Transcript
Soła prawobrzeŜny dopływ Wisły, o długości 88,9 kmi powierzchni zlewni 1391 km² wypływa w zachodniej części Beskidu śywieckiego. Za źródłowy ciek przyjmuje się Słanicę, a takŜe jej dopływ Czerną; z tymi potokami łączy się potok Nickulina i od tego miejsca rzeka przyjmuje nazwę – Soła. początkowo płynie stosunkowo szeroką doliną, lecz w okolicach Rajczy dolina zwęŜa się, a rzeka tworzy przełom pomiędzy stokami Zabawy na zachodzie i Suchej Góry na wschodzie; poniŜej dolina rozszerza się ponownie i Soła wpływa do Kotliny śywieckiej – dno doliny jest lekko faliste, płaskie. W centralnej części połoŜone jest miasto śywiec, tutaj uchodzi do Soły prawobrzeŜny jej dopływ, Koszarawa. PoniŜej śywca rzeka tworzy kolejny przełom, przez Beskid Mały, który został wykorzystany do budowy zapór w Tresnej i Porąbce. PoniŜej Porąbki na Pogórzu Śląskim wybudowany został zbiornik wodny w Czańcu. PoniŜej tego zbiornika, w swoim dolnym biegu, Soła płynie przez Pogórze Wilamowickie i Kotlinę Oświęcimską połoŜoną w obrębie Doliny Górnej Wisły. Soła uchodzi do Wisły w km 1,8 w rejonie Oświęcimia. Skawa prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 96 km i powierzchni zlewni 1160 km², zwana w górnym biegu Wsiowym Potokiem, wypływa w kilku miejscach poniŜej Przełęczy Spytkowickiej na wysokości 680 m n.p.m. w Beskidzie śywieckim. Źródłowe potoki łączą się w rejonie Spytkowic. Początkowo Skawa płynie wśród łagodnych wzniesień Beskidu śywieckiego, aby w rejonie ujścia Bystrzanki na obszarze Beskidu Makowskiego stać się typową, górską rzeką. Rzeka tworzy przełom, pomiędzy wschodnim krańcem Pasma Babiogórskiego u podnóŜa Łysej Góry a zachodnim stokiem góry Przykrzec, aŜ do Osielca. PoniŜej Osielca rzeka płynie zakolami, a dolina znacznie się rozszerza. Skawa płynie najpierw ku północnemu-zachodowi, a następnie w rejonie Suchej Beskidzkiej gwałtownie skręca na północ. Rzeka tworzy kolejny przełom pomiędzy Beskidem Makowskim-Średnim, a Beskidem Małym. Wykorzystując moŜliwości terenowe w rejonie wsi Mucharz budowana jest zapora, która spiętrzy wody Skawy tworząc sztuczny zbiornik wodny Świnna Poręba. PoniŜej Wadowic dolina rozszerza się do około 2 km, a Skawa meandruje płynąc po płaskim dnie. W rejonie Smolic, na wysokości około 225 m n.p.m. Skawa uchodzi do Wisły w 22,7 km jej biegu. Skawinka prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 33 km i powierzchni zlewni 352,4 km2, powstaje z połączenia dwóch cieków: Cedronu (Skawinka Zachodnia) i Głogoczówki (Skawinka Wschodnia) – potoków górskich wypływających w Beskidzie Makowskim.
Rudawa lewobrzeŜny dopływ Wisły, o długości 36 km i powierzchni zlewni 318 km2, powstaje z połączenia Krzeszówki i Racławki, wypływających na WyŜynie Olkuskiej; płynie obniŜeniem Rowu Krzeszowickiego. Ujście Rudawy do Wisły znajduje się w granicach Krakowa na obszarze Bramy Krakowskiej. Prądnik (Białucha) lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 33,4 km i powierzchni zlewni 195,8 km2; płynie przez WyŜynę Śląsko-Krakowską; w województwie krakowskim. W górnym biegu nosi nazwę Sułoszówka, w środkowym Prądnik, w dolnym Prądnik – Białucha. Wypływa na WyŜynie Olkuskiej we wsi Sułoszowa na wysokości ok. 405 m n.p.m. W górnym i środkowym biegu rzeka płynie w głębokim wąwozie, który rozcina południowy kraniec WyŜyny Olkuskiej. PodłoŜe doliny stanowią wapienie jurajskie w których rozwinęły się zjawiska krasowe, powodując powstanie urozmaiconych form rzeźby terenu. Dolina środkowego Prądnika i jej otoczenie tworzą Ojcowski Park Narodowy. Dolny bieg rzeki znajduje się w obrębie Krakowa. Prądnik (Białucha) uchodzi do Wisły w Krakowie, na wysokości ok. 200 m n.p.m.
