Transcript
Inhoud ALGEMEEN Inleiding 1 TOEGANKELIJKHEID Visies Concepten 1. Toegankelijkheid in de integrale jeugdhulp Never-ending stories An Piessens, Leen Lauwers en Rudi Roose 2. Toegankelijkheid: waarom vinden we het zo belangrijk? Toegankelijkheid vanuit een recht op hulpverlening Toegankelijkheid van hulpverlening als een schaars goed Toegankelijkheid als een rechtvaardige toewijzing van schaarse hulpverlening 4 3. Toegankelijkheid: een probleem met verschillende facetten Toegankelijkheid op het individuele niveau Toegankelijkheid en de interactie tussen hulpverleners en cliënten Toegankelijkheid en zorgorganisatie 9 4. Strategieën om de toegankelijkheid te verhogen Loskoppelen van zorgtoewijzing en hulpaanbod Het nastreven van een objectieve beoordeling Hulpverleners: poortwachters en/of behartigers van cliëntbelangen? Hoe ervaren hulpvragers dit soort procedures? Toegankelijkheid van de integrale jeugdhulpverlening: een weg naar toenemende concretisering Werken aan toegankelijkheid: een afbakening en versmalling van het probleem Een versmalling in het rechtsbegrip Een versmalling in het begrip toegankelijkheid Een versmalling in professionele praktijken? Een versmalling in de toegankelijkheid voor cliënten? 18 7. Op zoek naar handvatten om aan toegankelijkheid te werken Wat weten we door een cliëntperspectief in te brengen? De vertaling van een cliëntperspectief in criteria? Besluit: praktijken van toegankelijkheid Over de drempel Over barrières, hellende vlakken en drempelloze toegang tot de Vlaamse jeugdhulpverlening van minderjarige personen met een handicap 1 Rudi Kennes 1. Leeswijzer 1 2. Minderjarige personen met een handicap: wie zijn ze? 1 3. Over het bos en de bomen 3 4. Integrale jeugdhulp: gewoon waar het kan, specifiek waar het moet 4 5. Van integrale jeugdhulp naar inclusieve jeugdhulp? 6 6. Toets van het (ontwerp van) Vlaams beleidsplan Integrale Jeugdhulp Besluit 9 3. Kiezen voor onlinehulp Wie kent de weg en spreekt de taal? Philippe Bocklandt 2. De aansluiting met de doelgroep verzekeren 2 3. Nood aan een klare visie op onlinehulp 3 4. Oproepers kiezen bewust voor onlinehulp 5 5. Balanceren tussen spanningsvelden 6 6. Technische www-obstakels 7 7. Geleidelijke weloverwogen groei van onlinehulpgesprekken 8 8. Enkel tekens op een scherm... een rijkdom 9 9. Support voor onlinehulpbeantwoorders Onlinehulp in snelle ontwikkeling 11 Beleidsopties 1. Het beleid over toegankelijkheid als thema in integrale jeugdhulp 1 Koen Gevaert 1. Waarom is toegankelijkheid een thema binnen integrale jeugdhulp? 1 2. Welke basisvisie hanteert integrale jeugdhulp inzake toegankelijkheid? 3 3. Hoe wil integrale jeugdhulp via intersectorale samenwerking werken aan een betere toegankelijkheid? 5 2. Toegankelijkheid als permanente netwerkopdracht Over het spel en de noodzaak om het te spelen 1 Koen Gevaert 1. Inleiding: van wat naar hoe, en terug naar wat 1 2. Doel van het spel: een toegankelijke jeugdhulp 2 3. Het speelveld en de spelers: posities in het netwerk rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp 3 4. De spelregels: kwaliteitseisen voor toegankelijkheid in de brede instap 5 5. De spelregels vertaald: intersectorale kwaliteitseisen inschrijven in een sectoraal beleid 7 6. Verloop van het spel: praktijken in de netwerken Tot slot 16 Literatuur 17 Praktijk 