Transcript
Ziemniak Polski 2005 nr 3
15
Nasiennictwo i odmianoznawstwo
NOWO WYKRYTY WIRUS W TYTONIU MOŻE ZAKAŻAĆ ROŚLINY ZIEMNIAKA prof. dr hab. Mirosława Chrzanowska1, doc. dr hab. Teresa Doroszewska2, doc. dr hab. Grażyna Garbaczewska3, mgr Katarzyna Golnik1, dr Jorg Schubert4 e-mail:
[email protected]
B
adania prowadzone są od jesieni 2004 roku, kiedy to wykryto w roślinie tytoniu odmiany Wiślica, odpornej na najczęściej występujące szczepy wirusa Y, uprawianej w okolicach Grudziądza, obecność nieznanego wirusa. Wirus ten wywołał na odmianie Wiślica, jak też na innej – VAM (Virginia A Mutant), o podobnym typie odporności na wirus Y, silne objawy mozaiki, plamistość i nekrozy. Testy serologiczne wykonane w Młochowie i w Aschersleben wykluczyły obecność wirusów ziemniaka A, Y, X, rattle, wirusa mozaiki ogórka i wirusa mozaiki lucerny. Preparaty obserwowano pod mikroskopem elektronowym i ustalono, że cząstki wirusa są długie, nitkowate, podobne do cząstek potywirusów. Porównano sekwencję części RNA i wykonano zdjęcia mikroskopowe metodą ISEM. Wirus zidentyfikowano jako Colombian datura virus. Colombian datura virus (CDV) wymieniony jest w spisie ITCV, tj. w spisie nazw ustalonych przez Międzynarodowy Komitet Taksonomii Wirusów (Kryczyński 2002). Kryczyński zaproponował polską nazwę: kolumbijski wirus bielunia. Notowany był on dawniej jako Datura (Columbian) virus (Smith 1972). Wirus należy do Potyviridae, rodzaju Potyvirus, obok takich wirusów jak A, Y, V, lecz jest bliższy wirusowi mozaiki lulka 1
(Henbane mosaic virus). Serologicznie nie jest spokrewniony z wymienionymi wirusami (Kahn, Bartels 1968). Do tej pory nie ma doniesień, aby przenosił się z nasionami. Wirusa CDV nie ma na liście chorób kwarantannowych w Polsce (Dz. U. 2002). Wirus przenosi się łatwo przez kontakt i przez mszyce Myzus persicae. Poraża wiele gatunków roślin, w tym rośliny diagnostyczne używane najczęściej w badaniach wirusologicznych: Nicotiana tabacum, N. debneyi, N. glutinosa, Chenopodium amaranticolor, C. murale, Gomphrena globosa, Datura stramonium, D. metel, Lycopersicon chilense i inne. Rośliny przeważnie reagują objawami lokalnymi bardzo szybko. Na inokulowanych liściach G. globosa białe drobne nekrozy pojawiają się trzeciego dnia, na D. stramonium około piątego dnia po inokulacji (patrz zdjęcie na 3. stronie okładki). Rośliny obu gatunków datur (bielunia) obumierają po około dwóch tygodniach od inokulacji w warunkach szklarniowych. Wirus może być utrzymywany w roślinach L. chilense, gdyż powoduje tylko mozaikę i lekką deformację liści. Z literatury wynika, że kolumbijski wirus bielunia był wykryty na terenie Europy jak dotąd w Niemczech (w bieluniu, pomidorach i petunii) i na Węgrzech – w roślinach
Zakład Genetyki i Materiałów Wyjściowych Ziemniaka IHAR w Młochowie Zakład Hodowli i Uprawy Roślin Specjalnych IUNG w Puławach 3 Katedra Botaniki SGGW w Warszawie 4 Instytut Badań Odporności i Diagnostyki Patogenów w Aschersleben, Niemcy 2
16
Ziemniak Polski 2005 nr 3
ozdobnych: petunii, brugmansji, miechunce, bieluniu (Salamon, Palkovics 2002). W USA spotykano go na orchidei. Nie znaleziono doniesień, że wirus ten poraża ziemniak, poza tym że wywołuje nekrozy lokalne na odciętych listkach mieszańca A6 (S. demissum x odm. Aquila). Salamon i Palkovics (2002) podają, że odmiany Desiree i Kisvardai rozsa nie uległy zakażeniu tym wirusem po inokulacji. Pierwsza próba przeniesienia wirusa na ziemniak w warunkach szklarniowych w Młochowie powiodła się. Co najmniej dwie odmiany ziemniaka z 11 badanych uległy infekcji, a wirus został z nich reizolowany na rośliny testowe, co świadczy o tym, że uległy infekcji systemicznej. Objawy na ziemniaku były słabe, ale wyraźne: mozaika, drobne nekrozy punktowe, nekrozy drobnych, bocznych nerwów, lekka deformacja liści. Badania nie zostały ukończone i są kontynuowane. Celem niniejszego komunikatu, traktującego o początkach badań nad kolumbijskim wirusem bielunia, jest zwrócenie uwagi, że wirus został znaleziony po raz pierwszy w 2004 roku na północy Polski, w rejonie uznanym za dobrą strefę do produkcji sa-
dzeniaków ziemniaka. Wykryty był w roślinie tytoniu uprawianego w tym rejonie, a po przeniesieniu na rośliny ziemniaka zainfekował je systemicznie, wywołując słabe objawy chorobowe. Wirus jest z łatwością przenoszony mechanicznie, a także przez mszyce. Jego źródłem mogą być rośliny ozdobne. Niektórzy autorzy wskazują na pomidory jako potencjalne źródło wirusa, co trzeba mieć na uwadze. Literatura 1. Kahn R. P, Bartels R. 1968. The Colombian datura virus – a new virus in the potato virus Y group. – Phytopathology 58: 587-592; 2. Kryczyński S. 2002. Klasyfikacja wirusów roślin uznanych oficjalnie przez ICTV z propozycjami polskich nazw tych wirusów. – Post. Nauk Rol. 4: 63-103; 3. Rozporz. min. środ. z dn. 29.11.2002 r. w spr. listy organizmów patogennych oraz ich klasyfikacji, a także środków niezbędnych dla poszczególnych stopni hermetyczności. – Dz. U. 2002 Nr 212, poz. 1798; 4. Salamon P., Palkovics L. 2002. Colombian datura virus is a new pathogen in Hungary. J. Kertesz. Szolesz 51 (8): 13; 5. Smith K.M. 1972. Datura (Columbian) virus. [In:] Plant Virus Diseases. III ed. Longman: 263
