Transcript
) Międzynarodowy Podział Pracy – trwałe zainteresowanie przynajmniej dwóch państw pracą na potrzeby obrotu międzynarodowego. Ma charakter strukturalny – różne struktury gospodarek, różnych państw, konsekwencją podziału międzynarodowego pracy jest dostosowywanie się do siebie struktur gospodarczych. Szczególna forma społecznego podziału pracy powstałą w wyniku ewolucji a dokonującą się pomiędzy podmiotami prowadzącymi działalność w ramach różnych gospodarek różnych krajów. Konsekwencją tego była specjalizacja, która umożliwiła powstanie dużych nadwyżek produkcyjnych i powstanie luk popytowych na rynkach zagranicznych. Czynniki określające miejsce danego kraju w międzynarodowej specjalizacji pracy: 1. Wewnętrzne- wynikające ze specyficznych cech danej gospodarki: a) WARUNKI NATURALNE – (czynnik podstawowy) zasoby surowcowe, czynniki klimatyczne, zasoby ludzkie, itd. W pierwszej kolejności decydują o specjalizacji. Określają specjalizację na niskim poziomie. b) POSTĘP TECHNICZNY – dający 2 zasadnicze skutki: wzrost wydajności – przy danych zasobach więcej produkujemy. Pozwala omijać ograniczenia specjalizacji wynikające z warunków naturalnych. kreuje nowe produkty i nowe rynki tych produktów, powstają nowe możliwości specjalizacji. Spełnia obecnie największą rolę.!!!! c) WARUNKI NABYTE (dziedzictwo przeszłości)- warunki związane z poziomem rozwoju gospodarki i jej strukturą osiągniętą w przeszłości. To wszystko stanowi podstawę dzisiejszej specjalizacji. d) UWARUNKOWANIA SYSTEMOWE – funkcjonujący system gospodarczy związany z nim system polityczny i prawny. Są one w mniejszym lub większym stopniu związane z czynnikami politycznymi. Każda polityka warunkuje możliwości specjalizacji. e) CZYNNIKI POZAEKONOMICZNE – (nieprzewidywalne)- wydarzenia losowe, nie wynikające z praw ekonomii- zaistnienie tych zdarzeń może stworzyć szanse bądź bariery dla specjalizacji.(np. wojny, rewolucje, kataklizmy) 2. Zewnętrzne – wywierają duży wpływ na możliwości specjalizacji krajów małych i słabo rozwiniętych. Muszą się one dostosowywać do tych czynników. Kraje duże wpływają na kształtowanie się tych czynników, np. liberalizacja handlu najpierw przez GATT teraz WTO, liberaliuzacja handlu art. Papierniczych; TERIE KLASYCZNE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ Twórcy: A. Smith, D. Ricardo, Torrens. 1. Teoria przewagi absolutnej A. Smith „Badania nad naturą i bogactwem narodów” 1776 r. - międzynarodowy podział pracy- specjalizacja każdego kraju jedynie w kilku a nie wszystkich produktach - eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji, a importując te, w których specjalizuje się partnerzy, kraje uczestniczące w wymianie międzynarodowej wytwarzają więcej dóbr - kryterium powinny być absolutne różnice w kosztach wytwarzania (lub wydajności pracy) - występowanie różnic w kosztach wytwarzania jest spowodowane różnicami w wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte Założenia: - 2 kraje - oba mogą wytwarzać 2 towary - jeden czynnik produkcji: praca- teoria jednoczynnikowa - nakład pracy= koszt produkcji
pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i jej brak pomiędzy krajami stała relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji brak kosztów transportu oba kraje są wolnokonkurencyjne eksport= import nie ma barier handlowych 2. Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo. Na powstanie tej teorii mogły mieć wpływ: - rewolucja przemysłowa - rozwój gospodarki światowej z dominującą rolą GB Czy możliwa jest korzystna dla obu partnerów wymiana handlowa, gdy jeden wytwarza większość towarów taniej niż drugi? Wg Ricarda, tak. Podstawą będzie różnica w kosztach komparatywnych- jest to koszt wytwarzania jednostki danego towaru w jednym kraju mierzony kosztem wytwarzania innej jednostki towarów w tym samym kraju. Korzystna dla obu krajów wymiana może nastąpić nawet gdy jeden kraj produkuje taniej oba dobra. Towary te będą wymieniane na siebie na poszczególnych rynkach wg relacji wynikających z nakładów pracy niezbędnych do produkcji. Wspólne poglądy: - Za podstawę bogactwa kraju teoria klasyczna przyjmuje rozmiary produkcyjne, które w danej gospodarce mogę być wytworzone. - Wymiana międzynarodowa prowadzi do specjalizacji poprzez międzynarodowy podział pracy- bardziej efektywna alokacja zasobów w skali krajowej i międzynarodowej. - Podstawą wyboru specjalizacji są różnice w kosztach mierzonych nakładami TYLKO czynnika pracy. - Jest to teoria jednoczynnikowa przy założeniu konieczności istnienia warunków doskonałej konkurencji- teoria wolnokonkurencyjna. Różnice w poglądach twórców: - Koszty: Smith (sformułował poglądy w 1776 r.) za podstawę specjalizacji uznał absolutne, bezwzględne koszty wytwarzania- nie mówił co się dzieje gdy dany kraj wszystkie dobra wytwarza taniej- drugi kraj nie uczestniczyłby wtedy w handlu. - Ricardo: jeśli dwa kraje dokonują dobrowolnej wymiany to oba odnoszą korzyści (wolna konkurencja). Za podstawę wyboru specjalizacji przyjmuje koszty względne – komparatywne- koszt wytworzenia danego dobra mierzony kosztem wytworzenia innego dobra w tym samym kraju. Kraj powinien podejmować specjalizację w produkcji tych dóbr, w których wytwarzaniu ma największą względną przewagę w kosztach wytwarzania, bądź jego strata w kosztach wytwarzania jest stosunkowo najmniejsza. Zarzuty do teorii kosztów komparatywnych: - Ricardo swój przykład oparł na banalnie prostym przykładzie dwóch produktów (sukno/wino; Afryka/ Portugalia)- wśród wielu krajów się nie sprawdzi. Matematycznie jednak udowodniona, że w modelu bardziej rozbudowanym (więcej produktów i krajów) korzyści wystąpią. - Ricardo pominął kwestie ustalenia relacji wymiennej pomiędzy krajami (przyjął relację 1:1), a cena kształtuje się w oparciu o czynniki rynkowe. - Drugi kierunek wymiany międzynarodowej poszedł w stronę urynkowienia (Say, Marshall- szkoła neoklasyczne). Jednoczynnikowość- wpływ na koszty mają nakłady jednego czynnik produkcji podczas, gdy w rzeczywistości wpływ ma wiele czynników: praca, kapitał, ziemia, organizacja, technologia itp. -
Następcy Ricardo nie zanegowali podstawy tej teorii, ale skupili się na jej doskonaleniu. Np. J.St.Mill zajął się pominiętymi przez Ricardo korzyściami płynącymi z uczestnictwa w wymianie międzynarodowej. Jego prawo wzajemnego popytu stwierdza, że kraj o relatywnie wysokim popycie na towary importowane odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo niższym popycie na towary importowane. Kierunek ewolucji teorii- rozwój teorii wieloczynnikowych- uwaga skierowana na wielkość i koszty produkcji. TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW HECKSCHERA - OHLINA (Neoklasyczna) Powstała po II wojnie światowej - występują dwa czynniki produkcji; praca i kapitał - podstawą wyboru specjalizacji są różnice ze względów pieniężnych, cenach i kosztach produkcji, które wynikają z różnego wyposażenia krajów w czynniki produkcji. - im dany czynnik występuje obficiej tym jest tańszy- kraj powinien specjalizować się na skalę międzynarodową w produkcji, exporcie tych towarów, w produkcji których zużywa