Transcript
ÇALIŞMA YAŞAMINDA ENGELLİLER: GÜMÜŞHANE İLİ ENGELLİ İSTİHDAMINA İLİŞKİN EMEK ARZ YÖNLÜ BİR ARAŞTIRMA Necla İrem ÖLMEZOĞLU YÜKSEK LİSANS TEZİ ÇALIŞMA EKONOMİSİ VE ENDÜSTRİ İLİŞKİLERİ ANABİLİM DALI SOSYAL YAPI VE SOSYAL ÇALIŞMA BİLİM DALI GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ AĞUSTOS 2015 iv ÇALIŞMA YAŞAMINDA ENGELLİLER: GÜMÜŞHANE İLİ ENGELLİ İSTİHDAMINA İLİŞKİN EMEK ARZ YÖNLÜ BİR ARAŞTIRMA (Yüksek Lisans Tezi) Necla İrem ÖLMEZOĞLU GAZİ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Ağustos 2015 ÖZET Bu çalışmada, Gümüşhane ilinde ilgili kamu ve özel sektördeki kurum ve kuruluşlarda çalışan engelli bireylerin çalışma hayatları ilişkin bilgiler araştırılmış ve çalışma hayatlarını belirleyen etmenlerin neler olduğu analiz edilmiştir. Ayrıca bu alanda yaşadıkları güçlüklerin neler olduğu noktasında incelenmelerde bulunulmuştur. Bu amaçla engelli bireyleri istihdam eden kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşlarında çalışan engelli bireylerle görüşmeler yapılmış, özelde Gümüşhane de genelde ise Türkiye de engellilerin sorunları hakkında bilgi edinilmiştir. Uygulanan saha çalışması sonucunda istihdam edilmiş engelli bireylerin arasından daha çok engel oranı düşük olanları ve engel türü olarak da görme ve ortopedik engelli bireylerin tercih edildiği görülmüştür. Ayrıca çalışmada istihdam edilmiş engelli bireylerin çoğunlukla erkek olduğu, kadınların daha az tercih edildiği dikkat çeken bir diğer noktadır. Araştırmanın kamu ve özel sektörde ayrı ayrı yapılması göstermiştir ki kamuda çalışan engelli bireyler daha fazla sendikalıdır. Özel sektörde sendikaya sıcak bakılsa da sendikalı olmaktan çekinildiği gözlemlenmiştir. Çalışmada en önemli bulgu ise ülkemizde uygulanan kota sisteminden kaynaklı zorlukların yaşanmasıdır. Özellikle engelli çalışanlar engelli ile uyuşmayan işlerde ve genellikle vasfına uymayan benzer işlerde (temizlik gibi işlerde) çalıştırılmaktadır. Son olarak çalışmamızda araştırma yapılırken de en büyük sorun olarak karşımıza çıkan engelli bireylerin sayılarının net olarak bilinememesi bu konuda en kapsamlı çalışmanın 2002 de yapılması nedeniyle çalışmanın yenilenmesinin bir zorunluluk olduğu gerçeğinin ortaya konulmasıdır. Bilim Kodu : 1135 Anahtar : Engelli, İstihdam, Kamu sektörü, Özel sektör. Sayfa numarası : 117 Tez Danışmanı : Doç. Dr. Mehmet Merve ÖZAYDIN v PEOPLE WİTH DİSABİLİTİES AT WORK: BASIS OF DISABILITY EMPLOYMENT LABOUR SUPPLY GÜMÜŞHANE CITY WAY AN INVESTIGATION (M.S. Thesis) Necla İrem ÖLMEZOĞLU GAZİ UNIVERSITY DEPARTMENT OF INSTİTUTE OF SOCİAL SCİENCES August 2015 ABSTRACT In this study, the work of employees with disabilities in the public and private space in public institutions and organizations in Gümüşhane that determine the life and work life, which is what the factors were also made studies examined at the point of what is happening in their difficulties in this area. For this purpose, people with disabilities who are employed in public and private institutions and conducted interviews with employees with disabilities, in particular in Gümüşhane were generally informed about the problems of people with disabilities in Turkey. More hurdle rate applied field study results in the employment of people with disabilities in the work been seen as a kind of barrier, and low and found to be preferred orthopedic disabilities. Also