Dłubnia – lewobrzeŜny dopływ Wisły; o długości 49 km, powierzchnia dorzecza 272 km2, swój początek bierze ze źródeł szczelinowych w Jangrocie i TrzyciąŜu, jednak wypływy najpiękniejsze i najbardziej wydajne znajdują się nieco poniŜej w Imbramowicach, Ściborzycach i Maszkowie. Następnie płynie wąską, głęboką doliną przez WyŜynę Olkuską, WyŜynę Miechowską, PłaskowyŜ Proszowski do Doliny Nadwiślańskiej (przez gminy: TrzyciąŜ, Gołcza, Iwanowice, Michałowice, Zielonki oraz Kraków),. Dłubnia uchodzi do Wisły w Krakowie Mogile. Główne dopływy: lewe: Luborzycki Potok, Baranówka; prawe: MinóŜka.
Raba prawobrzeŜny dopływ Wisły w km 134,7 o długości 131,9 km i powierzchni zlewni 1537,1 km2; płynie przez Beskidy Zachodnie, Pogórze Zachodniobeskidzkie i Kotlinę Sandomierską; w województwie małopolskim. Źródła Raby znajdują się na zachodnim krańcu Gorców, na wysokości około 780 m n.p.m., na stoku Obidowej, rzeka płynie początkowo na południe ku Przełęczy Sieniawskiej, następnie omija Rabską Górę od południowego – zachodu, pod Chabówką zbliŜa się do Skawy na odległość około 2 km, później przepływa przez Rabkę poniŜej której płynie między północnymi stokami Beskidu Wyspowego. PoniŜej Mszany Dolnej Raba skręca na północny – zachód i wpływa między fliszowe góry Beskidu
Makowskiego, które stromymi stokami opadają ku rozszerzającej się dolinie, w której rzeka meandruje. PowyŜej Dobczyc wpływa na obszar Pogórza Bocheńskiego, gdzie zbudowano zbiornik wodny dla zaopatrzenia Krakowa w wodę. W rejonie Bochni występują obfite złoŜa soli kamiennej, wzdłuŜ lewego brzegu rzeki rozciągają się pozostałości Puszczy Niepołomickiej. W dolnym biegu, rzeka płynie przez Równinę Nadwiślańską (Kotlinę Sandomierską). Ujście Raby do Wisły znajduje się na wys. 180 m n.p.m., we wsi Niedary.
Szreniawa lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 79,8 km i powierzchni zlewni 706,1 km2, płynie z WyŜyny Olkuskiej przez WyŜynę Miechowską i PłaskowyŜ Proszowicki; w województwie katowickim, kieleckim i krakowskim. Szreniawa wypływa we wsi Wierzchowisko na wysokości ok. 354 m n.p.m.; w rejonie Miechowa i Słomnik na prawym brzegu na utworach kredowych znajdują się rędziny; między Słomnikami a Proszowicami dolina jest głęboka, rzeka silnie meandruje; w dolnym biegu koło Piekar znajduje się duŜy kompleks stawów. W ujściowym odcinku Szreniawa płynie dolina o szerokości do 1,5 km. Uchodzi do Wisły poniŜej Koszyc, na wysokości ok. 178 m n.p.m.
Uszwica prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 61,2 km i powierzchni zlewni 322,5 km2, płynie z Pogórza Wiśnickiego przez Pogórze Bocheńskie w województwie tarnowskim. Uszwica ma źródła na północno-zachodnich stokach góry Kobyła w Beskidzie Wyspowym na wysokości ok. 550 m n.p.m., skąd trzema wielkimi łukami płynie na północ. Dolina rzeki jest prawie bezleśna. Rzeka uchodzi do Wisły na wysokości ok. 182 m n.p.m.
