Transcript
4 ÎÁÅÊÒÈ ÒÅÌÀÒÅÌÀ Ëþáîìèð ÑÒÎÉ×ÅÂ Ï ðåç òàçè ãîäèíà åäíà ñðàâíèòåëíî íåïîçíàòà íàáúëãàðñêîòî îáùåñòâîòî èíñòèòóöèÿ íàâúðøâà ïî-ëîâèí âåê. Ñ äðóãè äóìè, 50 ãîäèíè êîìèñèè çà áîðáà ñïðîòèâîîáùåñòâåíèòå ïðîÿâè íà ìàëîëåòíè è íåïúëíî-ëåòíè! Ãîäèøíèíàòà âèíàãè å ïîâîä çà ðàâíîñìåòêè, îöå-íêè è åñòåñòâåíî, çà îáè÷àéíèòå àêòóàëíè âúïðîñè. Êàê-âî âñúùíîñò ïðåäñòàâëÿâàò êîìèñèèòå? ×åðíîðàáîòíèê,êîéòî îòõâúðëÿ ñúùåñòâåíà çà îáùåñòâîòî ðàáîòà ñ ïðè-ëè÷íè ïîêàçàòåëè çà êà÷åñòâî, èëè ÷èíîâíèê, êîéòî îòáè-âà íîìåðà, áåç çíà÷èìè ñîöèàëíè ôóíêöèè? Êàêâà åñúùèíàòà íà èçâúðøâàíèòå îò êîìèñèèòå äåéíîñòè? Êàê-âè è êîè äåöà ìèíàâàò ïðåç êîìèñèèòå? Êàêâè ñà ðåçóë-òàòèòå îò äåéíîñòòà èì? Àäåêâàòíè ëè ñà òå ïî îòíîøå-íèå íà íóæäèòå íà ñúâðåìåííîòî áúëãàðñêî îáùåñòâî?È íå íà ïîñëåäíî ìÿñòî ñòîÿò êëþ÷îâèòå âúïðîñè çà ôè-íàíñèðàíåòî è ðåôîðìèðàíåòî. Êàêâà å öåíàòà íà èç-âúðøâàíèòå îò êîìèñèèòå äåéíîñòè? Íàêúäå ñà ïîåëèêîìèñèèòå â êîðåííî ïðîìåíåíèòå óñëîâèÿ çà ïîñëåä-íèòå 18 ãîäèíè? Òåçè ñà ñàìî ÷àñò îò àêòóàëíèòå âúïðî-ñè è ñìåÿ äà êàæà, ÷å êàòî îáùåñòâî íå ðàçïîëàãàìå ñìíîãî îò íóæíèòå îòãîâîðè.Íåìàëêî èíñòèòóöèè, âúçíèêíàëè ïðåç ñîöèàëèçìà,èç÷åçíàõà. Äðóãè ñå ïðîìåíèõà êîðåííî, à òðåòè ñåïîñòîïèõà çíà÷èòåëíî ïðåç ïðåõîäà. Ïðåñåí ïðèìåðîò ñôåðàòà íà îòêëîíÿâàùîòî ñå ïîâåäåíèå å ëèêâè-äèðàíåòî íà ñúçäàäåíèÿ ïðåç 1967 - 68 ã. Ñúâåò çà êðè-ìèíîëîãè÷íè èçñëåäâàíèÿ (ÑÊÈ). Íîâèÿò Óñòðîéñòâåíïðàâèëíèê íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî ãîäåàêòóâà îò èíñòèòóöèîíàëíàòà êàðòà íà Áúëãàðèÿ ïðåçàïðèë òàçè ãîäèíà. Àðãóìåíòè êàòî òîçè, ÷å íÿìà òðåç-âîìèñëåù ÷îâåê, êîéòî äà îòðè÷à íóæäàòà îò íàäåæ-äíè è âàëèäíè èçñëåäâàíèÿ, åäâà ëè ñà îáìèñëÿíè ïðèðåøåíèåòî çà çàêðèâàíå. Íå âÿðâàì è ëèïñàòà è íå-äîñòèãúò íà äîñòàòú÷íî ñåðèîçíè êðèìèíîëîãè÷íè èç-ñëåäâàíèÿ äà å ïîâëèÿëà. Íàé-ìàëêî ïúê îáñòîÿòåëñ-òâîòî, ÷å íå ðàçïîëàãàìå è ñ ïîëèòèöè è óïðàâëåíöè,êîèòî äà ïðåäëàãàò íåùî