Transcript
วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบับท 2 ประจาเดอนพฤษภาคม – สงหาคม 2560 48 การเปล ยนผานส ประชาธปไตยในพมากับการเลอกตั งทั วไปในป 2010 ณัฐพล ตันตระก ลทรัพย * บทคัดยอ การเลอกตั งทั วไปท เก ดข นในพม าในป 2010 แมจะกล าวไม ไดว าเปนการเลอกตั งท มความบรสทธ ยตธรรม หากแต การเลอกตั งครั งน ก ทาใหกล มการเมองต างๆมพ นท ในการต อรองทางอานาจท มากข น หลังจากพ นท ดังกล าวถกผกขาดโดยกองทัพมานาน การเลอกตั งในครั งน จงกล าวไดว าเปนจดเปล ยนผ านทางการเมองท สาคัญซ งอาจนาการเมองพม าไปส ประชาธปไตยท สมบรณไดในอนาคต โดยบทความช นน ไดเสนอว า ปัจจัยท ส งผลใหเก ดการเลอกตั งในครั งน ก เน องมาจากแรงกดดันในภาคประชาชนจากปัญหาเศรษฐก จท เร อรังมานาน ความตองการปลดแอกตนเองออกจากมาตรการการคว าบาตรทางเศรษฐก จเพ อดงดดเมดเงนลงทนจากต างประเทศ ปัญหาเร องเอกภาพของประเทศท คล คลายลงอันเน องมาจากการอ อนก าลังลงของกล มชาตพันธ รวมถงความสามารถในการรวมศนยอานาจทางเศรษฐก จและการเมองของกองทัพเพ อผกขาดอานาจใน การก าหนดกระบวนการแห งการเปล ยนผ าน คาสาคัญ : การเปล ยนผ านส ประชาธปไตย/ พม า/ การเลอกตั ง Democratic Transition in Myanmar and the 2010 Election Nattapon Tantrakoonsab * Abstract General elections that took place in Myanmar in 2010, although it is not free and fair election, lead to the new rule of the game that all parties have more bargaining power in political arena than before. Therefore, this election is said to be a major political transition, which could lead Myanmar to democracy in the future. This paper proposes that, factors that resulted in this election are public pressure from chronic economic depression, the need to leave country from economic sanctions measures to attract investments from abroad, the more unity of the country due to the weakening of ethnic groups and the ability to centralize political and economic power of the army to concentrate power in the process of transition. Keywords: Democratic Transition/ Myanmar/ Election * นักวจัย สถาบันเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลัย * Researcher, Institute of Asian studies, Chulalongkorn University วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบับท 2 ประจาเดอนพฤษภาคม – สงหาคม 2560 49 บทนา พม าอย ในกระบวนการเปล ยนผ านส ประชาธปไตยมานานตั งแต