! u IIIa Biura, od 1 listopada 1924 16 do wrze ' nia 1925 r. Niezbrzycki odby ! tak % e dodatkowe szkolenie wywiadowcze, na które przydzielony zosta ! z dniem 20 lipca 1924 r. 17 . Na I kursie informacyjno – wywiadowczym w Oddziale II zetkn #! si $ po raz pierwszy z ówczesnym porucznikiem Janem ( ychoniem. Niezbrzycki, awansowany do stopnia porucznika w 1924 r., po odbyciu praktyki w linii, znajomo '& fachu wojskowego posiad ! z pewno ' ci # wy % sz # od ' redniej, opinie mia ! wzorowe, a ambicje ogromne, co w po !# czeniu pchn $! o go do Wy % szej Szko ! y Wojennej na kurs w latach 1928 – 1930. Niezbrzycki dopuszczony zosta ! do egzaminów 12 Libera, Wywiadowca , s. 100. 13 Por. Andrzej Pep ! o " ski, Wywiad w wojnie polsko – bolszewickiej 1919 – 1920 , Warszawa 1999, s. 137. 14 Por. [Jerzy Niezbrzycki] „Ryszard Wraga”, Maj i „cherry brandy” , „Wiadomo ' ci Polskie”, nr 43 (137) z 25 pa ) dziernika 1942, s. 1. 15 Józef Pi ! sudski: Rozkaz wykonawczy do opisu Polesia, Wo " ynia i Lubelszczyzny , Warszawa, 9 maja 1923 (Ministerstwo Spraw Wojskowych, (Sztab Generalny), L. 15294/ IV. Opis/ Tajne). 16 „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, nr 119 z 7 listopada 1924, s. 666. 17 „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, nr 63 z 6 lipca 1924, s. 373; ibidem, 111 z 19 pa ) dziernika 1924, s. 615. 5 przedwst $ pnych 18 , poniecha ! ostatecznie ich jednak 19 , gdy % w po ! owie 1927 r. upomnia ! si $ o niego ponownie Wydzia ! Opisowy, tym razem zlecaj # c przygotowanie szczegó ! owej charakterystyki terenów granicz # cych z Polsk # sowieckich Okr $ gów Wojskowych – Bia ! oruskiego i Ukrai " skiego. Niezbrzycki zosta ! przydzielony do Referatu „Wschód” Wydzia ! u Opisowego Oddzia ! u III Sztabu Generalnego. Referentem by ! od 14 czerwca 1927 do 1 kwietnia 1928 r. 20 . Co najmniej raz w tym czasie odby ! podró % studyjn # po Sowietach. Nie by ! wówczas zwi # zany wprost z wywiadem 21 . Nale % y jednak zwróci & uwag $ , % e w latach nast $ pnych kapitan Edmund Katlewski, który z ramienia Wydzia ! u Opisowego pozostawa ! jako „Edmund Kowalski” z przydzia ! em do Konsulatu w Szczecinie, wspó ! dzia ! a ! ' ci ' le z Ekspozytur # Nr 3 22 . Porucznik Niezbrzycki – pisa ! podpu ! kownik SG Tadeusz Pe ! czy " ski do majora SG Tadeusza Kobyla " skiego, attaché wojskowego w Moskwie – „ma polecenie zakupienia w Moskwie dla potrzeb Sztabu Generalnego i Wojskowego Instytutu Geograficznego wydawnictw wojskowych z zakresu opisu wojskowo – geograficznego i kartografii wojskowej”. „Niezale % nie od tego [...] ma uda & si $ do Kijowa, a stamt # d przez Homel do Mi " ska, a % eby i tam naby & odpowiednie lokalne materia ! y oficjalne, jak równie % zaznajomi & si $ osobi ' cie chocia % by najbardziej powierzchownie z terenem pasa zachodniego SSSR, a w szczególno ' ci z terenem B[ia ! oruskiego] O[kr $ gu] W[ojskowego]. Wszystkie szczegó ! y