íîâî, êîåòî äà ðàáîòè åôå-êòèâíî èëè ïîíå ÷àñòè÷íî äà ïîäïîìàãà ðåøàâàíåòîíà ïðîáëåìèòå. Ðåçóëòàòúò å, ÷å Ñúâåò çà êðèìèíîëîãè÷íè èçñëåäâàíèÿ íÿìà, âúï-ðåêè íåîáõîäèìîñòòà îò òàêèâà èçñëåäâàíèÿ. Ðàçáèðà ñå, åäâà ëè ðåøåíèåòî íÿìà ñâîÿòà “óï-ðàâëåíñêà” ëîãèêà. Ñïîìåíàâàì òîâà, çàùîòî ìåñ-òíèòå êîìèñèè ñúùî ñà åäíà èíñòèòóöèÿ, êîÿòî, àêîíå ñå âçåìàò ñúîòâåòíèòå ìåðêè, ñâîåâðåìåííè è àäå-êâàòíè íà ïðîìåíÿùèòå ñå îáùåñòâåíè óñëîâèÿ, ñêî-ðî ìîæå äà ïîñëåäâà ñúäáàòà íà ñúâåòà çà äîáðîèëè ëîøî.Áúëãàðèÿ äîïóñíà ðåäèöà ãðåøêè ïðåç ïðåõîäà,àíàëîãè÷íè íà ãðåøêèòå íà ðàñòåæà. Íå å íóæíî äà ãèàíàëèçèðàì òóê, íî ñå íàáèâà íà î÷è, ÷å ìíîãî îò òåçèãðåøêè ñå äúëæàò íàé-âå÷å íà ïðåäíàìåðåíîñò èëèíåêîìïåòåíòíîñò íà ëèöàòà íà îòãîâîðíè ïîñòîâå. Ñïðèñúùî êúñîãëåäñòâî è òðàåí àñòèãìàòèçúì òå çàëè-÷àâàõà äàäåíè èíñòèòóöèè, êîèòî òðÿáâàøå äà ñå ðå-ôîðìèðàò, âúïðåêè îáùåñòâåíèÿ èíòåðåñ. À òàêèâà, Èíñòèòóöèè â Áúëãêîìèñèèòñ ïðîòèâîîáù êîèòî òðÿáâàøå äà ñå çàëè÷àò, ñå ïîääúðæàõà èçêóñ-òâåíî. Òîâà äîâåäå äî òåæêè ïîñëåäñòâèÿ. Ïîëèòè÷åñêèîòãîâîðíè äåéñòâèÿ, áàçèðàíè íà ñîëèäíè àðãóìåíòè, ëèïñâàõà è ñå ñòèãíà äî êðèçà â ïî÷òè âñè÷êè èíñòèòó-öèè. Êðèçàòà íà èíñòèòóöèîíàëèçìà â Áúëãàðèÿ äîâåäåíå ñàìî äî çàãóáà íà äîâåðèåòî íà áúëãàðñêèòå ãðàæ-äàíè êúì àäìèíèñòðàöèÿòà, íî òëàñíà øèðîêè ñëîåâåêúì òðàåí ïåñèìèçúì, äåïðåñèâíà îò÷óæäåíîñò îò äúð-æàâàòà è ñòðÿñêàù íåãàòèâèçúì. È òúé êàòî ïîñëåäíèòåíå ñà ïðåñòúïëåíèÿ ñïðÿìî ãðàæäàíèòå íà ÐåïóáëèêàÁúëãàðèÿ, èìà ìåãäàí ïîäîáíà èíñòèòóöèîíàëíà ïîëè-òèêà äà ïðîäúëæàâà. Êúäå â òàçè èíñòèòóöèîíàëíà ñè-òóàöèÿ ñå íàìèðàò ìåñòíèòå êîìèñèè?Êîìèñèèòå çà áîðáà ñ ïðîòèâîîáùåñòâåíèòå ïðîÿ-âè êàòî èíñòèòóöèÿ íå îñòàíàõà âñòðàíè îò äúëáîêàòàèíñòèòóöèîíàëíà êðèçà. Âåñåëèíà Ñòàìàòîâà, äúëãî-ãîäèøåí èíñïåêòîð â Äåòñêà ïåäàãîãè÷åñêà ñòàÿ è íå-ùàòåí ñåêðåòàð íà êîìèñèÿòà â Òúðãîâèùå, ïðèçíàâà âïóáëèêóâàí íàñêîðî ðàçãîâîð â ñï. “Îáùåñòâåíî âúç-ïèòàíèå”, ÷å ñëåä íàñòúïâàíå íà