Transcript
Karta pracy „Finanse publiczne” | materiał dodatkowy
GRUPA 1 Co jest głównym źródłem finansowania wydatków budżetowych w Polsce? Około jedną piątą wpływów stanowią „składki” na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Są w całości przeznaczane na emerytury, zasiłki i świadczenia ZUS. W sumie wpływów ze składek było ok. 135 miliardów złotych, (…). Pozostałym źródłem z około 630 miliardów dochodów są przede wszystkim wpływy z VAT (18% z tej kwoty). 10% pochodzi z akcyzy, kolejne 10% ze „składki” na Narodowy Fundusz Zdrowia. 11% jest pokrywane z funduszy unijnych. Stosunkowo niewielki udział we wpływach ma opodatkowanie osób fizycznych, czyli tak zwany PIT, bo tylko 11%.
Skąd biorą się środki na finanse publiczne? GRUPA 2 Z wydatkami państwa wiążą się pewne pojęcia: redystrybucja i alokacja. Redystrybucja to określenie, którego używamy na przymusowe przejmowanie pieniędzy przez państwo (albo innych wartości majątkowych) i przekazywanie ich następnie innym grupom. Zazwyczaj rozumie się przez to „zabieranie biednym i dawanie bogatym”, ale jest to bardzo stereotypowe postrzeganie polityki redystrybucji, która przebiega raczej płaszczyznowo, a nie majątkowo. To znaczy, że państwo decyduje się na wspieranie jednych sektorów kosztem innych. Przykładowo opłacanie państwowego uniwersytetu przez państwo oznacza, że biedni ludzie niezwiązani z nauką, albo niemający dzieci muszą łożyć podatki na bardziej zamożną grupę społeczną (np. dzieci z trochę bogatszych rodzin uczące się na uczelniach). Alokacja natomiast to inaczej określenie na umieszczanie czynników produkcji w określonych branżach. Na przykład gdy państwo decyduje o zbudowaniu nowego budynku za środki publiczne, to dokonuje przesunięcia pracowników budowlanych i materiałów do nowego projektu – dokonuje realokacji. Funkcja alokacyjna wydatków państwa oznacza też, że zasoby wykorzystane i zatrudnione w sektorze publicznym nie zostaną wykorzystane przez sektor prywatny. Zjawisko to nazywa się efektem wypychania.
Czym są redystrybucja, alokacja i efekt wypychania?
Lekcja 13: Budżet państwa ▪ www.wolnaprzedsiebiorczosc.pl
GRUPA 3 Pojęciem, które często jest przywoływane w wypadku wydatków publicznych jest pojęcie funkcji stabilizacyjnej finansów publicznych. W największym możliwym skrócie – według niektórych ekonomistów zwiększone wydatki budżetowe wywołują wzrost zatrudnienia oraz pomagają w przezwyciężeniu kryzysów gospodarczych, przez co niejako wygładzają wahania koniunktury. Jest to jednak określenie kontrowersyjne: tylko część ekonomistów uważa, że wydatki publiczne są w tym sensie „stabilizujące” oraz że odgrywają pozytywną dla gospodarki rolę, podczas gdy wielu ekonomistów próbuje dowodzić, że w rzeczywistości wydatki budżetowe są zawsze lub prawie zawsze destabilizujące.
Na czym polega funkcja stabilizacyjna finansów publicznych?
GRUPA 4 Często zdarza się, że część wydatków sektora publicznego nie jest pokrywana z bezpośrednich wpływów od obywateli, to znaczy nie pochodzi z podatków ani innych analogicznych opłat. Jednakże rząd musi w jakiś sposób te wydatki sfinansować. Odbywa się to za pomocą zadłużania państwa. Zwykle pożyczka dla rządu przybiera postać obligacji państwowej. Inwestorami kupującymi bezpośrednio obligacje są najczęściej banki komercyjne. Deficyt budżetowy, czyli ujemna różnica między dochodami budżetu a wydatkami, musi wobec tego być sfinansowany emisją obligacji. W roku 2013 deficyt budżetowy wynosił około 43 miliardów złotych, czyli około 2,6% PKB. Pojęcie deficytu budżetowego odnosi się zatem do konkretnego roku kalendarzowego. Odnosi się do pewnej kwoty wartości obietnic finansowych dokonanych w roku przez rząd, że zobowiązuje się oddawać pieniądze inwestorom sukcesywnie w kolejnych latach.
Czym jest deficyt budżetowy i jak może być finansowany?
GRUPA 5
Lekcja 13: Budżet państwa ▪ www.wolnaprzedsiebiorczosc.pl
Dług publiczny oznacza sumę niespłaconych jeszcze wcześniejszych deficytów budżetowych. Oznacza to po prostu taką kwotę, która jeszcze w następnych latach lub dziesięcioleciach, ma zostać przez państwo oddana inwestorom. Dług publiczny jest podobny do umowy kredytowej: między tym, kto pożycza, a tym, kto oddaje. Deficyt w danym roku powiększa całkowitą kwotę długu publicznego. Oznacza, że zobowiązania państwa się zwiększają. W tym samym czasie, gdy państwo się zadłuża i stosuje deficyt budżetowy, musi również spłacać przeszłe zobowiązania, przeszłe deficyty. Dług publiczny jest przyrównywany do Produktu Krajowego Brutto. W wypadku Polski za rok 2014 dług publiczny przekroczył 50% PKB. Zgodnie z polską konstytucją (i traktatami europejskimi) nie może on przekroczyć 60% PKB.
Czym jest dług publiczny i ile wynosi w Polsce?
Lekcja 13: Budżet państwa ▪ www.wolnaprzedsiebiorczosc.pl