working in the employment of people with disabilities often have been males, is another point worthy of note is less preferred. Research has shown separately made in the public and private sector employees with disabilities in the public sector is more unionized. Hot unions in the private sector has been observed that although in union being feared. The most important finding in this study is experiencing the challenge of the quota system in our country. In particular, disabled employees in similar jobs, and generally do not meet the qualification work inconsistent with disabilities (for tasks such as cleaning) are executed. Finally, our study is that it is a necessity due to the renewal of the work done in 2002, the most comprehensive study on this issue is the number of the disabled individuals can not be known as the biggest problem we face while the research. Science Code : 1135 Key Words : Disability, Employment, public sector, private sector Page Number : 117 Supervisor : Associate Prof. Dr. Mehmet Merve ÖZAYDIN vi TEŞEKKÜR Bu çalışma, engelli bireylerin çalışma yaşamında karşılaştıkları sorunları ele almaktadır. Emeğini arz eden engelli bireyler çalışma yaşamında, her bireyin yaşadığı zorluklara ek olarak eğitim, sağlık, istihdam, ulaşım, erişim gibi konularda ilave zorluklarla karşılaşmaktadır. Bu çalışmada, yaşanılan zorluklardan hareketle engelli bireylerin karşılaştığı en büyük sorun olan istihdam konusu özellikle bir iş sahibi olma olgusu üzerinde durulmuştur. Çalışmada, veri sağlama alanın sınırlı olması nedeniyle Gümüşhane ölçeğinde çalışan engelli bireyler ve yaşadığı sorunlar ortaya konulmak istenmektedir. Buna ek olarak, bu çalışmada Gümüşhane ili için bir engelli profili (çalışan engellilerin sayıları engel türleri, hangi kurumda çalıştıkları vb.) çıkarılmak istenmiştir. Bu amaç doğrultusunda konunun teorik yapısı çerçevesinde bir saha çalışması gerçekleştirilmektedir. Çalışmanın uygulama kısmında sahadan veri toplanması sürecinde, Gümüşhane de mevcut hedef evren olarak kamu ve özel sektör kurumları seçilmiştir. Hedef evrenden 135 örneklem ve anket formu kullanılarak görüşmeler yapılmıştır. Evrenin neredeyse tamamına ulaşılmıştır. Anket sürecinde görüşmecilerin demografik özellikleri, çalışma yaşamlarına ilişkin bilgiler, çalışan engelli bireylerin sosyal destek ile ilgili düşünceleri, engelli bireylerin düşüncelerini aktarabildiği açık uçlu sorular yer almaktadır. Çalışma sırasında karşılaşılan bazı zorlukların çözümünde kurum çalışanlarından destek alınmıştır. Anket formlarını zamanlarından feragat ederek cevaplayan tüm kurum ve kuruluş çalışanlarına, özel olarak çalışmaya çok değerli katkıları olan Muharrem İRİ ye teşekkürler. Çalışmanın her aşamasında kıymetli bilgileri ile ufkumu açan, manevi anlamda desteğini hiçbir zaman esirgemeyen sevgili danışmanım Doç. Dr. Mehmet Merve ÖZAYDIN a, yüksek lisansta evinin kapılarını bana açan saygıdeğer gazeteci Yurdagül ŞİMŞEK e teşekkür ederim. Son olarak, her zaman yanımda olan annem Hatice ÖLMEZOĞLU na ve babam Necati ÖLMEZOĞLU na sonsuz teşekkürler. vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET... ABSTRACT... TEŞEKKÜR... İÇİNDEKİLER... ÇİZELGELERİN LİSTESİ... ŞEKİLLERİN LİSTESİ... KISALTMALAR... iv v vi vii xi xiii xiv GİRİŞ BÖLÜM ENGELLİLİK İLE İLGİLİ KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1.1. Engellilik Kavramı Engelli Türleri Ulusal Ve Uluslararası Mevzuatta Engellilik Ulusal Mevzuatta Engelliler Uluslararası Mevzuatta Engelliler Engelliliği Açıklamada Kullanılan Modeller Geleneksel (Ahlaki) Model Tıbbi (Medikal) Model Sosyal Model İnsan Hakları Modeli Engelli Bireylerin Sosyal Sorunları Eğitim Yoksulluk Rehabilitasyon... 