ïðîìåíèòå ìíîãî ìåñ-òíè êîìèñèè â ñòðàíàòà ïðåêúñâàò âðåìåííî äåéíîñòòàñè. Êîíêðåòíèòå ïðè÷èíè çà òîâà ïðåêúñâàíå íå ñà ïî-ñî÷åíè, íî ëåñíî ìîæåì äà ñè ïðåäñòàâèì, ÷å ðåäèöàîò äåéíîñòèòå è öåëèòå íà êîìèñèèòå ïî îíîâà âðåìåñà â òåæúê äèñîíàíñ ñ äåìîêðàòè÷íèòå ïðàêòèêè, ãðàæ-äàíñêè îòãîâîðíîòî ìèñëåíå è ïðàâàòà íà ÷îâåêà. Êúììîìåíòà çà ìíîãî áúëãàðè áåøå íåìîðàëíî è íåà-äåêâàòíî äà ïðèåìàò äåéíîñòòà íà êîìèñèèòå è, êàòîñëåäñòâèå îò òîâà, ÷àñò îò òÿõ èçïàäíàõà â ñîöèàëíàáåçòåãëîâíîñò. Ðàçáèðà ñå, îáùåñòâîòî íè å ðåãèî-íàëíî äèôåðåíöèðàíî è çàáàâÿíåòî íà ïðåõîäà è ðå-ôîðìàòà ïî ìåñòà äàäå âúçìîæíîñò íà ìíîãî êîìè-ñèè äà ïðîäúëæàò ñúùåñòâóâàíåòî ñè áåç äà ñå ðå-ôîðìèðàò ïî ñúùåñòâî.Çà ïîñëåäíèòå ïåò ãîäèíè ïðåäè âëèçàíåòî íà Áúëãà-ðèÿ â ÅÑ (2002 - 2006 ã.) êîìèñèèòå çà áîðáà ñ ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿ-âè ñà íàëîæèëè íàêàçàòåëíè âúçïèòàòåëíè ìåðêè íà39149 ëèöà. Ñðåäíî íà ãîäèíà ñà íàëàãàíè ìåðêè íà ïðèáëè-çèòåëíî 7830 äåöà íà âúçðàñò ìåæäó 8 è 17 ãîäèíè.  77ïðîöåíòà îò ñëó÷àèòå ñòàâà äóìà çà íàëîæåíè ìåðêèíà äåöà çà èçâúðøåíè ïðåñòúïëåíèÿ, à â 23 ïðîöåíòà îòñëó÷àèòå - çà ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿâè. Ìàêàð è êî-ìèñèèòå äà íîñÿò çâó÷íîòî èìå ñ àêðîíèì ÌÊÁÏÏÌÍ, âêîåòî íå ôèãóðèðà äóìàòà ïðåñòúïëåíèå, ïîêàçàòåëíî ÎÁÅÊÒÈ 5 ÒÅÌÀÒÅÌÀ ðèÿ íà êðúñòîïúò:çà áîðáàñòâåíè ïðîÿâè å, ÷å òå îñúùåñòâÿâàò ïðåäèìíî ôóíêöèè ïî ñàíêöèî-íèðàíå íà ïðåñòúïíè äåÿíèÿ (è òî íå ñàìî ìàëîâàæ-íè). Ïðàêòè÷åñêè òå ñå ÿâÿâàò ïîìîùíèê â áîðáàòà ñïðåñòúïíîñòòà íà ÌÂÐ, ïðîêóðàòóðàòà è ñúäà - äðóãèïëà÷åâíî èçâåñòíè ñèìâîëè íà èíñòèòóöèîíàëíàòà êðè-çà â Áúëãàðèÿ.Ïðîáëåìúò ñå ñúñòîè â òîâà, ÷å ïî çàìèñúë è îðãà-íèçàöèîííà ñòðóêòóðà, ìåñòíèòå êîìèñèè íå ñà çàìèñ- ëåíè çà ïàòåðèöè íà ñïîìåíàòèòå èíñòèòóöèè â áîðáà-òà èì ñðåùó ïðåñòúïíîñòòà, à êàòî ñïîìàãàòåëåí îð-ãàí çà ïî-ëåêè ôîðìè íà îòêëîíÿâàùî ñå ïîâåäåíèå(ïðåäèìíî íåïðåñòúïíè). Çàòîâà èçóìèòåëíîòî