Transcript
PIENIĄDZ, SYSTEM BANKOWY – PODSTAWOWE KATEGORIE Pieniądz – powszechnie akceptowany środek wymiany Pieniądz bankowy – depozyty złożone w bankach komercyjnych Popyt na pieniądz (Md) zależy od: -poziomu cen, -dochodu, -nominalnej stopy procentowej -(oraz wielu innych zmiennych Funkcje pieniądza: a) Miernik wartości (dokonywanie porównań, ustalanie cen) b) Środek cyrkulacji (zapłata w transakcjach kupna – sprzedaży) c) Środek płatniczy (regulacja zobowiązań) d) Środek tezauryzacji – (gromadzenie bogactwa, oszczędności) tworzą M1 i depozyty oszczędnościowe i terminowe o krótkim terminie zapadalności ( do roku) Agregat pieniężny M0 (H)
składniki Gotówka w obiegu pozabankowym + gotówka w bankach komercyjnych Baza monetarna (pieniądz wielkiej mocy) M1 Gotówka w obiegu (bez gotówki w kasach banków) + depozyty czekowe M2 M1 + depozyty na rachunkach oszczędnościowych oraz certyfikaty depozytowe o niewysokich nominałach (o krótkim terminie zapadalności – do roku) M3 M2 + depozyty o dużych nominałach L M3 + weksle bankowe, dokumenty handlowe, obligacje bankowe Bank centralny – instytucja powołana do: 1. Dokonywania rozliczeń państwa – przygotowanie bilansu płatniczego państwa (bank państwa) 2. Nadzorowania systemu bankowego i dokonywania rozliczeń pomiędzy bankami (bank banków) 3. Prowadzenia polityki pieniężnej tj. oddziaływania na aktywność gospodarczą Banki komercyjne – instytucje umożliwiające transfer środków pieniężnych od pożyczkodawców do pożyczkobiorców. Banki komercyjne mają udział w tworzeniu podaży pieniądza. Celem banków komercyjnych jest maksymalizacja zysku Funkcje banków komercyjnych Zabezpieczenie depozytów Udzielanie pożyczek Kreacja pieniądza Prowadzenie rachunków transakcyjnych Aktywa banku komercyjnego pasywa banku komercyjnego Gotówka Wkłady bieżące Środki pieniężne w NBP Lokaty terminowe Obligacje Odsetki naliczone i inne zobowiązania Kredyty dla klientów Kapitał ogółem (akcyjny i inne fundusze własne) Lokaty w bankach i kredyty udzielone bankom Inne pasywa Środki trwałe Inne aktywa uporządkowane wg malejącej płynności Depozyt na żądanie (a vista) najbardziej płynne z depozytów, bardzo nisko lub w ogóle nieoprocentowane. Wycofanie depozytu a vista przez depozytariusza może nastąpić w dowolnym momencie bez utraty jego wartości. Na depozyty na żądanie mogą być wystawiane czeki, dlatego nazywane bywają depozytami czekowymi Depozyt pierwotny – początkowy depozyt lokowany w banku komercyjnym, wywołuje proces kreacji pieniądza bankowego Depozyt terminowy – depozyt oprocentowany składany na określony z góry termin. Wycofanie przed upływem terminu powoduje utratę jego wartości – bank komercyjny pobiera opłatę
Depozyty wtórne – suma depozytów generowanych procesem kreacji pieniądza bankowego Gotówka w obiegu pozabankowym – część wyemitowanej przez bank centralny gotówki (bazy monetarnej) znajdująca się poza kasami banków komercyjnych Kreacja pieniądza bankowego – proces przekształcania depozytu pierwotnego w zwielokrotnioną sumę depozytów wtórnych; kreacja pieniądza bankowego przebiega w systemie banków komercyjnych Mnożnik pieniądza bankowego pokazuje jak podaż pieniądza powiązana jest z bazą monetarna – czyli jak zmieni się podaż pieniądza jak baza monetarna zmieni się o jednostkę m = M1/M2 m – mnożnik kreacji pieniądza, mnożnik kreacji pieniądza pokazuje ile maksymalnie system bankowy może wykreować pieniądza z rezerw nadwyżkowych m = 1/ stopa rezerw obowiązkowych lub m = cp + 1/cp + cb (ta formuła uwzględnia fakt trzymania przez społeczeństwo części aktywów w formie gotówki.) cp – zamierzona stopa gotówki (wkłady na żądanie) sektora prywatnego cb – zamierzona stopa rezerw gotówkowych banków Mnożnik kreacji pieniądza jest tym wyższy im: niższa jest planowana stopa rezerw gotówkowych banków niższy stosunek gotówki w obiegu do wkładów na żądanie sektora prywatnego Od wielkości mnożnika kreacji pieniądza i bazy monetarnej zależy wielkość podaży pieniądza M1 = (cp + 1/ cp +cb) x H H – baza monetarna (pieniądz o podwyższonej sile) Motywy utrzymywania pieniądza Motyw przezorności owy – utrzymywany przez podmioty niebankowe w celu dokonywania przyszłych nieoczekiwanych transakcji (na wszelki wypadek) Motyw spekulacyjny – utrzymywany przez podmioty niebankowe jako forma „oszczędności” , np. w celu zakupu akcji na giełdzie Motyw transakcyjny - utrzymywany przez podmioty niebankowe w celu finansowania transakcji kupna – sprzedaży Popyt na pieniądz zgłaszają: ludność, podmioty gospodarcze, banki ( w celu poprawy płynności), instytucje finansowe, państwo i instytucje państwowe (zaciąganie pożyczek), operatorzy giełdowi Operacje otwartego rynku – podstawowy instrument polityki pieniężnej (monetarne); polegaja na sprzedaży i skupie od banków komercyjnych przez bank centralny posiadanych prze nie papierów wartościowych. Operacje bezwarunkowe oraz warunkowe (repo) Pieniądz wielkiej mocy – baza monetarna M0 Płynne rezerwy banków komercyjnych – część depozytów złożonych bankach komercyjnych utrzymywana w gotówce Płynność – szybkość z jaką dane aktywa mogą zostać zamienione na gotówkę; gotówka jest najbardziej płynnym aktywem – umożliwia natychmiastowe dokonanie transakcji kupna – sprzedaży Podaż pieniądza – zasób środków płatniczych w gospodarce Popyt na pieniądz – skłonność podmiotów niebankowych do utrzymywania stale odnawialnego zasobu gotówki Polityka pieniężna – działanie banku centralnego majace na celu oddziaływanie na aktywność gospodarczą i ogólny poziom cen. Zadania polityki pieniężne realizowane są poprzez : a) kontrolę nominalnej podaży pieniądza b) poziom stóp procentowych Stopa rezerw obowiązkowych (rezerwa obowiązkowa) – część wkładów depozytowych, jaka na mocy decyzji banku centralnego, bank komercyjny musi utrzymywać w gotówce Rezerwa nadwyżkowa – zasoby gotówki w banku komercyjnym ponad poziom rezerwy obowiązkowej