1. Laagdrempelig onthaal voor jongeren als autonome hulpvragers 1 Kris Stas 2. Unieke positionering in het netwerk Rechtstreeks Toegankelijke Jeugdhulp 1 3. De jongere als volwaardige actor in de hulpverlening 2 4. Onthaal of een goed begin 3 5. Kwaliteitsvereisten 4 6. Het belang van jongereninformatie 5 7. Specifieke vereisten op het vlak van toegankelijkheid Betaalbaarheid Betrouwbaarheid Bruikbaarheid Bereikbaarheid Beschikbaarheid 7 8. Inspanningen om jongere leeftijdsgroepen te bereiken 8 9. Nieuwe media Verschillen tussen landelijke regio s en een (groot)stedelijke context Het winkelmodel: méér dan permanentie 11 12. Proactieve onthaalmodellen Grenzen aan onthaal Schakelen naar verdere hulpverlening Vereiste competenties van hulpverleners in jongerenonthaal Besluit Jongerenwerking t Salon 1 Femke den Hollander 2. Maatschappelijke kwetsbaarheid Op zoek naar een definitie Het verhaal van Charlie 3 3. De school als (f)actor voor maatschappelijke kwetsbaarheid 7 4. De uitdaging: maatschappelijke kwetsbaarheid doorbreken 9 5. Jongerenwerking t Salon Ontstaansgeschiedenis van t Salon Opdracht van t Salon Werkvormen in t Salon Professionele nabijheid Plaats van het jeugdwelzijnswerk Plaats in het jeugdwerk Plaats in de jeugdhulp Besluit Kiezen voor onlinehulp 1 Nele Decuypere, Philippe Bocklandt en Hilde Vlaeminck 2. De aansluiting met de doelgroep verzekeren 2 3. Nood aan een klare visie op onlinehulp 3 4. Oproepers kiezen bewust voor onlinehulp 5 5. Balanceren tussen spanningsvelden 6 6. Technische www-obstakels 7 7. Geleidelijke weloverwogen groei van onlinehulpgesprekken 8 8. Enkel tekens op een scherm... een rijkdom 9 9. Support voor online-hulpbeantwoorders Onlinehulp in snelle ontwikkeling 11 Auteurs Straathoekwerk en integrale jeugdhulp 1 Cis Dewaele 2. Wat is dat, straathoekwerk? 1 3. Met wie werkt het straathoekwerk 3 4. Waarom integrale jeugdhulp Een betere samenwerking tussen diensten Een gemeenschappelijke taal Meer vraaggestuurd werken Basishouding hulpverlener Positieve benadering Op ritme van de cliënt Wederkerigheid Betrokkenheid bij de cliënt Vertrouwen Kritisch Met andere woorden Rechtstreekse Toegankelijkheid en Mantelzorg, twee partners? 1 Arnold Schaek 2. Strategische doelstellingen 1 3. Een nadere kijk op de doelstellingen 2 4. Spanningsveld tussen opvoedingsondersteuning en opvoedingshulp 4 5. Een vergeten strategische doelstelling: samen zorg dragen Wat bedoelen we eigenlijk met mantelzorg? En waar blijft de (rechtstreeks toegankelijke) samenleving? Mantelzorg in een economische context 8 6. Voorstel tot een brede reflectie Besluit 12 Literatuurlijst Brugfunctie in Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Vagga-Jeugdzorg: verbindende en faciliterende verhalen voor de strikt-orthodoxe joodse gemeenschap en reguliere hulpverlening 1 Gila Schnitzer 2. Hulpverlening aan kinderen en gezinnen uit de strikt-orthodoxe gemeenschappen Vier hulpverleningstrajecten Uitdagingen voor de toegankelijkheid van de hulpverlening Faciliterende aspecten 9 3. Structuur Niet los tussen de teams, maar ingebed in de teams en het beleid Wisselwerking met de werkgroep cultuursensitieve hulpverlening De brugfunctie in de praktijk van Cgg Vagga-Jeugdzorg Missie en mandaat van de brugfunctie Drie peilers: trajecten, netwerken, projecten Werkvormen Reflectieve vragen voor