å, ÷å çàïåðèîäà 2002 - 2006 ã. êîìèñèèòå ñà ðàçãëåæäàëè ñëó-÷àè è íàëàãàëè ìåðêè íà äåöà èçâúðøèòåëè íà 7 óáèé-ñòâà, 1012 óìèøëåíè òåëåñíè ïîâðåäè, 258 áëóäñòâà,46 èçíàñèëâàíèÿ (âêëþ÷èòåëíî ñ îïèòèòå), 849 ãðàáå-æà, 21704 êðàæáè, 517 ïðîòèâîçàêîííè îòíåìàíèÿ íàÌÏÑ, 201 ïðåñòúïëåíèÿ, ñâúðçàíè ñ íàðêîòèöè è äðóãè.Òåçè äàííè íà Íàöèîíàëíèÿ ñòàòèñòè÷åñêè èíñòèòóò íåä-âóñìèñëåíî ïîêàçâàò, ÷å ñòàâà äóìà çà òåæêè äåÿíèÿ.Äîðè äà ñà ñå ñïðàâèëè îòëè÷íî ñ âñè÷êè òåçè êàçóñè,ñìåÿ äà òâúðäÿ, ÷å òàçè ìàòåðèÿ å â ìíîãî ïî-ãîëÿìàñòåïåí ïîäõîäÿùà çà ñïåöèàëèçèðàíè äåòñêè ñúäèëè-ùà èëè äðóã âèä ñïåöèàëèçèðàíè ñòðóêòóðè, êàêâèòî âÁúëãàðèÿ çàñåãà íÿìà (âúïðåêè íåîáõîäèìîñòòà). Ðàç-áèðà ñå, êðèçàòà è çàäðúñòâàíåòî ñ äåëà è ñëó÷àè âÌÂÐ, ïðîêóðàòóðàòà è ñúäåáíàòà âëàñò ñà ïðîáëåì,êîéòî âëèÿå íåãàòèâíî íà ñèòóàöèÿòà. Òîâà ïîêàçâà, ÷åðåøåíèå ñëåäâà äà ñå òúðñè çà âñè÷êè èíñòèòóöèè âïàêåò, à íå íà ïðèíöèïà âñåêè äà ñå ñïàñÿâà ïî åäè-íè÷íî.Äàííèòå íà Íàöèîíàëíèÿ ñòàòèñòè÷åñêè èíñòèòóò ïî-êàçâàò, ÷å â ñòðàíàòà ôóíêöèîíèðàò 270 êîìèñèè. Çà-êîíúò çà áîðáà ñ ïðîòèâîîáùåñòâåíèòå ïðîÿâè íà ìà- ëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè (ÇÁÏÏÌÍ), îò ñâîÿ ñòðàíà, êàç-âà, ÷å áðîÿò íà ÷ëåíîâåòå íà åäíà êîìèñèÿ ñå îïðå-äåëÿ îò êìåòà è ñëåäâà äà å ìåæäó 7 è 15 äóøè. Ñ äðóãèäóìè, äåéíîñòòà íà êîìèñèèòå â ñòðàíàòà ñå îñúùåñò-âÿâà îò ìèíèìóì 1890 äî ìàêñèìóì 4050 ñïåöèàëèñòè,îáùèíñêè ñëóæèòåëè, îáùåñòâåíèöè è äðóãè. Åäíà çíà-÷èòåëíà ÷àñò îò òÿõ ïîëó÷àâàò âúçíàãðàæäåíèå ïî ðåä,îïðåäåëåí îò Öåíòðàëíàòà êîìèñèÿ çà áîðáà ñ ïðîòè-âîîáùåñòâåíè ïðîÿâè íà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè(÷åñòî ãàëåíî íàðè÷àíà ÖÊ). Ïðåç åäíà êîìèñèÿ ìè-íàâàò ïî 29 äåöà, îò êîèòî 22 çà èçâúðøåíè ïðåñòúïëå-íèÿ è 7 çà ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿâè. Ïðåäïîëàãàì,÷å áþäæåòèòå íà öåíòðàëíàòà è ìåñòíèòå êîìèñèè (äúð-æàâíè è îáùèíñêè ñðåäñòâà) ïðè âñÿêî åäíî ïîëîæå-íèå ñà íàé-ìàëêî øåñò-ñåäåìöèôðåíà ñóìà â ëåâà.