tańszy czynnik, produkcji obficiej występującej (dobra kapitałochłonne- kraj, który obficiej posiada kapitał) - z rozwojem produkcji następuje wyrównanie się cen czynników produkcji w skali międzynarodowej- dużo czynników tanich –ale uwaga: jeżeli będziemy rozwijać produkcję przy wykorzystywaniu tego czynnika, to wzrośnie nań popyt- wzrosną zatem ceny tego czynnika; rzadziej występujący czynnik- odwrotnie- pomijamy go, to popyt jest niewielki i następuje obniżenie jego ceny; po pewnym czasie dojdzie do wyrównania tych cen - Ohlin: gdy nastąpi wyrównanie cen czynników produkcji, lub 2 kraje będą podobnie wyposażone w czynniki produkcji, to różnice w cenach i kosztach będą wynikały z różnicy modeli konsumpcji i różnej struktury podziału dochodu narodowego (nie tylko obfitość ale i czynniki rynkowe np. konsumpcja) Podział dochodu narodowego decyduje o wielkości: dochodu dla konsumentów- to wpływa na popyt i na cenę dochodów podmiotów gospodarczych- przedsiębiorstwa- wzrost inwestycji dochodów rządowych- inwestycje państwowe i wydatki - wymiana jest możliwa gdy 2 kraje są tak samo wyposażone w czynniki produkcji, podobne modele konsumpcji- chęć osiągania korzyści skali przez przedsiębiorstwa TEORIA KONKURENCYJNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ M. PORTERA Lata 80-te- jest to najbardziej współczesna teoria. Na rynkach światowych dominują te grupy przedsiębiorstw, które świetnie prosperują w poszczególnych krajach (składają się na nią: wykwalifikowana siła robocza, wymagający klienci, niezawodni dostawcy i intensywna rywalizacja wśród przedsiębiorstw o krajowy rynek): - rynek samochodów: Japonia, Niemcy - farmacja: Szwajcaria - kosmetyki: Francja - obuwie: Włochy Źródła konkurencyjności: - bogactwa naturalne - zasoby naturalne - wysoka stopa zysku - brak deficytu - dewaluacja - polityka rządu
siła robocza polityka zarządzania główne źródło: jak silna jest konkurencja na rynku danego kraju- im jest silniejsza, tym silniejsza jest ona także na rynku międzynarodowym - duża rola czynnika ludzkiego: wydajność pracy, wysoko wykwalifikowana kadra Daje on dowody na to, że są państwa, w których wyniki nie występują a mimo wszystko są one konkurencyjne. Grupuje czynniki: I. Makroekonomiczna płaszczyzna związków z otoczeniem, warunki w jakich firma funkcjonuje; najważniejsze są te, które tworzą diament konkurencyjności: 1. Czynniki produkcji: wykwalifikowana siła robocza, infrastruktura 2. Struktura popytu krajowego na artykuły lub usługi w danej dziedzinie 3. Pokrewne i podtrzymujące działy przemysłu: istnienie lub brak w kraju miejscowych kooperantów, pokrewnych dziedzin przemysłu liczących się na skalę międzynarodową 4. Strategia, struktura i rywalizacja przedsiębiorstw: warunki stworzone przez władzę danego kraju do tworzenia i organizacji przedsiębiorstw oraz do zarządzania nimi; charakter rywalizacji krajowej Wszystkie one są równie ważne. Sprzyjające mogą być czynniki korygujące: - przypadek, który może być szansą (wynalazki, przełomy w głównych technologiach, wojny, przemiany polityczne na zewnątrz, zmiany w zakresie popytu na rynkach zagranicznych - polityka rządu- z kursem walutowym, polityka oświatowa, polityka antytrustowa, zakupy rządowe, przepisy zmieniające strukturę popytu czynnik kulturowy, tradycyjny- kształtują środowisko w jakim funkcjonuje środowisko Porter (czynniki): - poziom konkurencji – zawsze na międzynarodowym rynku firma spotyka wyższy poziom niż na rynku krajowym- środki konkurencji są bardzo rozbudowane - bardziej wymagający klient na rynku