cliëntoverleg met internen en externen Kaarten en mappen Info, terugkom en evaluatiedagen C netwerken Project kwetsbare kinderen en gezinnen Projectaanvragen Artikels en presentaties Evaluatie van de brugfunctie Tot slot Bibliografische referenties 25 Onderzoek 1. Toegankelijke hulpverlening: en wat als de deur zich hermetisch achter je sluit? Toegankelijkheid bekeken vanuit het leefwereldperspectief van mensen in armoede 1 Stef Jorissen en Lies Heugebaert 2. Recht-Op: een vereniging waar armen het woord nemen 1 3. Armoede als bril Big Brother is watching you De buiten- en binnenkant van armoede Het hoofd boven water houden 4 4. De toegang De toegangspoort: minimumvereisten Toegang: een keuze? 7 5. Armoede en armoedebestrijding worden een uitdaging voor elke hulpverlener Op weg naar een solidaire hulpverlening 9 6. Een oproep voor een meer betrouwbare toegang 10 2. Een crisisvolle overgang. Thuisloosheid bij jongvolwassenen: overzicht van onderzoek en beleid in Europa 1 Danny Lescrauwaet 1. Situering 1 2. Sociale uitsluiting, wonen en (integrale) jeugdhulp 2 3. Definities van thuisloosheid en thuisloosheid bij jongvolwassenen Gemeenschappelijk Europees referentiekader Nationale definities 4 4. De omvang van thuisloosheid bij jongeren en jongvolwassenen 5 5. Verklaringen voor thuisloosheid bij jongvolwassenen 7 6. Thuisloosheid managen of thuisloosheid beëindigen? Effectieve maatschappelijke antwoorden op thuisloosheid bij jongvolwassen Thuisloosheid managen of thuisloosheid beëindigen? De effectiviteit van beleid tegen thuisloosheid Triggers en omslagfactoren bij het beëindigen van thuisloosheid Huisvestingsgerichte benaderingen als meest effectief Niet enkel concepten Preventie van thuisloosheid 14 Bibliografie 15 VRAAGGERICHTHEID EN VRAAGVERHELDERING Visies concepten 1. Vraaggestuurde ondersteuning 1 Ilse Derluyn en Geert Van Hove 2. Een poging tot omschrijving 1 3. Visie Een korte historische schets Enkele elementen van het ondersteuningsparadigma Invloed van maatschappelijke tendensen 8 4. Waar staan we op dit moment? 8 5. Klinkt goed, maar Individualisering tegenover solidariteit? Een economisch discours (Over-)responsabilisering van de cliënt? Het machtsmodel versterkt? Of het machtsmodel omgedraaid? Contrasterende visies Minder specialisatie? Tot besluit Over de mazen en het net(werk) De (on)mogelijkheden om intersectoraal te handelen Jo Voets, Jan Nijs 2. Probleemstelling: rondreizende jongeren in een intersectoraal middengebied 2 3. Onderzoek van de probleemstelling De keuze om de probleemstelling live te onderzoeken Hulpverleners en cliënten samen aan tafel met de impasse als thema Gegevens en resultaten van het onderzoek Cliënt- en contextspecifieke gegevens Knelpunten binnen het hulpverleningsproces Sectorspecifieke knelpunten Intersectorale knelpunten Beleidsmatige knelpunten 11 4. Duiding van het onderzoek van de probleemstelling: de koning en de keizer Stellingnames en vragen m.b.t. de organisatie van de zorg en Integrale Jeugdhulp Over de mazen en het net(werk) Wat is nodig om tot een meer integrale hulp te komen? Jo Voets, Jan Nijs 2. Aanbevelingen m.b.t. de cliënt en zijn context Hable con ella Diagnose 2 3. Aanbevelingen m.b.t. het hulpverleningsproces Agressie Stabiliseer trajecten Perspectief De moed om te beslissen 4 4. Settingspecifieke aanbevelingen Effecten van plaatsingen Jongeren met complexe zorgvragen: decentraliseren of concentreren? 