Îáùåñòâîòî ïîëó÷àâà â çàìÿíà ïðåäñòàâåíèòå ïî-ãî-ðå äàííè, êàòî å òðóäíî äà êàæåì äîêîëêî ðàáîòàòà åñâúðøåíà êà÷åñòâåíî. À îñíîâàíèÿ äà ñå ñúìíÿâàìåâ êà÷åñòâîòî âèíàãè èìà. Ïîâîä çà òîâà äàâà è ñàìèÿòÇÁÏÏÌÍ, ÷ë. 4, àë. 5 îò 2004 ã., ñïîðåä êîéòî ñå ñúçäàâàöåíòúð çà êâàëèôèêàöèÿ íà êàäðè çà áîðáà ñ ïðîòè-âîîáùåñòâåíèòå ïðîÿâè íà ìàëîëåòíèòå è íåïúëíîëåò-íèòå.Î÷åâèäåí å è äðóã ïðîáëåì. Ðåãèîíàëíèòå ñòàíäàðòè-çèðàíè ñòàòèñòèñòè÷åñêè äàííè ïî îáëàñòè ïîêàçâàò, ÷å îïðåäåëåíè êîìèñèè íàëàãàò äåñåòêè ïúòè ïîâå÷åìåðêè îò äðóãè. Ëèäåðèòå â íàëàãàíåòî íà ìåðêè ñà Ãàáðîâî, Òúð-ãîâèùå è Ñëèâåí. Íà îïàøêàòà ñ íàé-ìàëêî íàëîæåíèìåðêè ñà Ïëîâäèâ è Ñîôèÿ. Ñúùåâðåìåííî è çà íåñ-ïåöèàëèñò å ÿñíî, ÷å ïðåñòúïíîñòòà è äåâèàöèèòå â Ñî-ôèÿ è Ïëîâäèâ ñà â ïúòè ïî-ãîëåìè. Èíà÷å êàçàíî, ðà-áîòàòà ïî ñèíõðîíèçèðàíå íà ïðàêòèêèòå â Öåíòðàë-íàòà êîìèñèÿ íÿìà êîé çíàå êàêâè ïîñòèæåíèÿ, êîåòîâîäè äî íåðàâíîïîñòàâåíîñò ïðè äåöàòà â ðàçëè÷íèòåîáëàñòè íà ñòðàíàòà. È íåñëó÷àéíî ñîôèéñêèòå àâå-ðè ñà íàÿñíî, ÷å ïðè êðàæáà íà êîëåëî åäâà ëè ùåïîñëåäâà êàêâîòî è äà áèëî (åäíà êîìèñèÿ íàëàãàñðåäíî ïî 11 ìåðêè íà ãîäèíà íà 100 õèëÿäè äóøè îòíàñåëåíèåòî íà âúçðàñò 8 - 17 ãîäèíè). Íå å ñúùîòîïîëîæåíèåòî â Ãàáðîâî. Òàì, àêî èìàøå íàñåëåíèåîò 100 õèëÿäè äóøè íà âúçðàñò 8 - 17 ãîäèíè, êîìèñèÿ áèíàëàãàëà ñðåäíî ïî 401 ìåðêè.  äîïúëíåíèå íà êàçà-íîòî, íÿìà êàê äà íå ñïîìåíà è ôàêòà, ÷å â íÿêîè îá- ëàñòè ñå ñàíêöèîíèðà íåíàñèëñòâåíèÿ õîìîñåêñóà- ëèçúì, à â äðóãè - íå. Òîâà å íàé-âå÷å ïðîáëåì çà íåïúë-íîëåòíè ñ íåõåòåðîñåêñóàëíà îðèåíòàöèÿ â ãðàäîâåêàòî Ïëåâåí, Êúðäæàëè, Ëîâå÷ è äðóãè, êúäåòî èìà íà-êàçàíè äåöà. Èíòåðåñíî å êîÿ ìÿðêà ïî ÷ë. 13 îò çàêî-íà å èçïîëçâàíà?!