Nidzica lewobrzeŜny dopływ Wisły, nazywany teŜ Skalbmierzanką o długości 62,9 km i powierzchni zlewni 708,4 km2, wypływa e wsi Rogów na północ od Miechowa; płynie w szerokiej dolinie, po prawej stronie mija wzniesienia WyŜyny Miechowskiej, zbudowanej z utworów kredowych, następnie płynie doliną bezleśną, w dnie pokrytą łąkami z dwoma większymi kompleksami stawów. W obrębie PłaskowyŜu Proszowickiego dolina Nidzicy początkowo rozszerza się a na odcinku ujściowym zwęŜa. Ujście Nidzicy do Wisły znajduje się na wysokości około 180 m n.p.m. Dunajec prawobrzeŜny dopływ Wisły w km 160,6 o długości 247,1 km i powierzchni zlewni 6804 km² (w Polsce 4851,6 km²); płynie przez Kotlinę Orawsko–Nowotarską, Pieniny,
Beskid Sądecki, Kotlinę Sądecką, Pogórze RoŜnowskie, Nizinię Nadwiślańską; w województwie małopolskim. Dunajec powstaje z połączenia Czarnego Dunajca i Białego Dunajca, które mają swoje źródła w Tatrach. Biały Dunajec wypływa jako potok Małołącki na wysokości 1190 m n.p.m. spod Przysłopu Miętusiego, przybierając kolejno nazwy: Cicha Woda, Zakopianka, a po połączeniu z Porońcem, płynie jako Biały Dunajec. Natomiast Czarny Dunajec powstaje z trzech tatrzańskich potoków: Potoku Chochołowskiego (źródła na wys. 1540 m n.p.m. w kotle pod Wołowcem), Lejowego Potoku i Potoku Kościeliskiego. Czarny Dunajec łączy się z Białym Dunajcem w Nowym Targu. Od Nowego Targu do Czorsztyna, Dunajec płynie przez Kotlinę Nowotarską; w Czorsztynie powstały zbiorniki retencyjne: Czorsztyn i Sromowce. Na odcinku od zapory w Czorsztynie, aŜ do Szczawnicy, Dunajec płynie malowniczym przełomem pienińskim. PoniŜej Szczawnicy Dunajec przepływa przez Beskidy między Lubaniem a Pasmem Radziejowej i następnie wpływa do Kotliny Sądeckiej, gdzie w Starym Sączu przyjmuje swój największy dopływ – Poprad. Od Nowego Sącza płynie szerokimi zakolami przez Pogórze RoŜnowskie do Czchowa; na długości ok. 30 km Dunajec tworzy przełom, który wykorzystano do budowy zbiorników retencyjnych w RoŜnowie i Czchowie. Od Tarnowa rzeka wpływa na Nizinę Nadwiślańską. Ujściowy odcinek Dunajca jest obwałowany. Rzeka wpływa do Wisły w rejonie Opatowca, na wys. 174,4 m n.p.m. Nida lewobrzeŜny dopływ Wisły, początkowo Biała Nida, o długości
151,2 km i
powierzchni zlewni 3865,4 km2; płynie przez WyŜyny Środkowomałopolską i KieleckoSandomierską, Nieckę Nidziańską, Kotlinę Sandomierską; w województwie świętokrzyskim. Źródła Białej Nidy znajdują się na wysokości 268 m n.p.m. na PłaskowyŜu Jędrzejowskim. Po połączeniu Białej i Czarnej Nidy rzeka płynie doliną głęboko wciętą w podłoŜe wapienne, początkowo wąską, w środkowym biegu rozszerzającą się do 2 km, a w dolnym do 3,5 km; wielokrotnie przełamuje się przez pasma i garby zbudowane z utworów kredowych; w dolinie znajduje się kilka kompleksów stawów zasilanych wodą z rzeki. Nida uchodzi do Wisły poniŜej Nowego Korczyna, na wysokości ok. 165 m n.p.m.
Breń jest prawobrzeŜnym dopływem Wisły, do której uchodzi na 210 km jej biegu, o długości ok. 52 km z czego 45 km na terenie województwa małopolskiego, a 7 km w województwie podkarpackim powierzchnia zlewni 717 km2. Rzeka Breń ma swoje źródła na pokrytym piaskami, glinami plejstoceńskimi PłaskowyŜu Tarnowskim. Do doliny Wisły
wpływa w gminie Olesno na wysokości miejscowości Swarzów i Podborze. Breń płynie w większości przez tereny rolnicze, ale takŜe przez miasto Dąbrowa Tarnowska, które jest teŜ największym trucicielem rzeki. Miasto zrzuca do niej niedostatecznie oczyszczone ścieki przemysłowe, komunalne, szpitalne i opadowe. W okolicach miejscowości Wola Mędrzechowska do Brnia wpada śabnica, która w latach 1937-1991 prowadziła ścieki z Niedomickich Zakładów Celulozy, zabijając praktycznie Ŝycie biologiczne rzeki Breń aŜ do ujścia do Wisły w województwie podkarpackim w okolicach miejscowości OtałęŜ. Po 1991 roku Ŝycie na tym odcinku pomału wraca, widać ryby, a brzegi i dno zaczyna porastać roślinność.
