Transcript
PRACA ORYGINALNA
ISSN 1643–0956
Marek Kobus1, Jadwiga Gromska2, Grzegorz Krzykowski3 1Szpital 2II
Dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Starogardzie Gdańskim Klinika Chorób Psychicznych Akademii Medycznej w Gdańsku Matematyki Uniwersytetu Gdańskiego
3Instytut
Urazy seksualne w dzieciństwie jako przyczyna późniejszych przestępstw seksualnych Sexual abuse in childhood of sexual offenders
STRESZCZENIE
ABSTRACT
WSTĘP. Autorzy oceniali, czy sprawcy przestępstw seksualnych byli w dzieciństwie ofiarami przemocy seksualnej, oraz porównali cechy charakterystyczne badanych pod względem preferencji seksualnych. MATERIAŁ I METODY. Retrospektywny przegląd dokumentacji medycznej 298 obserwantów specjalistycznych oddziałów sądowych oraz więźniów. Wszystkie te osoby były sprawcami przemocy seksualnej. Analizę orzeczeń znormalizowano poprzez zastosowanie kwestionariusza J. Gromskiej do badania osobowości seksualnej. WYNIKI. Wśród 298 mężczyzn ryzyko bycia sprawcą przestępstwa seksualnego było pozytywnie skorelowane z doświadczeniem bycia jego ofiarą w wypadku 50% homoseksualistów i 24% heteroseksualnych. Bycie ofiarą było silnym czynnikiem predykcyjnym stania się sprawcą, podobnie jak wskaźnik nieprawidłowego wychowania seksualnego w dzieciństwie. WNIOSKI. Wyniki badania potwierdzają istnienie cyklu ofiara-sprawca, szczególnie w przypadku mężczyzn o preferencjach homoseksualnych.
BACKGROUND. The authors assessed if subjects who have been perpetrators of sexual abuse, were abused sexually in childhood and compared characteristics of groups according to sexual preference. MATERIAL AND METHODS. Retrospective clinical case note review of 298 subjects attending a specialist forensic hospital and prisoners. All of them have been perpetrators of sexual abuse. The analysis was normalized by using sexual personality questionnaire of J. Gromska. RESULTS. Among 298 males the risk of being a perpetrator was positively correlated with reported sexual abuse victim experiences. The overall rate of having been a victim was 50% for homosexual and 24% for heterosexual. Having been a victim was a strong predictor of becoming a perpetrator, as was an index of abnormal sexual education in childhood. CONCLUSIONS. The data support the notion of a victim-to-victimiser cycle particularly in perpetrators of homosexual preference. Key words: sexual abuse, paedophilia, sexual offence
Słowa kluczowe: urazy seksualne, pedofilia, przestępstwa seksualne
Wstęp
Adres do korespondencji: lek. med. Marek Kobus Szpital Dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Starogardzie Gdańskim ul. Skarszewska 7, 83–200 Starogard Gdański tel. 0 606 727 151, faks (058) 562 36 50 e-mail:
[email protected] Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002; 2(4): 235–238 Copyright © 2002 Via Medica
Przemoc seksualna wobec dzieci jest częstym problemem. Przypadki wykorzystywania seksualnego należą do szczególnie trudnych — nie tylko do wykrycia, ale również do udowodnienia. Mimo niechęci i obawy ofiar fakt dokonania przemocy zostaje ujawniony, nierzadko przy udziale mediów. Wykorzystywanie seksualne dzieci obejmuje [1]: — kazirodztwo — obcowanie płciowe z krewnymi w linii prostej albo z osobą pozostającą w stosunku przysposobienia;
www.psychiatria.med.pl
235
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 4