6 5. Intersectorale aanbevelingen Combinatie van werkvormen (intersectoraal) De juiste man op de juiste plaats? Over indicatie en acceptatie High care, low care Wachtlijsten wachten kan niet meer Besluit 12 Beleidsopties 1. Het beleid over vraaggerichtheid als thema in de integrale jeugdhulp Jean-Pierre Vanhee 2. De reflexieve dialoog 2 3. Hulpverleningsvoorstel op maat 3 4. Het communiceren van de brede instap 5 5. De uitbouw van de intersectorale toegangspoort 6 6. Besluit 7 2. Wat hebben we geleerd? De betekenis van preventie en opvoedingsondersteuning voor de Integrale Jeugdhulp John Decoene 2. Van Integrale Jeugdzorg naar Integrale Jeugdhulp: twee woorden, een wereld van verschil 2 3. Eerste tussentijds besluit 6 4. Preventie: over de invulling, de status en visie Preventie: een verantwoorde keuze uit vele definities Preventie: bescheidenheid siert Preventie en visie: ideologische keuzes 9 5. Tweede tussentijds besluit De Integrale Jeugdhulp en opvoedingsondersteuning Over wat ondersteuning inhoudt, moeten ouders beslissen Opvoedingsondersteuning en preventie Opvoedingsondersteuning: visie Derde tussentijds besluit Algemeen besluit: betekenis van preventie en opvoedingsondersteuning voor hulpverlening 21 Naschrift 23 Bronnen 23 Praktijk 1. U vraagt, wij (ver)draaien Een kritische casusanalyse over vraagsturing en vraagverheldering1 Hilde Vlaeminck 1. Waarom en waartoe deze bijdrage? 1 2. Het concept vraagsturing, afbakening of problematisering? Wat is vraagsturing? Van deficitmodel naar activeringsmodel Modaliteiten van vraagsturing 4 3. Thuisloze jongere in een JAC, een casus van een derdejaarsstudent Kennismaken met het casuscorpus, gepresenteerd door de casusauteur De informatie over de organisatie als onderdeel van het verhaal De hulpvrager als hoofdpersonage Het netwerk van de hulpvrager Wat de casusauteur besluit over de vraag Wat de casusauteur vertelt over het aanbod 9 3.7 Het diagnostisch kijken van de casusauteur gezien vanuit vraagsturing De visie van het casusforum, de verleiding van het verdraaien van een vraag Een geanimeerde discussie rond diagnose en aanpak Nieuwe vraagstelling over vraagsturing Samengevat: thuisloos of huisloos? Vraagsturing, een historische benadering vanuit het sociaal werk Begin waar de cliënt is Toegeschreven en erkende problemen en wensen! Bescheiden doelen Vuistregels voor vraagsturing, ja en nee Besluit Modulering is meer dan een wegwijzer 1 Ludo Serrien 2. Moduleren voor een Integrale Jeugdhulpverlening 1 3. Modulering en vraaggerichtheid 3 4. Paradoxale uitspraken over modulering 4 5. Zeggen wat je doet en doen wat je zegt te doen 5 6. Geen blokskes-hulpverlening 6 7. Veranderen, innoveren en bijscholen 8 8. Hoed u voor het keurslijf 9 Literatuur Een pad bezaaid met exclusiecriteria 1 Greet Lenaerts, Griet Roets en Maria Bouverne-De Bie 2. Uitsluiting uit de Integrale Jeugdhulpverlening 3 3. Probleemstelling 4 4. Een pad bezaaid met exclusiecriteria 4 5. De complexiteit van de problematiek: een mogelijke verantwoording voor het gebrek aan materiële en sociale hulpbronnen? Wat kunnen we leren? Diagnostiek Discontinuïteit Psychische problemen? Optimalisering van de modulering als oplossing? Concluderende reflectie 20 Referenties 21 Onderzoek 1. Een module