ไดรับเอกราชในป 1951 และไดจัดการเลอกตั งทั วไปข นในปเดยวก ัน ซ งเปนปรากฏการณท เก ดข นคลายก ันหลายประเทศใน ภมภาคจากการไดรับเอกราชจากอังกฤษ เช น อนเดย และมาเลเซย ซ งนับเปนประเทศคล นลกท 2 ของประเทศท เปล ยนผ านส ระบอบประชาธปไตย ตามการอธบายของ Huntington โดยมสาเหตสาคัญของการเปล ยนผ านหน งมาจากการเก ดกระแสชาตนยมเพ อเรยกรองเอกราชของเหล าประเทศอาณานคม จนประเทศเจาอาณานคมซ งอ อนแอจากสมภมสงครามโลกตองยอมรเร มกระบวนการปลดแอก ( Decolonization ) และมอบเอกราชใหประเทศเหล าน ในทายท สด ( Huntington, 1991, p.40 ) แต ในขณะท มาเลเซยและอนเดยสามารถรักษาระบอบประชาธปไตยไวได ประชาธปไตยในพม ากลับล มสลายอย างรวดเรวจากการทารัฐประหารของกองทัพในป 1962 อันเน องมาจากสถานการณการสรบระหว างรัฐบาลและชนกล มนอย ตลอดจนการขยายอทธพลของพรรคคอมมวนสต ซ งเปนปัญหาสาคัญของประเทศประชาธปไตยคล นลกท 2 ( Huntington, 1996, p.7 ) กล าวไดว าพม าหลังจากไดรับเอกราชและปกครองในรปแบบระบอบประชาธปไตยนั น พม ามช วงระยะเวลาประชาธปไตยเพยงราว 10 ป เท านั น ก อนจะกลายเปนระบอบเผดจการทหารตั งแต นั นมารวมระยะเวลาเก อบ 50 ป เม อมการร างรัฐธรรมนญและลงประชามตในป 2008 รวมถงการเลอกตั งทั วไปในป 2010 ทั วโลกจงไดหันกลับมาใหความสนใจก ับการเมองพม าในฐานะของประเทศท ก าลังเปล ยนผ านส ประชาธปไตย โดยมองการเลอกตั งเปนหมดหมายสาคัญท บ งช ว ากระบวนการเปล ยนผ านส ประชาธปไตยไดเร มข นอกครั งในพม า โดยเฉพาะกล มประเทศตะวันตกนาโดยสหรัฐฯ ท ไดประเมนความเปล ยนแปลงครั งน ในทางท ดและนาไปส ความพยายามกลับเขาไปสัมพันธก ับพม าอก ครั งหน ง แสดงใหเหนจากการเดนทางเยอนพม าของรัฐมนตรว าการกระทรวงต างประเทศสหรัฐฯ ซ งถอเปนการเยอนของผนาระดับสงในรอบกว า 50 ป ( Reuters, 2011 ) และนาไปส การผ อนคลายมาตรการคว าบาตรทางเศรษฐก จท ใชเปนมาตรการลงโทษทางการเมองต อพม ามาเปนเวลานาน ในขณะเดยวก ัน ความเปล ยนแปลงดังกล าวกลับถกพจารณาจากหลายฝายว าไม ไดสะทอนใหเหนถง ความเปล ยนแปลงใดๆในการเมองพม าเลย เน องจากการร างรัฐธรรมนญและการเลอกตั งลวนเก ดข นภายใตการครอบงาของกองทัพ กระบวนการทาประชามตรับร างรัฐธรรมนญขาดการมส วนร วมจากกล มชาตพันธ หรอการเลอกตั งท ไม มการแข งขันอย างยตธรรมจากฝายการเมองต างๆ โดยเฉพาะการก ดก ัน Aung San Suu Kyi ค แข งคนสาคัญไม ใหลงส สนาม การเลอกตั งครั งน จงเปนแค เพยงฉากละครท ถกก าก ับ ซ งไม สามารถส งผลคกคามต ออานาจอันมั นคงของกองทัพแต อย างใด ( Swissinfo, 2010 ) วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบับท 2 ประจาเดอนพฤษภาคม – สงหาคม 2560 50 มมมองท แตกต างก ันดังกล าวน จะอย างไรก ดลวนเปนมมมองท ใหความสาคัญก ับการเลอกตั งในฐานะตัวช วัดสาคัญ ซ งสามารถเรยกไดว าเปนมมมองท ตั งอย บนฐานกระบวนทัศนแบบเปล ยนผ าน ( Transition Paradigm ) ท มองว าการเปล ยนผ านคอช วงของการเปล ยนแปลงทางการเมองจากระบอบเก าส การเก ดข นของระบอบประชาธปไตย ซ งรปธรรมของการเปล ยนผ านท ตองมก คอการมรัฐธรรมนญและมการจัดการเลอกตั งทั วไป โดยการศกษาภายใตกระบวนทัศนน จะใหความสาคัญก ับลักษณะของการต อสทางการเมอง และเสนแบ งระหว างเผดจการก ับประชาธปไตยเปนสาคัญ แต จะใหความสาคัญนอยกว าในเร องของความยั งยนและคณภาพของประชาธปไตยท เก ดข น ( Doorenspleet and Kopecky, 2008, p.700 ) โดยกระบวนทัศนในลักษณะดังกล าวตั งอย บนสมมตฐานท ว าหากมรัฐธรรมนญและการเลอกตั งแลว ระบอบจะสามารถพัฒนาตัวเองไปส การเปนประชาธปไตยและสังคมเศรษฐก จเสรไดในท สด โดยมองการเลอกตั งในฐานะของตัวตัดสน ( Determinative ) ทศทางของการพัฒนาของระบอบการเมอง ( Caruther, 2002, pp.6-7 ) ดังนั นหากมองการเลอกตั งของพม าในป 2010 โดยใชกระบวนทัศนของการเปล ยนผ าน ขอถกเถยงต างๆก จะจาก ัดอย ท กระบวนการร างรัฐธรรมนญและความบรสทธ ยตธรรมของการเลอกตั ง มากกว ามตอ นๆของการเปนประชาธปไตยและนาไปส ขอสรปท ค อนขางคับแคบในลักษณะขั วตรงขาม คอพม าก าลังพัฒนาม งส ความเปนประชาธปไตยท สดใสในอนาคต หรอไม ก มองว าการเมองพม าไม ไดเปล ยนแปลงไปจากเดมเลย ซ งการมองในลักษณะดังกล าวจะทาใหไม เหนพลวัตรทางการเมองท เก ดข นในปัจจบัน อกทั งกระบวนการเปล ยนผ านโดยทั วไปแลวยังมลักษณะท ไม แน นอน ( Uncertain) อาจนาไปส ความสาเรจหรอลมเหลวก ได ดังนั นลาพังการพจารณาการเลอกตั งท เก ดข นจงไม สามารถบ งบอกความเปล ยนแปลงในการเมองพม าไดมากนัก เพราะแมจะมการเลอกตั งในพม าแลวก ตาม (ไม ว าจะบรสทธ ยตธรรมหรอไม ) ก ยังไม อาจกล าวไดชัดเจนว าการเปล ยนผ านครั งน จะนาไปส ประชาธปไตยท สมบรณ หรอแมกระทั งว าลักษณะการปกครองในปัจจบันของพม ายังคง สะทอนรปลักษณของระบอบเผดจการอย หรอไม ยังเปนเร องท ตองถกเถยงก ันอย ( Diamond , 2012, p.138 ) อย างไรก ด การเลอกตั งในครั งน ก ไดแสดงใหเหนแลวว าไดนาไปส การเปล ยนแปลงอย างมากในระดับโครงสรางทางการเมอง ท แต เดมกองทัพเปนกล มอานาจเดยวท ผกขาดอานาจทางการ เมองทั งหมด ( Closed hegemony ) กลับมการเปดพ นท ใหกล มอ นๆเขาต อรองทางอานาจภายใตกตกาประชาธปไตยมากข น ซ งดจะขัดแยงก ับลักษณะการเปล ยนรปของระบอบเผดจการโดยทั วไป ท มักจะมการจัดตั งสถาบันทางการเมองตามรปแบบของประเทศประชาธปไตยโดยเฉพาะการจัดใหมการเลอกตั