19 viii Sayfa Ulaşım, Fiziksel Çevre ve Konut Erişebilirlik / Ulaşabilirlik BÖLÜM TÜRKİYE İŞGÜCÜ PİYASASINDA ENGELLİLER VE KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR 2.1. Engelli İstihdamı Engelli İstihdamının Gerekliliği Engelli İstihdamının Önemi Engelli İstihdamı Sağlamada Kullanılan Yöntemler Yasal Zorunluluk İle Engellilerin İstihdamı(Kota Yöntemi) İşverenler Açısından Zorunlu Engelli istihdamı Engelli işçiler Açısından Zorluklar Engellilere Ayrılmış Meslekler/Seçilmiş İş Yöntemi Korumalı İşyerleri Kişisel Çalışma Yöntemi Evde Çalışma Yöntemi Çalışma Hayatı Merkezli Engelli Sorunları Sosyal Politika Ekseninde Engelliler Türkiye İşgücü İstatistiklerinde Engellilik Türkiye de İşgücü Piyasalarının Görünümü Ve Engelliler TÜİK İstatistikleri Temel İşgücü Göstergeleri Gümüşhane İli Temel İşgücü Göstergeleri Türkiye İş Kurumu İstatistikleri Temel göstergeler Engellilere ilişkin veriler... 47 ix Sayfa Devlet Personel Dairesi Başkanlığı İstatistikleri İstihdam edilen engelli memurlara ilişkin genel dağılım İstihdam edilen engelli memurların engel oranlarına ve engel gruplarına göre dağılımı İstihdam edilen engelli memurların eğitim durumlarına ve hizmet sınıflarına göre dağılımı Gümüşhane İlinde İstihdam Edilen Engelli Memurların Dağılımı Engellilere Yönelik Yapılan Araştırmalar Türkiye Özürlüler Araştırması(2002) Özürlülerin Sorun Ve Beklentisi Araştırması(2010) Gümüşhane İli Veri Tabanı Oluşturma Çalışmaları BÖLÜM ALAN ARAŞTIRMASI 3.1. Araştırmanın Amacı Araştırmanın Önemi Ve Gerekçeleri Araştırmanın Sınırlıkları Araştırma Veri Toplama Teknikleri Araştırmanın Hipotezleri Araştırma Bulgularının Yorumlanması SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR EKLER Ek-1. Özürlüler Ve Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun daki Düzenlemeler Ek-2. Özürlü Ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu Ek-3. Korumalı İşyerleri Hakkında Yönetmelikteki Düzenlemeler Ek-4. Büyükşehir Belediye Kanunu ndaki Düzenlemeler x Ek-5. Belediye Kanunu ndaki Düzenlemeler Ek-6. Anket Formu ÖZGEÇMİŞ xi ÇİZELGELERİN LİSTESİ Çizelge Sayfa Çizelge 3.1. Araştırmaya Katılanlara Ait Demografik Veriler Çizelge 3.2. Araştırmaya Katılanlara Ait Demografik Veriler Çizelge 3.3. Çalışan engelli bireylerin çalışma yaşamlarına ilişkin bilgiler Çizelge 3.4. Çalışan engelli bireylerin çalışma yaşamlarına ilişkin bilgiler Çizelge 3.5. Çalışan engelli bireylerin sosyal destek ile ilgili düşünceleri Çizelge 3.6. Çalışan engelli bireylerin düşüncelerini belirten bulgular Çizelge 3.7. Engelli bireylerin çalışmaları yönünden destek konusunda, iş dışındaki çevre ile iş hayatındaki ilişkin bulgular Çizelge 3.8. Engelli Bireylerin İşini Sevmesi İle İşte Verimli Olup Olmadığı Düşüncesi Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular Çizelge 3.9. Engelli Bireylerin öğrenim durumu ile herhangi bir sendikaya üye olmasına ilişkin bulgular Çizelge Engelli Bireylerin çalıştığı kurum ile herhangi bir sendikaya üye olmasına ilişkin bulgular Çizelge Engelli Bireylerin Çalışmaları Yönünden Destek Konusunda, Amirleri ile İş Hayatındaki Çevreye İlişkin Bulgular Çizelge Engelli Bireylerin Çalışmaları Yönünden Destek Konusunda, Amirleri ile İş Dışındaki Çevreye İlişkin Bulgular Çizelge Engelli Bireylerin Çalıştıkları İşi Sevmesi İle İşyerinde Mobbing Görme Arasındaki İlişkiye Ait Bulguları Çizelge Engelli Bireylerin İşin Yorucu Olup Olmadığı İle Cinsiyet Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular Çizelge Engelli Bireylerin İşini Sevip Sevmediği İle Medeni Durum Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular Çizelge Engelli bireylerin çalışma yöntemi ile istihdam kotası hakkındaki görüşleri Çizelge Engelli bireylerin işten elde ettikleri gelir ile verimli olma hakkındaki görüşleri Çizelge Engelli Bireylerin İstihdam Biçimi İle Engel Türüne Göre Dağılımları... 78 xii Çizelge Sayfa Çizelge Engelli Bireylerin Çalışma Koşullarını Uyguluğu İle İşin Yoruculuğu Arasındaki Görüşler Çizelge Engelli Bireylerin İşten Elde Ettikleri Gelir İle İşi Sevme Hakkındaki Görüşleri Çizelge Gelir Düzeyi İle İşi Sevmesi Ve Verimli Olması Arasındaki Görüşler Çizelge Engelli Bireylerin Engelli Haklarını Bilip Bilmeme İle Öğrenim Durumu Arasındaki Görüşler Çizelge Engelli Bireylerin İşi Sevip Sevmemesi İle Ayrımcılık Yapılıp Yapılmadığı Dair Görüşler Çizelge Engelli Bireylerin Engellilerin Erişebilirliği İle İlgili Yapılan Çalışmaların Yeterli Olup Olmadığı İle Öğrenim Durumu Arasındaki Görüşler Çizelge Engelli Bireylerin Engelli Haklarını Bilip Bilmeme İle Çalıştığı Kurum Arasındaki bulgular Çizelge Engelli Bireylerin Engelli istihdamı ile medeni durum ve kurum hakkındaki bulgular Çizelge Engelli Bireylerin Engelli haklarını ile çalıştığı kurum ve sendika üyeliği hakkındaki bulgular Çizelge Engelli Bireylerin Gümüşhane İli Hakkındaki Görüşlerinin Cinsiyet Açısından Değerlendirilmesi Çizelge Engelli Bireylerin Kendi Mesleğini Yapma İle İşte Verimli Olma Arasındaki Bulgular Çizelge Engelli Bireylerin Kendi Mesleğini Yapma İle İşi Sevme Arasındaki Bulgular Çizelge Engelli Bireylerin engellilerin erişilebilirliğinin yeterliliği ile istihdam biçimi arasındaki bulgular Çizelge Engelli Bireylerin istihdam ile ilgili yapılan çalışmalar ile istihdam biçimi ile ilgili bulgular... 87 xiii ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 2.1. Türkiye İstatistik Kurumuna Ait Temel İşgücü Göstergeleri Şekil 2.2. Türkiye İstatistik Kurumuna Ait Temel İşgücü Göstergeleri Şekil 2.3.Türkiye İş Kurumuna Ait Temel Göstergeler Şekil 2.4. Devlet Personel Daire Başkanlığına Tarafından Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İstihdam Edilen Engelli Memurlara İlişkin Genel Dağılım Şekil 2.5. Devlet Personel Daire Başkanlığına Tarafından İstihdam Edilen Engelli Memurların Engel Oranlarına Ve Engel Gruplarına Göre Dağılımı Şekil 2.6.Devlet Personel Daire Başkanlığına Tarafından İstihdam Edilen Engelli Memurların Eğitim Durumlarına Ve Hizmet Sınıflarına Göre Dağılımı Şekil 2.7. Devlet Personel Daire Başkanlığına Tarafından Gümüşhane ilinde istihdam edilen engelli memurların dağılımı Şekil 2.8. Türkiye Özürlüler Araştırması Şekil 2.9. Özürlülerin Sorun Ve Beklentisi Araştırması Şekil Gümüşhane ili Engelli Veri Tabanı Oluşturma Çabaları Sonucunda Tespit Edilen Engellilere Ait Bilgiler... 