Czarna lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 71 km i powierzchni zlewni 1358,6 km2; płynie z Gór Świętokrzyskich przez Pogórze Szydłowskie, Nieckę Połaniecką i Nizinę Nadwiślańską; w województwie kieleckim i tarnobrzeskim. Wypływa na stokach Stołowej Góry w Paśmie Cisowskim, na obszarze wsi Cisów; w górnym biegu, wzdłuŜ lewego brzegu rzeki rozciąg się szeroka strefa lasów. W rejonie Chańczy zbudowany został zbiornik wodny. PoniŜej Staszowa, w Rytwianach znajduje się duŜy kompleks stawów. Czarna uchodzi do Wisły poniŜej Połańca, na wysokości około 153 m n.p.m. Wisłoka prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 163,3 km i powierzchni zlewni 4110 km2; płynie z Beskidu Niskiego przez Pogórze Jasielskie, Kotlinę Jasielsko-Krośnieńską, Pogórze StrzyŜowskie i Nizinę Nadwiślańską. Wypływa kilkoma potokami źródłowymi na wysokości około 600 m n.p.m. – na południowym stoku Dębiego Wierchu oraz między Popowymi Wierchami a Kamiennym Wierchem. Krajobrazowo najciekawszy jest górny odcinek rzeki między Nieznajową a Nowym śmigrodem. PoniŜej, na obszarze Kotliny JasielskioKrośnieńskiej dolina Wisłoki rozszerza się, a rzeka płynie między polami uprawnymi i łąkami. PoniŜej Jasła w rejonie Kołaczyc nad lewy brzeg schodzi lesiste pasmo Lewoczy. Począwszy od Dębicy wyraźnie zmienia się charakter doliny – spadek maleje, meandry mają coraz mniejsze krzywizny; w dolnym biegu rzeka jest obwałowana. Wisłoka wpływa do Wisły w rejonie Gawłuszowic na wysokości około 154 m n.p.m. Na lewobrzeŜnym dopływie – Ropie, wybudowano zbiornik retencyjny „Klimkówka”.
Koprzywianka lewobrzeŜny, o długości 65,9 km i powierzchni dorzecza 707,4 km2; płynie przez WyŜynę Kielecko-Sandomierską; w województwie tarnobrzeskim. Koprzywianka,
inaczej zwana Koprzywnicą lub Pokrzywianką, wypływa na wysokości około 410 m n.p.m., na południowo-wschodnich stokach Szczytniaka w paśmie Jeleniowskim (część Gór Świętokrzyskich). W górnym i środkowym biegu płynieodcinkami w dolinie wąskiej, głęboko wciętej, która od Klimontowa do Królewic ma charakter przełomu. Od Gieraszowic dolina rzeki znacznie się rozszerza. Koprzywianka uchodzi do Wisły powyŜej Sandomierza, na wysokości około 141 m n.p.m.
Trześniówka – prawostronny dopływ Wisły, o długości 56,9 km i powierzchni dorzecza 569,6 km². Źródła rzeki znajdują się na PłaskowyŜu Kolbuszowskim, na północny zachód od Cmolasu. Trześniówka uchodzi do Wisły na 272. jej kilometrze, w okolicy Sandomierza. W środkowym i dolnym biegu rzeka jest poprzez swoje dopływy, głównym odbiorcą zanieczyszczeń tarnobrzeskiego przemysłu siarkowego, m. in. z likwidowanych kopalni "Machów" i "Jeziórko". W związku z tym jej wody są silnie zanieczyszczone, przede wszystkim związkami siarki, chloru i azotu azotynowego. Dopływy Koniecpólka, Mokrzyszówka, śupawka, Dąbrówka Łęg prawobrzeŜny dopływ Wisły, o długości 81,6 km i powierzchni zlewni 960,2 km2, zwany teŜ Łęgowa, Łęka, w górnym biegu Zyzoga, płynie przez Kotlinę Sandomierską, w województwie rzeszowskim. Łęg ma źródła na wysokości około 235 m n.p.m. w miejscowości Widełki, około 6 km na południowy-wschód od Kolbuszowej; płynie przez PłaskowyŜ Kolbuszowski (jako Zyzoga), następnie przez Równinę Tarnobrzeską, juŜ jako łęg; w górnym i środkowym biegu płynie w kierunku północnym zataczając kilka szerokich łuków. Na Równinie Tarnobrzeskiej rzeka przepływa przez duŜe, zwarte kompleksy leśne – fragmenty Puszczy Sandomierskiej. Łęg uchodzi do Wisły w Pączku poniŜej Gorzyc na wschód od Sandomierza, na wysokości około 141 m n.p.m.
