Transcript
SKŁADOWISKO PESTYCYDÓW W JAWORZNIE – BRIEFING DLA MEDIÓW Miejsce Zakłady „Organika-Azot” SA w Jaworznie od ponad 60-ciu lat są producentem chemicznych środków ochrony roślin. W latach 70-tych i 80-tych wytwarzano tutaj m. in. DDT i lindan, substancje owadobójcze stosowane w rolnictwie, obecnie zakazane w większości krajów świata. Przez wiele lat odpady poprodukcyjne z Zakładów deponowane były na pobliskim składowisku. Jest to obecnie jedyne duże składowisko w Polsce, zawierające pestycydy i pozostałości z ich produkcji. Znajduje się tam co najmniej 75 000 ton odpadów, skażonych pestycydami i wysoce toksycznymi substancjami powstałymi przy ich produkcji. Składowisko usytuowane jest na terenie Jaworzna, ok. 2 km od śródmieścia. Nie posiada izolacji, co powoduje przedostawanie się zanieczyszczeń do wód powierzchniowych i gruntowych. Wyniki badań Analizy wykonane przez Greenpeace pokazują, że teren wokół Zakładów jest zanieczyszczony pestycydami, metalami ciężkimi (głównie ołowiem) i cyjankami. Wiele z nich zaliczanych jest do grupy trwałych zanieczyszczeń organicznych – substancji wysoce toksycznych, trwałych (okres rozkładu w środowisku wynosi nawet 100 lat) i kumulujących się w łańcuchu pokarmowym. Zanieczyszczenia te przedostają się do potoku Wąwolnica przepływającego przez składowisko, powodując skażenie wód Przemszy i Wisły. Badania Greenpeace wykazały obecność: - niebezpiecznych pestycydów, których produkcja jest zakazana w wielu krajach świata, także Unii Europejskiej (DDT, lindan, chlorfenwinfos, chlorfenson, metoksychlor, tetradifon); - arsenu; - heksachlorocykloheksanu i heksachlorobenzenu, substancji rakotwórczych i niebezpiecznych dla organizmów wodnych; - naftalenu, związku z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA); - metali ciężkich. Wcześniejsze badania stwierdziły na terenie Zakładów obecność TCDD (2,3,7,8tetrachlorodibenzodioksyny) jednej z najsilniejszych trucizn stworzonych kiedykolwiek przez człowieka. Na składowisko zakładowe trafiały też odpady zawierające cyjanki. Znaczna część ww. substancji jest wpisana na listę Ramowej Dyrektywy Wodnej, zawierającą tzw. niebezpieczne substancje priorytetowe, które powinny całkowicie zniknąć z naszych wód. Oddziaływanie Składowisko "Organiki-Azot" nie posiada zabezpieczeń przed wyciekami toksycznych substancji do gruntu. Dodatkowo budowa geologiczna terenu powoduje zagrożenie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Biskupi Bór” zasilającego dużą część Śląska. Położone w górnym biegu Wisły, składowisko w Jaworznie jest źródłem skażenia wód całego dorzecza. Analizy wskazują obecność toksycznych pestycydów nie tylko w potoku płynącym poniżej składowiska, ale także powyżej. Dowodzi to, że skażenie terenu nie jest ograniczone do potoku Wąwolnica, ale obejmuje większy teren. Oddziaływanie pestycydów na człowieka Pestycydy i ich pozostałości przedostają się do gleby i wód, są też wchłaniane przez rośliny, zwierzęta i ludzi.
Wiele pestycydów, zwłaszcza produkowanych na bazie chloru (DDT, metoksychlor) to substancje bardzo trwałe. Ulegają one powolnemu rozkładowi, pozostając w glebie lub wodzie nawet sto lat. Stanowią zagrożenie dla organizmów żywych ponieważ mają one zdolność do wyłapywania i gromadzenia tych substancji w swoich tkankach. Długotrwałe narażenie na kontakt z trucizną powoduje, że jej stężenie w organizmie jest wielokrotnie większe, niż w otaczającym je środowisku. Związki znajdujące się na składowisku Zakładów "Organika-Azot" wykazują działanie rakotwórcze i mutagenne. Dodatkowo znajdujące się tam pestycydy zakłócają działanie ludzkiego układu hormonalnego oraz nerwowego oraz powstawanie wad wrodzonych u dzieci. Dotychczasowe działania Eliminacja negatywnego wpływu składowiska na wody była jednym z celów w Planie Gospodarki Odpadami dla Jaworzna na lata 2004-2006. Cel ten nie został jednak osiągnięty. Obecnie nie są prowadzone żadne działania w celu zatrzymania emisji pestycydów ze składowiska. Konieczne działania - Skażona woda trafiająca do rzeki Przemszy, a pośrednio także Wisły, wypływająca z terenu Zakładów i składowiska musi być wyłapywana i oczyszczona. - Na dalszym etapie konieczne jest usunięcie z terenu Zakładów oraz ich okolicy wszelkich odpadów skażonych pozostałościami pestycydów. - Likwidacja składowiska w Jaworznie wymaga powołania przez wojewodę śląskiego zespołu, składającego się z przedstawicieli samorządu województwa, władz Jaworzna i Zakładów „Organika-Azot”. - Środki na to przedsięwzięcie powinny pochodzić z Narodowego i/lub Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a także funduszy unijnych. Kampania Greenpeace „Rzeka nie jest ściekiem” Około 50% polskich rzek jest nadmiernie zanieczyszczona. Celem kampanii jest osiągnięcie przez polskie rzeki dobrego stanu ekologicznego do 2015 roku. Wymaga to usunięcia z naszych wód substancji niebezpiecznych, których źródłem jest z działalność człowieka. Składowisko w Jaworznie jest największym w Polsce źródłem toksycznych pestycydów, powodujących skażenie dorzecza Wisły oraz ludzi korzystających z wody.