55 xiv KISALTMALAR Bu çalışmada kullanılmış kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda sunulmuştur. A.g.m A.g.t AÖF Bkz. BM BÖİB ILO İŞKUR KHK KPSS MEB ÖMSS ÖSYM SGK TUİK UÖVT WHO : Adı geçen makale : Adı geçen tez : Açık Öğretim Fakültesi : Bakınız : Birleşmiş Milletler : Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı : Uluslararası Çalışma Örgütü : Türkiye İş Kurumu : Kanun hükmünde Kararname : Kamu Personeli Seçme Sınavı : Milli Eğitim Bakanlığı : Özürlü Memur Seçme Sınavı : Ölçme Seçme Yerleştirme Merkezi : Sosyal Güvenlik Kurumu : Türkiye İstatistik Kurumu : Ulusal Özürlüler Veri Tabanı : Dünya Sağlık Örgütü 1 GİRİŞ Engellilik, sosyal hayata katılımdaki sınırlanmışlık ya da eksiklik durumu ve aynı zamanda insani bir durum, insan olma halinin bir parçasıdır. Çalışmanın başında bir ayrımdan söz etmek gerekir. Engellilik ve özürlülük olguları birbirinden farklı anlamlar ifade eder. Engellilik bir özürlülük halinin sonucu olarak, en genel haliyle bireyin gündelik yaşamda çeşitli aktiviteleri gerçekleştirmesini kısıtlayan bir durumdur. Engelliliği ortaya çıkaran özürlülük ise tedavisi mümkün olmayan ama rehabilite edilebilen, iyileştirilebilen bir durumdur. Günümüzde Avrupa Birliği ne katılım sürecinin de etkisiyle engelli bireyler ve engelli bireylerin çalışma yaşamına dahil edilmesi gibi konular daha sık tartışılır hale gelmiş ve bu konuda çokça proje üretilmeye başlanmıştır. Engelli bireylerin çalışma yaşamında yer almaya başlaması hem engelli bireylerin toplumdan soyutlanmamasını hem de engelli bireylerin kendilerini toplumun bir parçası olarak görmelerini sağlamıştır. Ancak bu bireylerin çalışma yaşamında varlık gösterebilmesinin önünde kendi engelleri haricinde çeşitli zorluklar vardır. Bu zorlukların başında ise bir iş sahibi olma olgusu gelmektedir. Burada asıl sorunsalımız engelli işgücü diye tabir edilen emek arz edenlerin işgücüne nasıl dahil olduğudur yılında Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı ve Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlık işbirliği ile yapılan araştırmada, Türkiye nüfusunun yüzde 12,29'unu engellilerin oluşturduğu tespit edildi. Ülkemiz açısından bakıldığında, Türkiye de toplam nüfus içinde engelli nüfusun oranının yüksek olması bu konuya daha duyarlı yaklaşılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır. İşgücü piyasası koşullarında bu yüksek oran engellilerin ücret karşılığı istihdamının önemini artırmaktadır. İşgücü piyasasında dezavantajlı gruplardan birisi olan engellilerin istihdamı; topluma uyum sağlamaları ve engelli işgücü işsizliğinin sosyal maliyetinin yüksek oluşu açısından da önem taşımaktadır. Burada şunun altını çizmek gerekir: Her insanın yapabileceği bir iş vardır ve engelliler de fiziksel ve ruhsal işlevlerinde bir bozulma ya da eksiklik olsa bile, onların bu niteliklerini dikkate alan uygun bir eğitim ve iyileştirmeden geçirildikleri 2 zaman çalışabilirler, üretime dahil edilebilirler. Unutulmaması gereken engellilerin de çalışmaya üretmeye istekli olduklarıdır. Engellilere yönelik üretilmesi gereken politikaların başında ise engellilerin çalışma hayatına kazandırılması yani istihdam politikaları gelmektedir. İstihdam, bir ülke ekonomisinin içinde bulunduğu durumu anlamamıza yarayan önemli bir göstergedir. Engelliler için istihdam, çalışabilecek bir iş bulma, çalışma zorluklarla dolu bir alandır. Engelliler, çalışma, çalışarak gelir etme bakımından engelli olmayanlara oranla birçok yönden