gezinsdiagnostiek voor de Centra Integrale Gezinszorg: een verhaal over vernieuwing en identiteit 1 Veerle Soyez, Johan Tuerlinckx, Bjoke Baudoncq, Meggie Verstichele, Eric Broekaert 1.1. De Centra Integrale Gezinszorg: een situering Een nieuw accent 2 2. Een (type)module gezinsdiagnostiek Uitgangspunten Verloop van het project en procedure 5 3. Ontwikkeling en implementatie Situatie bij de start van het project: bevraging van de CIG Meerwaarde Bezorgdheden Implementatie De ontwikkeling van een theoretisch voorstel Situatie bij de start van de implementatie: bevraging van de individuele CIG-medewerkers Implementatieproces Discussie Gezinsdiagnostiek in de CIG: een nieuw accent maar met behoud van identiteit De ontwikkeling van een theoretisch model is slechts één stap Tot slot: een typemodule gezinsdiagnostiek binnen de toegangspoort IJH? 19 Referenties Krachtgericht werken in de integrale jeugdhulp: een paradox? 1 Tineke Schiettecat, Griet Roets en Rudi Roose 2. Het Columbusexperiment Beïnvloeding van de deficitlogica binnen het doorverwijzingsproces Ontwikkeling en implementatie van de methodiek van positieve heroriëntering Beheersing van de instroom in de niet-rechtstreeks toegankelijke hulpverlening 4 3. Onderzoeksopzet en methodologie 5 4. Onderzoeksbevindingen Heroriëntering van het probleem 6 4.2. Partnerschap Probleemconstructie Discussie 14 Bibliografie 15 PARTICIPATIE EN DECREET RECHTSPOSITIE Visies concepten 1. Participatie: een onontkoombaar gegeven? 1 Kurt De Backer 2. Een definitie 2 3. Bekwaamheid Niet evident in een pedagogische setting Zoeken naar evenwicht 3 4. Participatief handelen Kinderen en jongeren als actor De kern 5 5. Vier perspectieven Individueel: het perspectief van de cliënt Relationeel: het perspectief van de hulpverlener Organisatieperspectief Maatschappelijk perspectief 8 6. Drie centrale concepten Betekenis Ruimte Reflexie Consequenties voor de cliënt Besluit: participatie een verbindend concept 11 Beleidsopties 1. Het beleid over participatie en het Decreet betreffende de rechtspositie van de minderjarige als thema s in de integrale jeugdhulp 1 Carine De Wilde 1. Contextduiding en doel van het Decreet Rechtspositie Contextduiding Argumenten voor een inhaalbeweging naar minderjarigen 3 De proactieve werking van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) en juridische argumenten voor een Decreet Rechtspositie Doel 5 2. Gewaarborgde rechten Decreet Rechtspositie Recht op jeugdhulp Rechten in de jeugdhulp Rechten door de jeugdhulp 7 3. Krachtlijnen Decreet Rechtspositie Rechten vormen de basis voor een effectieve rechtsbescherming Rechten als startpunt van dialoog Rechten zijn ondeelbaar en inter-afhankelijk Rechten gelden voor alle minderjarigen Inclusieve rechtenbenadering Emancipatorisch kindbeeld Respect voor iedereen in de hulpverlening (participatieve benadering) 9 2. Cliëntparticipatie in de integrale jeugdhulp: stappen naar een participatiecultuur 1 Caroline Vrijens en Jean-Pierre Vanhee 2. Opdracht voor IJH in de regelgeving 2 3. Gelopen proces binnen IJH in de periode Ouders en minderjarigen een stem geven door hen lid te maken van de IJH-structuren De stem van ouders en minderjarigen meenemen en inbrengen in het beleidsproces Bijdragen tot een participatieve hulpverlening 6 4. Visie ontwikkeld op basis van de opgedane