jego podró % y, jak równie % dezyderaty Oddzia ! u III Sztabu Generalnego zreferuje wymieniony [...] osobi ' cie do zaopiniowania i do zdecydowania, 18 W ksi $ dze obejmuj # cej wykaz kandydatów do Wy % szej Szko ! y Wojennej, którzy zostali dopuszczeni do egzaminu przedwst $ pnego, Niezbrzycki zapisany zosta ! pod numerem dzi $ wi $& dziesi # tym drugim – urodzony 3 marca 1901 r., oficer piechoty, przydzielony do 21 pu ! ku piechoty. „W 1924 r. ukarany przez W[ojskowy] S[ # d] O[kr $ gowy] Nr II siedmiodniowym aresztem dom[owym] za pobicie so ! tysa” – zapisano w uwagach. [Edmund Kessler]: Kandydaci do W. S. Woj. 1928/ 30 , 29 listopada 1927 [dokument nie ma numeru kancelaryjnego]. 19 Niezbrzycki znalaz ! si $ w „wykazie kandydatów egzaminu przedwst $ pnego 1928 r. na kurs 1928/ 30, którzy od egzaminu przedwst $ pnego odst # pili”. Edmund Kessler: [Notatka s " u $ bowa] , 23 lutego 1928 (Wy % sza Szko ! a Wojenna, Dyrekcja Nauk, L. dz. 130/ D. N.). 20 Jerzy Niezbrzycki do [Antoniego ( urakowskiego] w miejscu, [Warszawa], 1 kwietnia 1928 (Por. Niezbrzycki Jerzy) [dokument nie ma numeru kancelaryjnego]. „Dziennikiem Personalnym” nr 4 z 20 lutego 1928 r. Niezbrzycki przeniesiony zosta ! macierzy ' cie do kadry oficerów piechoty z równoczesnym przydzia ! em z 21 pu ! ku piechoty do Oddzia ! u III Sztabu Generalnego na stanowisko referenta. 21 Wydzia ! Opisowy „projektuje na 1927 r. dalsze prowadzenie rozpozna " terenowych na terytoriach pa " stw o ' ciennych rozpocz $ tych w latach ubieg ! ych i prowadzonych obecnie. Za wzgl $ du na to, % e prace te s # wykonywane w ' cis ! ych kontakcie z Wydz[ia ! em] Wywiadowczym O[ddzia ! u] II [...] oraz ze wzgl $ du na prawdopodobne podporz # dkowanie Wydzia ! u Opisowego Oddzia ! owi II [...] w nowej organizacji Sztabu Gen w najbli % szej przysz ! o ' ci” podpu ! kownik wnioskowa ! o przyznanie kredytu z Funduszu Despozycyjnego wywiadu. „Konieczno '& uzupe ! nienia przestarza ! ego materia ! u kartograficznego zmusza Wydzia ! Opisowy do dalszego prowadzenia rozpozna " terenowych na terytoriach pa " stw o ' ciennych celem zebrania materia ! u do przewidywanych wydawnictw opisowych” – pisa ! Bagi " ski. Prace prowadzone na terytorium sowieckim od 1924 r. „daj # te % dobre wyniki, czego dowodem jest wydrukowany ju % tom „Polesie” na ter[ytorium] ZSSR, który wkrótce otrzymaj # oddzia ! y do u % ytku” – dodawa ! w innym miejscu. Henryk Bagi " ski do [Jerzego Ferka – B ! eszy " skiego] w miejscu: Dodatkowe zapotrzebowanie kredytu na koszta rozpozna % zagr. w bud $ ecie O. II. Szt. Gen. na r. 1927 , Warszawa, 23 wrze ' nia 1926 (Wydzia ! Opisowy O. III. a. B. S. R. Woj./ L. 724/ O. 26/ + ci ' le Tajne!/ Tylko przez oficera!). 22 Zob. Jan ( ycho " : Raport organizacyjny Nr 6 miesi # c czerwiec 1931 r. , Bydgoszcz. 4 lipca 1931 (Ekspozytura Nr III Oddzia ! u II. Sztabu G ! ównego, L. dz. 3200/ Org./ T. O./ 31.).