ง หากแต กล มอานาจเดมยังคงครอบงาและชักใยอย เบ องหลังสถาบันต างๆ ทั งรัฐสภา ศาล ส อ ภาคประชาสังคม และรัฐบาลทองถ น ซ งไม ไดสะทอนลักษณะใดๆของประชาธปไตยโดย ส นเชง ( Schedler, 2010, p.69, p.71 ) วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบับท 2 ประจาเดอนพฤษภาคม – สงหาคม 2560 51 แต สาหรับประเทศพม าแลวลักษณะการครอบงาของกล มอานาจเดม อาจไม ไดมลักษณะแบบเบดเสรจเหมอนช วงก อนการเลอกตั งอกต อไป ซ งหากพจารณาการเมองพม าภายใตกระบวนทัศนคณภาพประชาธปไตย ( Quality Paradigm) ซ งเปนการมองการพัฒนาประชาธปไตยโดยใชเกณฑขั นสงในการพจารณา ซ ง Rueschemeyer ไดเสนอมตท สาคัญในการพจารณาคณภาพ ประชาธปไตยใน 3 มต คอ การมส วนร วมผ านการเลอกตั งอย างเท าเทยม การใหความสาคัญก ับสทธพลเมองโดยเฉพาะอย างย งเสรภาพในการแสดงความคดเหนและรวมตัวทางการเมองท ตั งอย บนฐานของหลักนตธรรม ( Rule of law ) รวมถงความเขมแขงของภาคประชาสังคม และมตสดทาย คอความสามารถและประสทธภาพของรัฐในการตอบสนองต อความตองการของประชาชน ( Rueschemeyer, 2012, pp.462-463 ) ก จะพบว าการเมองพม าหลังการเลอกตั งในป 2010 ไดเก ดการพัฒนาความเปนประชาธปไตยข นแลวในบางมต นอกจากน การพจารณาคณภาพประชาธปไตยนั นยังสามารถพจารณาจากการทางานของสถาบันทางการเมองท สาคัญหรออาจเรยกไดว าระบอบย อย ( Partial regimes of democracy ) ตามท Markel ไดเสนอไว ประกอบไปดวย 5 ระบอบ ไดแก การเลอกตั ง สทธทางการเมอง สทธพลเมอง การตรวจสอบในแนวราบ และสทธอานาจในการปกครองของตัวแทนท มาจากการเลอกตั ง โดยมองว าการเลอกตั งเปนเพยงส วนหน งของประชาธปไตยท สมบรณเท านั น การเลอกตั งจะ “มความหมาย” ไดก ต อเม อมระบอบอ นๆอก 4 ระบอบ ทางานร วมดวยเท านั น ตัวแทนท มาจากการเลอกตั งจงจะสามารถบรรลหลักการประชาธปไตย ( Democratic ) และหลักการธรรมนญนยม (Constitutional) ระหว างท อย ในอานาจได ( Markel , 2004, pp.36-37 ) ซ งหากพจารณาการเมองพม าหลังการเลอกตั งในป 2010 ตามขอพจารณาดังกล าวก จะเหนไดว าการเลอกตั งครั งน เปนจดเปล ยนทางการเมองท สาคัญ โดยเฉพาะการเปล ยนแปลงในสถาบันเก ยวก ับสทธทางการเมองดังแสดงในตาราง สทธทางการเมอง กอนการเลอกตั งป 2010 หลังการเลอกตั งป 2010 Oppositions ฝายต อตานรัฐบาลถกควบคมตัว กล มชาตพันธต อรองอานาจผ านการทาสงครามและอ อนก าลังลง ฝายต อตานถกปล อยตัวและสามารถตั งพรรคการเมองและเคล อนไหวทางการเมอง การเจรจาหยดยง กล มชาตพันธจัดตั งพรรคการเมอง Organizations กฎหมายหามรวมตัวก ัน และหามชมนมทางการเมอง มองคกรสายลับ ( MI ) เพ อคอยสอดส องพฤตกรรมประชาชน ออกกฎหมายอนญาตการชมนมทางการเมอง ออกกฎหมายอนญาตการจัดตั งสหภาพแรงงาน ยบเลกองคกรสายลับ มการขยายบทบาทของ NGO ทั งในและนอก วารสารการเมองการปกครอง ปท 7 ฉบับท 2 ประจาเดอนพฤษภาคม – สงหาคม 2560 52 ไม อนญาตใหองคกร NGO ต างชาตเขาดาเนนงานในประเทศ ประเทศในประเดนเร องการเมอง เช น การสญเสยท ดนของชาวบาน และกระบวนการสันตภาพ Expression ส ออย ภายใตการควบคมของรัฐทั งหมดอย างเขมงวด ส อฝายต อตานรัฐบาลตองดาเนนงานนอกประเทศ ออกกฎหมายใหเสรก ับส อมากข น และผ อนคลายการควบคม ส อฝายต อตานรัฐบาลสามารถเขามาดาเนนงาน ในประเทศไดอย างเสร แน นอนว าระบอบการเมองพม าในปัจจบันยังไม ใช ประชาธปไตยท สมบรณ แต หากพจารณาภายใตกระบวนทัศนคณภาพประชาธปไตยดังท ไดแสดงแลว ก จะพบว าเก ดการเปล ยนแปลงทางการเมองหลังการเลอกตั งในป 2010 อย างมนัยสาคัญ ซ งแมการเปล ยนแปลง ดังกล าวจะเปนการเปล ยนเพยงบางส วนก ตาม หากแต ก เปนการเปล ยนแปลงท เก ดข นในรอบกว าคร งศตวรรษของการเมองพม า ดังนั น ผเขยนจงเหนว าการพจารณาการเลอกตั งในป 2010 ของพม านั น สามารถพจารณาในฐานะจดเปล ยนทางการเมองท สาคัญท อาจนาไปส การพัฒนาประชาธปไตยท สมบรณไดในอนาคต โดยบทความช นน จะพจารณาจดเปล ยนดังกล าวในแง ของการทาความเขาใจก ับพลวัตรทางการเมองของพม าท นามาส การเลอกตั งในป 2010 หรอก คอการพจารณาภายใตคาถามท ว า “ทาไมจงเก ดการเลอกตั งทั วไปในป 2010 ” โดยการพจารณานั นจะใหความสาคัญทั งปัจจัยเชงโครงสราง ( Structure ) ซ งถกพจารณาในฐานะ “เง อนไขนา” ( Preconditions ) อาท สภาพทางสังคม เศรษฐก จ และวัฒนธรรม ว าจะเปนตัวผลักดันใหเก ดการเปล ยนผ านไปโดยอัตโนมัตหรอไม และพจารณาปัจจัยผกระทาการ ( Agency ) โดยมองว าการเปล ยนผ านเปนผลจากการ “วางแผน” ( Crafting ) ของผนาทางการเมองท มความสามารถและเจตจานงในการเปล ยนแปลง การเมองของประเทศ ซ งแมจะมขอถกเถยงในแวดวงวชาการว าอะไรเปนปัจจัยท มอทธพลต อปรากฏการณมากกว า แต ก เปนท ชัดเจนว าทั งสองต างมบทบาทสาคัญและยังช วยสนับสนนซ งก ันและก ันในกระบวนการเปล ยนผ านส ประชาธปไตย ( Huntington, 1996, p.4 ) การพจารณาแบ งออกเปน 4 หัวขอ ไดแก 1 )การพัฒนาเศรษฐก จก ับเสถยรภาพของระบอบเผดจการ 2 )การลงทนจากต างประเทศก ับการเปล ยนผ านทางการเมอง 3 )เอกภาพของประเทศก ับการเปล ยนผ านทางการเมอง ซ งทั งสามประเดนน เปนปัจจัยในเชงโครงสรางท นาไปส การเปล ยนผ าน และหัวขอสดทายคอ 4 )ฐานอานาจทางการเมองและเศรษฐก จของกล มชนชั นนาในช วงการเปล ยนผ าน ซ งถกพจารณาในฐานะปัจจัยผกระทาการ โดยมรายละเอยดในแต ละหัวขอดังต อไปน