ervaring Co-creatie: samen beleid maken Structurele participatie op beleidsniveau door de inbreng van het perspectief van minderjarigen en van ouders (en hun context) Vertegenwoordiging Cliënttoets Participatie op het niveau van de voorzieningen en in de individuele relatie cliënt hulpverlener stimuleren en ondersteunen Kanttekeningen bij de huidige context Uitbouw van een netwerk rond participatie Nood aan georganiseerde en onafhankelijke platforms voor ouders en minderjarigen in de jeugdhulp 12 6. Randvoorwaarden voor een effectieve cliëntparticipatie Randvoorwaarden te realiseren binnen de opdracht en het mandaat van IJH Randvoorwaarden die even essentieel zijn maar buiten de scope van IJH vallen Besluit 17 Praktijk 1. Participatie in het experiment De Vuurvogel 1 Karel De Vos en Jean-Luc Kabergs 2. Ontstaan en werkingsprincipes van het experimenteel project De Vuurvogel 3 3. Reflecties en stellingnames over participatie in het project De Vuurvogel Begeleidingsperspectieven en maatschappelijke perspectieven Een dubbel mandaat Engagement versus contract De band hulpverlener/cliënt ingebed in de rechtsorde De cliënt: gesprekspartner en medevormgever Reconstructie van het hulpverleningsverleden 9 4. Vorm geven aan participatie: diversiteit aan contactsituaties, Ronde Tafels Diversiteit aan contactsituaties Ronde Tafels Implicaties voor het verloop en mogelijke thematische ontwikkelingen van de hulpverlening Behoud van contact tussen begeleider en jongere bij escalaties en bij gerechtelijke reacties op als misdrijf omschreven feiten Hulpverlening en reactie op als misdrijf omschreven feiten Over pedagogie en hulpverlening Allochtonen/autochtonen Adolescentie, crisis en conflict Veiligheid, agressie, geweld Het beëindigen van de begeleidingen 18 6. Implicaties voor de hulpverlener Effecten van de voorstructurering Het verschijnen van de hulpverlener Bereidheid Besluit De oudergroepen van vzw Roppov: ouders praten mee over de hulpverlening 1 Ingrid Crabbe 1. De stem van ouders een plaats geven De Roppov-ouderwerking Het Roppov-netwerk 2 2. Een kritische kijk na 8 jaar ouderwerking De ouderwerking in functie van participatie: een uitdaging, geen evidentie De eigenheid van het cliëntperspectief 5 3. Ouders geven invulling aan participatie Wat leren we uit het gesprek met de ouders? Cliëntparticipatie in het beleid In beeld krijgen van het cliëntperspectief Cliëntparticipatie: een kwestie van geloven? Hoe je participatie een contract kunt aanbieden Over het werken met een ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting in een voorziening 1 Paul Ongenaert 1. Aanleiding 1 2. Een experiment 4 3. Evaluatie Inhoudelijke invulling van de doelstellingen en taken Feedback door de reguliere hulpverleners op het werk van de ervaringsdeskundige 11 3.3. Feedback van de ervaringsdeskundige Besluiten Het leereffect in een voorziening Noodzakelijke randvoorwaarden Verschillen tussen een ervaringsdeskundige en een reguliere hulpverlener Tot slot Participatief werken met kinderen jonger dan twaalf jaar 1 Lieve Mortelmans 1. Situering van de KID OK KIT, een communicatietool voor begeleiders van kinderen tussen nul en twaalf jaar Hoe ziet de KID OK KIT eruit en wat wordt ermee beoogd? Doelpubliek: mogelijkheden en beperkingen 2 2. De implementatie: een proces van optimisme en vertrouwen, maar oo