— uwiedzenie — kontakt seksualny ze stosunkiem seksualnym lub bez między dorosłym a osobą poniżej 15 roku życia niepozostającą w związku pokrewieństwa ze sprawcą; — gwałt — czyn mający na celu zaspokojenie popędu płciowego wbrew woli drugiej osoby „przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem”; — czyny lubieżne i nierządne — inne czynności mające na celu wywołanie podniecenia lub zaspokojenie popędu płciowego. Niemal każdy z tych czynów na zawsze pozostawia ślad w psychice ofiary. Jak donoszą najnowsze wyniki badań obejmujących liczne ilościowo populacje ofiar przemocy seksualnej — u wielu chłopców, którzy byli molestowani seksualnie, występują problemy psychologiczne i medyczne wiele lat po zajściu. Są to problemy ujawniające się w dorosłym życiu — z założeniem rodziny czy ze współżyciem seksualnym. Ryzyko, że dzieci wykorzystane seksualnie mogą stać się w przyszłości pedofilami jest wysokie [2]. W związku z tym, że we wcześniejszych badaniach, którym poddano poszkodowanych, dowiedziono, iż przemoc seksualna w dzieciństwie pozostawia tak znaczne piętno na psychice ofiar i wywołuje u nich agresję, także seksualną, autorzy zdecydowali się przebadać populację sprawców przestępstw seksualnych. Tematem pracy była próba oceny, czy w życiu przestępców miały miejsce urazy seksualne w dzieciństwie i inne nieprawidłowości związane z rozwojem seksualnym oraz czy fakty te mają wpływ na dokonane przestępstwa. Ponadto autorów zaintrygowało, czy wyniki ich pracy naukowej będzie można wykorzystać w celach diagnostycznych i terapeutycznych w środowiskach przestępczych.
z kwestionariusza przeanalizowano czynniki związane z nieprawidłowym wychowaniem i rozwojem seksualnym. Wśród 298 badanych ze względu na orientację seksualną wyróżniono dwie grupy, a następnie przeciwstawiono sobie różne parametry. Spośród osób biorących udział w doświadczeniu 274 zadeklarowało się jako heteroseksualne (HETERO), a 24 jako homoseksualne (HOMO). Grupy były zróżnicowane wiekowo, pod względem wykształcenia, sytuacji rodzinnej i wychowania seksualnego. Obie grupy badanych nie różnią się między sobą ze względu na sytuacje i okoliczności, w których przeprowadzono badania. W zakresie decyzyjnej analizy statystycznej stosowano test c2 Pearsona. Za graniczny poziom istotności przyjęto p = 0,05. W decyzjach podawano wartość testu, liczbę stopni swobody i poziom istotności.
Wyniki 1. Stwierdzono istotną statystycznie różnicę w środowisku rodzinnym obu grup (c2 = 9,89, df = 2, p < 0,006). Homoseksualiści częściej niż osoby z grupy heteroseksualnej pochodzą z rodzin niepełnych. Osoby z grupy HETERO w 65,73% pochodziły z rodzin pełnych, a niemal połowa osób z grupy HOMO wychowała się w pełnej, tylko 36,67%, rodzinie (ryc. 1). 2. Zauważalna jest także istotna statystycznie różnica w formie wychowania (c2 = 7,64, df = 1, p < 0,03). Homoseksualiści częściej niż osoby z drugiej grupy doświadczyli skrajnych metod wychowania: swobodnego i surowego. (%) 80
Materiał i metody Materiał empiryczny stanowiły dane z orzeczeń sądowo-psychiatrycznych wydanych w ciągu 15 lat przez szpitale w Gdańsku (Srebrzysko) i Starogardzie Gdańskim (Kocborowo), obejmujące 190 przypadki szczegółowe sprawców przestępstw seksualnych. W latach 2001–2002 badania te zostały powtórzone wśród 108 osób osadzonych łącznie w siedmiu więzieniach okręgu gdańskiego. Postępowanie badawcze miało na celu analizę kliniczną i statystyczną. Analizę orzeczeń znormalizowano poprzez zastosowanie kwestionariusza J. Gromskiej do badania osobowości seksualnej, który zawiera parametry dotyczące rozwoju i życia badanych osób oraz uwzględnia analizę ich cech osobowych i warunków środowiskowych. Na podstawie danych