wewnętrznym- na zewnętrznym inne otoczenie kulturowe, warunki materialne itp. PARADOKS LEONTIEFA - wyjątek od teorii, którego w teorii nie uwzględniono - weryfikacje tej teorii USA dokonana została przez znanego Leontiefa (lata 80-te) - zbadał on strukturę pod względem zawartości czynników produkcji w towarach eksportowanych i importowanych; teoria w eksporcie się nie sprawdza- występuje duża zawartość nakładów czynnika pracy w tych dobrach- początkowo było to sprzeczne - w teorii bierze się tylko ilościowe wyposażenie w czynniki pracy i kapitału a nie bierze się aspektu jakościowego - USA- przy mniejszej ilości siły roboczej ale o większej wartości: wzrost doświadczenia, wykształcenia- każdy robotnik może zawierać więcej jednostek pracy w produktach gdyż jest bardziej wydajny - Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania. specjalizacja międzynarodowa- każdy kraj produkuje jedynie część potrzebnych mu dóbr lecz za to w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw- wymaga by niektóre kraje rezygnowały z wytwarzania niektórych towarów i zaspokajały swe potrzeby dostawami z zagranicy -
specjalizacja jest długotrwałym procesem odbywającym się w wyniku funkcjonowania sił rynkowych i interwencji państwa- ukształtowanie struktury wytwarzania, eksportu i importu, będących odzwierciedleniem przewagi danego kraju nad innymi w wytwarzaniu określonych dóbr i usług uczestnictwo w podziale pracy pozwala zmniejszyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju- rezygnując z wytwarzania produktów względnie lub absolutnie droższych a koncentrując się na produkcji wyrobów względnie lub absolutnie tańszych obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania przez zwiększenie skali produkcji dzięki powiększeniu rynku zbytu ponad możliwości rynku wewnętrznego; produkcja towarów na wielką skalę umożliwia pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego; produkcja masowa umożliwia gromadzenie doświadczeń w wytwarzaniu określonych towarów i pośrednio przyczynia się zarówno do obniżenia kosztów jednostkowych i podniesienia jakości produktu obniżenie kosztów produkcji za pośrednictwem postępu technicznego (badania naukowe i dostosowanie ich wyników do praktycznego zastosowania) podniesienie efektywności gospodarowania przez import technologii – najtańszy i często jedyny sposób zlikwidowania luki technologicznej jaka dzieli kraje wysokorozwinięte i ubogie: skraca czas otrzymania takich samych efektów wykorzystując rodzimy potencjał badawczy; o tym czy zakup nowoczesnej technologii pociągnie za sobą wszelkie następstwa decyduje trafność decyzji, istniejące w danym kraju warunki w jakich wykonuje się nowo zakupioną technologię konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym- - pozytywny wpływ na koszty wytwarzania, jakość dóbr krajowych Krańcowe stopy eksportu i importu – przyrost eksportu w stosunku do przyrostu dochodu narodowego (do przyrostu PKB). Miary te mówią nam o udziale eksportu bądź importu w każdej dodatkowej jednostce PKB. Krańcowa stopa importu będzie nas informowało o tym jak będzie się zwiększać chłonność importowania gospodarki wraz ze wzrostem tempa przyrostu PKB. Wpływa na te mierniki ma: poziom rozwoju gospodarczego danego kraju. Jeżeli poziom jest niski to w warunkach przyspieszonego wzrostu gospodarczego następować będzie gwałtowny przyrost krańcowej stopy importu struktura produkcji wytwarzanych dóbr w kraju, w szczególności dostosowanie struktury dóbr inwestycyjnych do popytu na te dobra, chodzi o doskonałe dopasowanie tej struktury.