Ïðàâè ñúùî âïå÷àòëåíèå, ÷å êîìèñèèòå ïðîäúëæà-âàò ñå çàíèìàâàò ïðåäèìíî ñ èçâúðøèòåëèòå íà ïðåñ-òúïëåíèÿ è ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿâè. À æåðòâèòå íàòåçè ïðîÿâè îòíîâî îñòàâàò â òèïè÷íîòî çà òÿõ â Áúëãà-ðèÿ íåðàâíîñòîéíî ïîëîæåíèå. Ñàìî åäèí ïîãëåä êúìñåâåðíà èëè çàïàäíà Åâðîïà ìîæå äà ïîêàæå, ÷å êàð-òèíàòà ìîæå äà áúäå è ìíîãî ïî-ðàçëè÷íà. Àêî ïðåñ-òúïëåíèåòî/ïðàâîíàðóøåíèåòî å êîíôëèêò ìåæäó æåð-òâàòà è èçâúðøèòåëÿ, òî êàê åäíà ìåñòíà êîìèñèÿ (ðàç-áèðà ñå òîâà å ïðîáëåì è íà öÿëàòà íè ñúäåáíà ñèñòå-ìà) óñïÿâà äà ñå èç÷èñòè òîçè êîíôëèêò è äà çàïàçèïðàâàòà è íà æåðòâàòà.  ÇÁÏÏÌÍ òÿ íÿìà íèêàêúâ ñòà-òóò?! Âúïðîñúò å ðåòîðè÷åí, íî çà äà ñòàíå àäåêâàòíàíà âðåìåòî ñè åäíà èíñòèòóöèÿ, òÿ ñëåäâà äà ãî ðåøè.Íå ãî ëè íàïðàâè, ùå ñè îñòàíå ñ íàëàãàíå íà ëèøåíèîò ñúäúðæàíèå ìåðêè áåç íèêàêúâ ïðåâàíòèâåí è ïîëå-çåí åôåêò: çà ïåðèîäà 2000 - 2006 ã. ïîâå÷å îò 45 ïðî-öåíòà îò íàëîæåíèòå ìåðêè ñà “ïðåäóïðåæäåíèå” è“ìúìðåíå” (êîÿòî îòïàäíà ïðåç 2004 ã.). Ñ ïîäîáíè Ïðîäúëæàâà íà ñòð. 13 ÎÁÅÊÒÈ 13Àñÿ ÀËÅÊÑÈÅÂÀ Ñ òèãìàòà îçíà÷àâà “êëåéìî”. Ñòèãìà å êîãàòî áåçäà ïîçíàâàø ðåàëíîñòòà íà íÿêîãî, ïðàâèø íåî-áîñíîâàíè ïðåäïîëîæåíèÿ çà äðóãèãî, äà ãî îñúæäàøïî ïðåçóìïöèÿ, ñàìî çàùîòî å ðàçëè÷åí, äà ãî îöåíÿâà-ø ñàìî íà îñíîâàòà íà ïðåäðàçñúäúöèòå ñè. Ñòèãìàòàâîäè äî ñîöèàëíà èçîëàöèÿ. Åäèíñòâåíèÿò ïúò îòâúä íåÿìîæå äà áúäå îïèñàí ñúñ ñëåäíèòå ïðîñòè÷êè äóìè: ðàç-áèðàíå, óâàæåíèå, ïîäêðåïà è, ðàçáèðà ñå, ðàâåí äîñ-òúï äî ñîöèàëíè è èêîíîìè÷åñêè âúçìîæíîñòè.Ìíîãî å êàçàíî çà íåèçãîäíîòî ïîëîæåíèå íà “õî-ðàòà ñ óâðåæäàíèÿ”. Íî êàê äà ñå ïðîìåíè? Ïðåäè âñè÷-êî ñå íàëàãà îáùåñòâîòî äà ñìåíè ñâîÿòà ïîçèöèÿ. Òî-âà å òðóäíî - íèêîé íå îáè÷à äà ñëóøà, ãëåäà è ÷åòåäåïðåñèðàùè èñòîðèè çà õîðà, æèâååùè îòêúñíàòè, âìèçåðèÿ, çàãóáèëè ñïîñîáíîñòòà ñè äà îáùóâàò è êàêâîëè îùå íå. Ïîêðàé òîâà îáùåñòâîòî íå óçíàâà è çà ñèë-íèòå ñòðàíè íà õîðàòà ñ óâðåæäàíèÿ, êîèòî áèõà èì ïðå-äîñòàâèëè âúçìîæíîñò äà æèâåÿò êàòî âñè÷êè îñòàíàëè.Äà íå ãîâîðèì çà äðóãè ñïîñîáíîñòè êàòî óïîðèòîñòòàè îöåëÿâàíåòî. Êîëêî îò íàñ ìîãàò äà îöåëåÿò è çà êîëêîâðåìå íà óëèöàòà, áåç ñðåäñòâà, ïîêðèâ íàä ãëàâàòà,áåç ðîäíèíè è ïðèÿòåëè?