Transcript
Pojęcia biologiczne: GENETYKA - nauka o dziedziczności i zmienności. ZMIENNOŚĆ – zróżnicowanie cech osobników w obrębie jednego gatunku; może być uwarunkowana czynnikami genetycznymi i środowiskowymi. DZIEDZICZNOŚĆ– przekazywanie cech potomstwu. GEN – podstawowa jednostka dziedziczności. ALLEL – forma genu; może być dominujący ( oznacza się go wielką literą) lub recesywny ( oznaczany małą literą). GENOTYP – wszystkie geny organizmu. FENOTYP – zespół cech zewnętrznych organizmu, czyli jego wygląd zewnętrzny.
DNA – kwas deoksyrybonukleinowy, struktura podwójnej helisy, pod względem chemicznym buduje geny. NUKLEOTYD – podstawowy element budujący DNA i RNA; składa się z reszty kwasu fosforowego, cukru – deoksyrybozy (DNA) lub rybozy (RNA), i jednej z zasad azotowych – adeniny, guaniny, cytozyny, tyminy ( tylko w DNA) lub uracylu ( tylko w RNA).
REPLIKACJA – powielanie materiału genetycznego przed każdym podziałem komórkowym zgodnie z regułą komplementarności zasad. RNA – kwas rybonukleinowy biorący udział w syntezie białek.
MUTACJE – nagłe i trwałe zmiany w materiale genetycznym. Mogą być spontaniczne lub indukowane, dziedziczne lub nie. Czynniki wywołujące mutacje określa się jako mutageny.
EKOLOGIA – nauka badająca wzajemne zależności między organizmami oraz pomiędzy organizmami a ich środowiskiem. OCHRONA PRZYRODY – działania zapobiegające niszczeniu elementów przyrody ożywionej i nieożywionej. OCHRONA ŚRODOWISKA – działania ograniczające niekorzystny wpływ cywilizacji na wodę, powietrze i gleby.
OSOBNIK – pojedynczy organizm, przedstawiciel gatunku, wyodrębniony z otoczenia. POPULACJA – zespół organizmów jednego gatunku, żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających. BIOCENOZA – zespół populacji roślinnych i zwierzęcych powiązanych wzajemnymi zależnościami i żyjących w określonym środowisku. BIOTOP – nieożywione środowisko życia. EKOSYSTEM – biocenoza + biotop. BIOSFERA (sfera życia) – przestrzeń, w której żyją organizmy ( dolna część atmosfery, powierzchniowe warstwy litosfery i prawie cała hydrosfera).
TOLERANCJA EKOLOGICZNA – zdolność organizmów do przystosowywania się do zmian danego czynnika środowiska (np. temperatury). NISZA EKOLOGICZNA – wszystkie wymagania organizmu (gatunku) w stosunku do czynników biotycznych i abiotycznych.
ZAGĘSZCZENIE – liczba osobników przypadająca na jednostkę powierzchni. MUTUALIZM – symbioza obligatoryjna przynosząca korzyści obu gatunkom. PROTOKOOPERACJA – symbioza nioobligatoryjna przynosząca korzyści obu gatunkom, związek nie musi być nieodzowny i może występować okresowo. KOMENSALIZM – związek między osobnikami dwóch gatunków, który przynosi korzyści populacji jednego gatunku, a nie wpływa na drugą.
PRODUCENCI – organizmy samożywne, które wytwarzają związki organiczne z prostych zw. nieorganicznych w procesie fotosyntezy lub chemosyntezy. KONSUMENT – wszystkie organizmy cudzożywne odżywiające się innymi organizmami lub ich odchodami. DESTRUENCI – organizmy, które rozkładają szczątki innych organizmów do prostych związków nieorganicznych( bakterie i grzyby).
ŁAŃCUCH POKARMOWY – seria organizmów, z których każdy jest zjadany przez kolejnego. OBIEG MATERII – krążenie pierwiastków pomiędzy biotopem i biocenozą w ekosystemach. PIRAMIDA EKOLOGICZNA – graficzny sposób przedstawienia struktury ekosystemu. PRZEPŁYW ENERGII- proces przekazywania energii z niższego na wyższy poziom troficzny, któremu zawsze towarzyszą straty energetyczne w postaci ciepła.
EFEKT CIEPLARNIANY – wtórne ogrzewanie powierzchni Ziemi i ochrona przed jej wychłodzeniem, dzięki obecności w atmosferze gazów pochłaniających odbite od naszej planety promieniowanie kosmiczne. GLOBALNE OCIEPLENIE – niekorzystne nasilenie efektu cieplarnianego. ENERGIA ALTERNATYWNA – energia przyjazna dla środowiska; uzyskana z takich źródeł jak: woda, wiatr, promieniowanie słoneczne, fale morskie i oceaniczne, ciepło wnętrza Ziemi, biomasa.
EWOLUCJA – proces stopniowych, ciągłych zmian prowadzących do powstawania nowych gatunków. DOBÓR NATURALNY – proces, w wyniku którego przeżywają i wydają na świat potomstwo osobniki najlepiej przystosowane do życia w danych warunkach środowiska; główny mechanizm ewolucji. DOBÓR SZTUCZNY – selekcja prowadzona przez człowieka w celach hodowlanych.
