Transcript
Muzyka w epoce baroku Scenariusze lekcji dla liceów Temat lekcji: Muzyka w epoce baroku Czas trwania lekcji: 3x45 minut
Scenografia opery Alessandro nell’Indie
ilustracja: Wikimedia Commons
Cele lekcji • • • •
zrozumienie idei seconda practica oraz jej cech i założeń świadomość relacji między muzyką i innymi sztukami w baroku zrozumienie znaczenia nauki o afektach (retoryki muzycznej) znajomość rozwoju teatru muzycznego w XVII i XVIII wieku i rozróżnianie ośrodka weneckiego i neapolitańskiego oraz przeciwstawienia muzyki włoskiej i francuskiej • świadomość wzrostu znaczenia muzyki instrumentalnej i znajomość jej głównych form: suita, concerto, concerto grosso, sonata da chiesa i sonata da camera • znajomość instrumentarium epoki: klawikord, klawesyn, viola da gamba i organy barokowe
Cele lekcji (cd.) • znajomość kontekstu reformacji oraz powiązanych z nią gatunków: oratorium, kantaty i mszy • znajomość stylu i najważniejszych dzieł kompozytorów: Claudio Monteverdi, Giacomo Carissimi, Arcangelo Corelli, Jean-Baptiste Lully, Alessandro Scarlatti, Antonio Vivaldi, Heinrich Schütz, Henry Purcell i Georg Friedrich Händel • świadomość znaczenia twórczości Johanna Sebastiana Bacha w muzycznej tradycji Europy, znajomość jego biografii, głównych dzieł i umiejętność charakterystyki twórczości • umiejętność opisu problemów związanych ze stylowym wykonawstwem muzyki barokowej
Muzycy na obrazie Gerarda van Hornthorsta
ilustracja: Wikimedia Commons
1. „Mowa jest panią harmonii”
ilustracja: Wikimedia Commons
• ideały włoskiego odrodzenia a postulaty Cameraty florenckiej (Vincenzo Galilei): 1) ścisły związek z renesansem i odwołania do starożytności 2) związek muzyki ze słowem i afekty 3) rola mecenatu dworskiego 4) krytyka renesansowej polifonii • retoryka muzyczna jako narzędzie, tradycje narodowe (Johannes Matheson), figury i afekty na przykładach • prima/seconda practica Claudio Monteverdi • harmonika funkcyjna, faktura monodyczna z basso continuo, wczesny styl recytatywny i naśladowanie mowy > Emilio Cavalieri, Il Tempo
Fragment partytury i dekoracji do San Alessio Stefano Landiego, ilustracja: Wikimedia Commons
2. Wszystko jest teatrem
Kaplica Coronaro w kościele Santa Maria della Vittoria, architekt: Gianlorenzo Bernini, ilustracja: Wikimedia Commons
• rola teatralizacji: kluczowy aspekt kultury barokowej • grecka tragedia, antyczna mitologia i pastoralne przedstawienia dworskie jako najważniejsze źródła dramma per musica i dramma pastorale • wczesne formy teatru muzycznego w środowisku florenckim: Jacopo Peri, Giulio Caccini Claudio Monteverdi > Monteverdi, Orfeusz
2. Wszystko jest teatrem (cd.) • • • •
•
•
przeprowadzka Monteverdiego i zmiana stylu powstanie pierwszego na świecie komercyjnego teatru muzycznego w Wenecji Neapol jako konkurencyjny ośrodek teatr na co dzień: 1) zachowanie publiczności 2) kult śpiewaków wirtuozów 3) kluczowa rola kastratów > fragment filmu Farinelli: ostatni kastrat 4) ideały antyku a komercyjna rzeczywistość Zapis basso continuo w arii z Dydony i Enerasza Henry’ego Purcella, 5) powracające próby reformy (Alessandro Scarlatti) ilustracja: Wikimedia Commons opera poza Italią: 1) odrębność francuskich widowisk z muzyką i baletem (Jean-Baptiste Lully) 2) spór włosko-francuski porusza epokę 3) Dydona i Eneasz Henry'ego Purcella i styl angielski 4) twórczość operowa Georga Friedricha Händla jako synteza > Händel, aria Cara sposa z Rinalda praktyczne znaczenie retoryki muzycznej w twórczości operowej
3. Nowy język muzyki religijnej
• • • • •
reformacja protestancka i kontrreformacja katolicka rola muzyki w Oratorium św. Filipa i pochodzenie nazwy forma oratorium muzycznego (Giacomo Carissimi) wędrówki form między religiami (Heinrich Schütz) formy kantaty i zmiany w mszy pod wpływem oratorium > Carissimi, Jephte > Händel, Mesjasz Oratorium Św. Filipa Neri, ilustracja: Wikimedia Commons
4. Pierwsze gwiazdy wirtuozerii instrumentalnej • barokowe instrumentarium i jego znaczenie: viola da gamba, klawesyn i organy • europejska kariera wirtuoza-instrumentalisty (Arcangelo Corelli) > fragment filmu Wszystkie poranki świata Viole da gamba różnych rozmiarów, ilustracja: Wikimedia Commons • znaczenie techniki koncertującej, łączność z XVI-wieczną Wenecją • sonaty da camera i da chiesa oraz suita i concerto grosso (Antonio Vivaldi, François Couperin) > Vivaldi, Lato z Czterech pór roku • stylowe wykonawstwo muzyki barokowej i jego paradoksy
Scena z filmu Wszystkie poranki świata
ilustracja: Youtube
5. Jan Sebastian Bach • biografia Bacha i najważniejsze dzieła oraz uprawiane formy > chór z Pasji wg św. Matusza: retoryka i kompozycja; • synteza stylistyczna: elementy prima i seconda practica • recepcja twórczości w XIX wieku: biografia Johanna Forkela i wykonanie Pasji Mateuszowej przez Feliksa Mendelssohna • znaczenie muzyki Bacha jako wzorca dla twórców XX-wiecznych: neoklasycyzm i awangarda • kluczowa pozycja w tradycji muzyki europejskiej: Bach jako „plac centralny” Portret Bacha autorstwa Edwarda Wegera, ilustracja: Wikimedia Commons
Materiały: •
• • • • • • • •
nagranie Il Tempo Emilia Cavalieriego https://www.youtube.com/watch?v=nqw8LajtTLE nagranie Orfeusza Claudia Monteverdiego http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/claudio-monteverdi-l-orfeo/ nagranie arii Cara sposa z Rinalda George'a Friedricha Händla http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/georg-friedrich-handel-rinaldo-hwv-7-aria-cara-sposa/ nagranie oratorium Jephte Giacoma Carissimiego https://www.youtube.com/watch?v=8keGrm07zRQ nagranie Alleluja chóru z oratorium Mesjasz Georga Friedricha Händla http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/georg-friedrich-handel-mesjasz-hwv-56-alleluja/ nagranie koncertu Lato z cyklu Pory roku Antonia Vivaldiego http://www.muzykotekaszkolna.pl/kanon/antonio-vivaldi-cztery-pory-roku-lato/ nagranie chóru wstępnego z Pasji wg św. Mateusza Johanna Sebastiana Bacha https://www.youtube.com/watch?v=jm1os4VzTgA&list=RDjm1os4VzTgA#t=14 film Farinelli: ostatni kastrat https://www.youtube.com/watch?v=-CmCPiGeHCM film Wzystkie poranki świata https://www.youtube.com/watch?v=-CmCPiGeHCM