Ñðåä õîðàòà ñ óâðåæäàíèÿ èìà òàêèâà, êîèòî ñàïðåêðàñíè òâîðöè, ìíîãî äîáðè ìàòåìàòèöè, ñâåòîâíèøàìïèîíè, èçâåñòíè àêòüîðè, ïóáëè÷íè ëè÷íîñòè, íèêî-ìó íåçíàéíè áîðöè çà äåìîêðàöèÿ... Èìà è òàêèâà, êîè-òî íå çíàÿò äà ïèøàò, çàáðàâèëè ñà êàêâî çíà÷è õèãèå-íà, íÿìàò ìîòèâàöèÿ äà ñå ïðîìåíÿò... Ïîíÿêîãà çàá-ðàâÿìå, ÷å “õîðàòà ñ óâðåæäàíèÿ” íå å åäíà ìàñà îòåäíàêâè õîðà è ÷å òåõíèòå ñòðåìåæè è æåëàíèÿ íå ñåîïðåäåëÿò îò òîâà äàëè æèâåÿò â îáùåñòâîòî, èëè ñàçàòâîðåíè â èíñòèòóöèÿ. Êàê äà ñå ðàçáåðå êîé êàêúâ åè çà êàêâî ñå áîðè, êàêâè ñà íóæäèòå è èíäèâèäóàëíè-òå ìó ïîòðåáíîñòè? Êàê äà ðàçáåðåø óíèêàëíàòà æè- Êàê äà ïðåáîðèì ñòèãìàòàêúì ðàçëè÷íèòå õîðà? òåéñêà èñòîðèÿ íà íÿêîãî - êàê ñå êàçâà, îò êúäå å, äàëèâèíàãè å áèë ðàçëè÷åí, êàê å áèëî ïðåäè, êàêâî å ñåãà,êàêâè ñà ìå÷òèòå ìó? Åäèí îò íà÷èíèòå å äà ñå ïîèíòå-ðåñóâàø ëè÷íî è äà ïèòàø. Äðóã - ñàìèòå õîðà ñ óâ-ðåæäàíèÿ äà çàÿâÿò ñâîÿòà ïîçèöèÿ.Íàé-äîáðîòî ñðåäñòâî çà èíôîðìèðàíå íà îáùåñ-òâîòî ñà ìåäèèòå. ×åñòî íà ìåäèèòå ñå ãëåäà êàòî íàâðàã, çàùîòî òå “ðàçäóõâàò ñëó÷àÿ” è ãî èçêðèâÿâàò, çàäà ñå ïðîäàâàò. Îò ôîðóìèòå ìîãàò äà ñå ïðî÷åòàò ìíå-íèÿ, êàòî: “ìåäèèòå òóê è íàâñÿêúäå ïî òîçè ñâÿò ñà êàòîêó÷åòàòà, âñÿêà ñè èìà ñîáñòâåíèê çà êîãîòî äà ñè ëàå.Íå èì îáðúùàì ìíîãî ãîëÿìî âíèìàíèå, ñëàãàì ñèôèëòðè. Âñÿêà åäíà ìåäèÿ ñè ìàíèïóëèðà îáùåñòâå-íîòî ìíåíèå, çà æàëîñò òâúðäå íåãàòèâíî...” Èìà òàêè-âà ìåäèè. Èìà è äðóãè, êîèòî ñå áîðÿò çà äîâåðèåòî íàîáùåñòâîòî.Ðàçëè÷íèòå ìåäèè çíàÿò ìíîãî è ñà öåííè ñúìèøëå-íèöè, çàùîòî ìîãàò äà äàäàò öåííè èäåè è äà íàïðàâÿòâúçìîæíî ïðèåìàíåòî íà ðàçëè÷èÿòà ìåæäó õîðàòà âíàøåòî îáùåñòâî. Çàåäíî ìîæåì äà ïðåäîñòàâÿìåíà îáùåñòâîòî íîâèíè, êîèòî ïîêàçâàò, ÷å âñè÷êè ñåáîðèì çà åäíè è ñúùè íåùà, ñàìî ÷å íÿêîè ñà ïî-óÿçâèìè è èìàò íóæäà îò ìàëêî ïîäêðåïà è ðàçáèðàíå.Ïðè íàñ, â Áúëãàðñêèÿ õåëçèíêñêè êîìèòåò, èäâàòìíîãî õîðà, ÷èèòî ñëó÷àè ñà èíòåðåñíè çà ìåäèèòå.