236
70 60 50 40 30 20 10 0
Rodzina pe³na
Rodzina niepe³na
Brak rodziców
Œrodowisko rodzinne Heteroseksualiœci
Homoseksualiœci
Rycina 1. Środowisko rodzinne w badanych grupach Figure 1. Family milieu of investigated groups
www.psychiatria.med.pl
Marek Kobus i wsp., Urazy seksualne w dzieciństwie
Tabela 1. Występowanie urazów seksualnych, nieprawidłowego uświadamiania i prób uwiedzenia w badanych grupach Table 1. Presence of sexual trauma, inappropriate sexual education and seduction’s attempts in both groups
Heteroseksualiści
Homoseksualiści
Liczba
(%)
Liczba
(%) 50,00
Urazy seksualne
65
24,07
14
Nieprawidłowe uświadamianie
86
32,33
17
60,00
Próby uwiedzenia
25
6,53
10
33,33
3. Zaobserwowano istotną statystycznie różnicę w występowaniu urazów seksualnych (c2 = 8,75, df = 1, p < 0,003). Homoseksualiści częściej (50%) niż osoby heteroseksualne (24%) doznali urazów seksualnych w okresie dzieciństwa (tab. 1, ryc. 2). 4. Ponadto stwierdzono istotną statystycznie różnicę w zakresie nieprawidłowego uświadamiania (c2 = 8,97, df = 1, p < 0,003). Homoseksualiści częściej niż osoby z grupy HETERO byli uświadamiani w nieprawidłowy sposób (60,71%) (tab. 1, ryc. 3). 5. Stwierdzono istotną statystycznie różnicę w zakresie prób uwiedzenia (c 2 = 17,32, df = 1, p < 0,0001). Homoseksualiści częściej (33,33%) niż osoby z grupy HETERO (8,53%) doświadczyli uwiedzenia (tab. 1, ryc. 4). 6. U wszystkich homoseksualistów występujących w badaniu uprawianie samogwałtu występowało w postaci ponadnaturalnej (100%), zaś u osób (%) 80
(%) 75
60
45
30
15
0 Uœwiadamianie nieprawid³owe Heteroseksualiœci
Uœwiadamianie prawid³owe Homoseksualiœci
Rycina 3. Częstość nieprawidłowego uświadamiania w grupie hetero- i homoseksualistów Figure 3. Presence of inapproppriate sexual education in groups of homo- and heterosexual offenders
(%) 100
70 80
60 50
60
40 40
30 20
20
10 0
Urazy Heteroseksualiœci
0
Brak urazów Homoseksualiœci
Próba uwiedzenia
Brak próby uwiedzenia
Heteroseksualiœci
Homoseksualiœci
Rycina 2. Częstość urazów seksualnych w grupie heteroi homoseksualistów
Rycina 4. Częstość prób uwiedzenia w grupie hetero- i homoseksualistów
Figure 2. Presence of sexual trauma in groups homo- and heterosexual offenders
Figure 4. Presence of seduction’s attempts in groups homoand heterosexual offenders
www.psychiatria.med.pl
237
Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002, tom 2, nr 4
heteroseksualnych stwierdzono jego uprawianie tylko u 46% (c2 = 19,28, df = 1, p < 0,0001). 7. W grupie homoseksualistów zaburzenia osobowości w postaci socjopatii (33,33%) były częstsze niż u osób heteroseksualnych (18,09%) (c2 = 4,03, df = 1, p < 0,045). 8. W grupie tej były również częstsze zaburzenia osobowości w postaci psychopatii (36,67%) niż w grupie HETERO (17,41%) (c2 = 6,51, df = 1, p < 0,011). 9. U osób z grupy HOMO częściej występowały kompleksy (50,00%) niż w grupie HETERO (20,82%) (c2 = 12,15, df = 1, p < 0,0001). 10. W obu grupach nie stwierdzono różnicy w wykształceniu i poziomie inteligencji oraz w zakresie rozpoczęcia życia seksualnego, zaburzeń libido, a także zaburzeń nerwicowych i psychotycznych. Pochodzenie społeczne osób z obu grup było podobne.