San prawobrzeŜny – ostatni, a zarazem największy karpacki dopływ Wisły o długości 443,4 km (w tym odcinek graniczny z Ukrainą – 54 km) i powierzchni zlewni 16861,3 km2 (w Polsce 14390 km2); płynie przez Bieszczady Zachodnie, Pogórze Środkowobeskidzkie i Kotlinę Sandomierską. Źródła Sanu znajdują się na wysokości około 800 m n.p.m. na wschodnich stokach Pinaszkowego, na terytorium Ukrainy. Źródłowy odcinek rzeki stanowi granicę Polski i Ukrainy. Od źródeł, aŜ prawie po wylot z Karpat pod Przemyślem, San płynie głęboką, wyciętą w skałach fliszowych, przebiegającą zakolami
doliną. San tworzy
malownicze przełomy: pomiędzy pasmem Otryt a górą Tołsta (między Tworylnem a Rajskiem) oraz w Posadzie Leskiej (między Myczkowcami a Leskiem). W Bieszczadach, na górnym Sanie,
zbudowano zbiorniki wodne Solina i Myczkowce. Między Leskiem i
Sanokiem rzeka płynie rozległą szeroką doliną; w rejonie Trepczy i Międzybrodzia tworzy przełom w Górach Słonnych; od Sanoka rzeka jest spławna i stanowi atrakcyjny szlak kajakowy; poniŜej Przemyśla – San przez Pradolinę Podkarpacką wpływa do Wisły. Znajdują się tu liczne zakola, mokradła, starorzecza. Ujście Sanu znajduje się poniŜej Sandomierzaw pobliŜu Dąbrówki Pniowskiej na wysokości 140 m n.p.m.
Opatówka lewobrzeŜny dopływ Wisły o długości 51,5 km i powierzchni zlewni 281,5 km2; płynie z Gór Świętokrzyskich przez WyŜynę Sandomierska i Nizinę Nadwiślańską; w województwie tarnobrzeskim. Opatówka ma źródła na wysokości około 287 m n.p.m. na wschodnich krańcach Pasma Jeleniowskiego na stoku Góry Truskolaskiej. Początkowo płynie w dolinie przykrytej lessem, w środkowym i dolnym biegu w niecce wypełnionej utworami miocenu; przecina bezleśną pokrytą lessem WyŜynę Sandomierską, w dolnym odcinku między Zagrodami i Wysiadłowem przepływa malowniczym terenem z kompleksem wąwozów lessowych. Ujściowy odcinek leŜy w dolinie Wisły. Opatówka uchodzi do Wisły na wysokości około 137 m n.p.m. powyŜej Zawichostu.
Sanna prawobrzeŜny dopływ Wisły o długości 51,3 km i powierzchni zlewni 606,8 km2, płynie przez WyŜynę Lubelską i Kotlinę Sandomierską; w województwie tarnobrzeskim. Sanna wypływa na wysokości około 220 m n.p.m. ze Wzniesień Urzędowskich na skraju Roztocza, we wsi Wierzchowiska około 10 km na północ od Janowa Lubelskiego. Górny odcinek i jego otoczenie naleŜy do najpiękniejszych krajobrazowo terenów na WyŜynie Lubelskiej. Początkowo Sanna płynie krawędzią Roztocza w wąskiej i głębokiej dolinie; od Modliborzyc do Borowa przez Równinę Biłgorajską – dolina rzeki jest wąska i płytka, wzdłuŜ niej ciągną się rozległe lasy, stanowiące krawędź Puszczy Solskiej. Sanna wpływa do Wisły na wysokości 135 m n.p.m., między Zawichostem a Annopolem.