aşılması zor güçlüklerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu güçlüklerin aşılması da engellilerin topluma entegrasyonu ile mümkündür. Bu çalışmada sebepleri kıstasında çalışma yaşamında engellilik konusu ele alınmıştır. Birinci bölümde engellilik ve engelli istihdamına ilişkin kavramsal çerçeveden bahsedilmiştir. Ayrıca engelli bireylerin sorunları ayrıntılı olarak ele alınmıştır. İkinci bölümde, Türkiye işgücü piyasasındaki engelliler sosyal politikalar ışığında ele alınarak çalışma yaşamında engellilerin karşılaştıkları sorunlar ele alınmıştır. Son olarak üçüncü bölümde ise Gümüşhane ili özelinde kamuda ve özelde çalışan engellilerin çalışma hayatına katılımında ve sürdürmelerinde yaşadıkları zorluklar, karşılaştıkları tutum ve davranışlar ilişkin bilgiler yer almaktadır. Sonuç olarak tezin genelinde Gümüşhane ili özelinden yola çıkılarak Türkiye de engelli istihdamının mevcut durumu incelenmekte ve bu konuda uygulanabilecek sosyal politika önerileri sunulmaktadır. Çalışmanın bütününde sakat veya özürlü kelimesi yerine engelli kelimesi kullanılacaktır. Bunun gerekçesi ise, Türkiye Büyük Millet Meclisi nce 25 Nisan 2013 tarihinde kabul edilen 6462 Sayılı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Yer Alan Engelli Bireylere Yönelik İbarelerin Değiştirilmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile mevzuatımızda yer alan sakat, özürlü ve çürük ibarelerinin ve türevlerinin yerine engelli ibaresinin ve türevlerinin kullanılması için yasal düzenleme getirilmiş olmasıdır. 3 1. BÖLÜM ENGELLİLİK İLE İLGİLİ KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1.1. Engellilik Kavramı Engellilik kavramı; sosyal, hukuksal ve sağlık olarak birçok şekilde ifade edilmektedir. Bu kavramsallaştırmalar farklı bakış açıları içerdiğinden tanımlar da farklılık göstermektedir. Dilimizde engellilik kavramı karşılayan birkaç kelime bulunmaktadır. Engelli: Vücudunda eksik veya kusuru olan. 1 Sakat: Vücudunda hasta veya eksik bir yanı olan; bozuk eksik (şey) olarak tanımlamaktadır. Özürlü: Özrü olan,engelli. Türk Dil Kurumu nun bu tanımlamaları engelli ve engelliliğe yönelik kavramların net olmadığını birbirinden kesin çizgilerle ayrılamadığını ortaya koymaktadır. Türkiye de uzun yıllar hukuksal metinlerde ve kamu kurumlarında özürlü kelimesi kullanılmıştır. Özellikle Türkiye de 2005 yılında çıkarılan 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnameler Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun da özürlü kelimesi kullanılmıştır(bkz. ek-1) sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun konuya ilişkin tanımlaması şu şekildedir: Özürlü: doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel ruhsal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiyi ifade eder. (BÖİB,2010,s.33). 1 4 Gordon Marshall ın özürlülük tanımı ise şöyledir: Özürlülük, körlük, felç ya da zihinsel engellilik gibi fiziksel ya da zihinsel işlevlerden birinin ya da birden çoğunun, hastalıktan farklı olarak kalıcı biçimde kaybedilmesi veya eksik olmasıdır. Özürlü olmak genellikle damgalayıcı bir niteliğe sahiptir. Dahası özürlü kişiler, koşulları, haklarını korumaya elvermediğinden genellikle ek mali ve kişisel desteğe ihtiyaç duyar, ayrıca sosyal güvence ve refah programlarının hazırlanmasında anahtar bir grup oluştururlar(marshall,1999,s.73-74). Altan konuyla ilgili olarak sa