sualiści pochodzą częściej z rodzin niepełnych, stosunkowo rzadko wychowywano ich w sposób zgodny z normami, wychowanie bywa skrajne — od swobodnego do surowego. Wychowanie to cechowało się nieprawidłowym uświadamianiem. W populacji tej częstsze były urazy seksualne w dzieciństwie. Urazy te miały różną postać — od rozmów o tematyce seksualnej, stwarzania atmosfery napięcia seksualnego, poprzez propozycje jawne albo niejawne w postaci dotykania, aż do stosunków seksualnych. Jak wynika z badania, osoby z grupy HOMO były częściej uwodzone (33,33%), niż osoby z grupy HETERO (8,53%). Homoseksualiści wcześniej i częściej uprawiali samogwałt. W tej grupie zaobserwowano częstsze niż u heteroseksualistów zaburzenia osobowości w postaci socjopatii i psychopatii oraz występowanie kompleksów. Autorzy wyrażają nadzieję, że uzyskane przez nich wyniki mogą wpłynąć na ukierunkowanie leczenia przestępców seksualnych. Fakt ten zachęca do dalszych badań.
Dyskusja Wiele badań dostarcza informacji na temat wpływu urazów seksualnych przeżytych w dzieciństwie na późniejsze dorosłe życie. Stwierdzono, że wysoki odsetek badanych płci męskiej wykorzystywanych seksualnie w dzieciństwie przez osobę z rodziny stało się sprawcami przestępstw seksualnych. Bycie ofiarą było silnym czynnikiem predykcyjnym stania się sprawcą [3]. U pacjentów, którzy dokonywali nadużycia seksualnego obserwuje się większą impulsywność, większe jest też prawdopodobieństwo dokonania próby samobójczej niż u osób, które nie doznały takich urazów [4]. W kolejnych badaniach stwierdzono, że u osób, które podlegały nadużyciu seksualnemu w dzieciństwie w ciągu całego życia zaburzenia lękowe, a także zaburzenia związane z nadużywaniem lub uzależnieniem od alkoholu i zachowania antyspołeczne występowały istotnie częściej, ponadto prawdopodobieństwo obecności jednego lub więcej zaburzeń było większe niż w grupie osób, które nie doznały nadużycia seksualnego [5]. Wykazano, że nadużycie seksualne jest niezależnie związane z kilkoma wskaźnikami zaburzeń zdrowia psychicznego, w tym — z obecnością zachowań ryzykownych, takich jak próby samobójcze, samookaleczenia i agresja seksualna [6]. Interesujące w świetle tych danych są wyniki badania obejmującego populację przestępców seksualnych. Potwierdzają one istnienie cyklu ofiara-sprawca w wypadku mężczyzn o preferencjach homoseksualnych. Homosek-
238
Wnioski 1. Homoseksualni sprawcy omawianych przestępstw częściej niż osoby z grupy heteroseksualne pochodzą z rodzin niepełnych. 2. Homoseksualiści częściej niż osoby z drugiej grupy doświadczyli skrajnych metod wychowania i byli nieprawidłowo uświadamiani. 3. Przestępcy homoseksualni częściej niż heteroseksualni byli ofiarami przemocy seksualnej. 4. W grupie homoseksualistów częstsze były zaburzenia osobowości.
PIŚMIENNICTWO 1. Brzozowska A., Kurpiewska R. Dziecko wykorzystywane seksualnie. Prz. Pediat. 1993; 23 (4): 621–626. 2. Maddocks A., Price L. Somatic and psychological problems in a cohort of sexually abused boys: six year follow up case control study. Arch. Dis. Child. 2002; 86: 164–167. 3. Glasser M. Cycle of child sexual abuse: links between being a victim and becoming a perpetrator. Br. J. Psychiatry 2001; 179: 482–494. 4. Brodsky B. The Relationship of Childhood Abuse to Impulsivity and Suicidal Behavior in Adults With Major Depression. Am. J. Psychiatry 2001; 158: 1871–1877. 5. MacMillan H., Fleming J., Streiner D. i wsp. Childhood Abuse and Lifetime Psychopathology in a Community Sample. Am. J. Psychiatry 2001; 158: 1878–1883. 6. Kisiel C. Dissociation as a Mediator of Psychopathology Among Sexually Abused Children and Adolescents. Am. J. Psychiatry 2001; 158: 1027–1033.
www.psychiatria.med.pl