Åäèí ïðèìåð - ìíîãîáðîéíèòå èìîòíè èçìàìè, ÷èèòîæåðòâè òâúðäå ÷åñòî ñà õîðà ñ ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ.Æåðòâèòå ÷åñòî çíàÿò êîé ãè å èçìàìèë, íî ëèïñàòà íàãëàñíîñò è ëèïñàòà íà ìàëêè áðúíêè îò âåðèãàòà ïîìà-ãà íà èçìàìíèöèòå áúðçî è ëåñíî äà îáðè÷àò âñå ïî-âå÷å õîðà íà ìèçåðèÿ.Âèå, æóðíàëèñòè, çíàåòå çà ìíîãî ñëó÷àè, êîèòî ùåñà èíòåðåñíè çà íàñ îò þðèäè÷åñêà è ïðàâîçàùèòíàãëåäíà òî÷êà. Îáàäåòå íè ñå!Íèå âñè÷êè ìîæåì äà ïðîìåíèì íåùàòà, àêî ðà-áîòèì çàåäíî! Ïðîäúëæàâà îò ñòð. 5 “åôåêòèâíè ìåðêè” êîìèñèèòå òðóäíî ìîãàò äà ïîñòèã-íàò íåùî ðàçëè÷íî îò ñòèãìàòèçèðàù åôåêò ñïðÿìî èç-âúðøèòåëèòå è íåóäîâëåòâîðåíîñò ó æåðòâèòå.Ïðåäâèä êàçàíîòî äî òóê íåêà ñå âúðíåì îòíîâîíà ðàâíèùåòî ðåôîðìè è èíñòèòóöèè. Êîìèñèèòå çàáîðáà ñ ïðîòèâîîáùåñòâåíèòå ïðîÿâè ñà íà êðúñòî-ïúò. Îáùåñòâåíà íóæäà îò ñòðóêòóðè ñ òàêèâà ôóíêöèèèìà è òîâà åäâà ëè íÿêîé áè îñïîðèë, íî íå è â òîçè èìâèä. Ïðåîáðàçÿâàíåòî íà êîìèñèèòå ñëåäâà äà ñòà-íå áúðçî è ïî íà÷èí, ïî êîéòî äà ñà çàùèòåíè ïðàâàòàíà âñè÷êè, à äåéíîñòòà èì äà å ïîä÷èíåíà íà ïðèíöè-ïà çà ìàêñèìàëíà åôåêòèâíîñò. Îñâåí ïðèíöèïèòå íàâúçìåçäÿâàùîòî ïðàâîðàçäàâàíå, â êîìèñèèòå ñëåä-âà äà áúäàò çàëîæåíè è òåçè íà âúçñòàíîâèòåëíîòî ïðà-âîñúäèå è ðàçâèòèå íà ãðàæäàíñêîòî ñúçíàíèå. Ðàç-áèðà ñå, ñòðóêòóðàòà è ïîäáîðúò íà êàäðè, êàêòî èôóíêöèèòå èì, ñëåäâà äà áúäàò âíèìàòåëíî ïðåðàç-ãëåäàíè. Åäâà ëè íÿêîé èìà ïîëçà òàì äà ïîïàäàò ëèöàïî ôîðìàëåí ïðèíöèï, êîèòî íÿìàò íèêàêúâ èíòåðåñ èêîìïåòåíöèè â ìàòåðèÿòà. Ðåôîðìàòà òðóäíî ìîæåäà òðúãíå ñàìà îòâúòðå. Çà ñàìèòå êîìèñèè å âàæíîêàê ùå ðåàãèðàò íà íóæäèòå îò ðåôîðìà. Èçõîäèòåñà äâà. Åäèíèÿò å äà ñå ðåôîðìèðàò, àäàïòèðàò è ðàç-âèÿò ñúâðåìåííèòå åâðîïåéñêè è ñâåòîâíè ïðàêòèêè.Âòîðèÿò å ïðè íåâúçìîæíîñò äà ñå ðåôîðìèðàò, äàñå ñàìîåëèìèíèðàò è äà îñâîáîäÿò ìÿñòî çà íîâèñòðóêòóðè, êîèòî äà îòãîâîðÿò íà îáùåñòâåíèòå íóæ-äè. Íèòî åäíîòî, íèòî äðóãîòî å ëåñíî, íî îò íÿêúäåñëåäâà äà ñå çàïî÷íå.
