Transcript
1. NAZWA RELIGII Żydzi są wspólnotą religijną i etniczną, uważają siebie za następców Abrahama, Izaaka i Jakuba. Jehudi – pierwotnie oznaczał tylko członków izraelickiego plenienia Juda, później również mieszkańców królestwa południowego o tej samej nazwie i prowincji Judei. Juda i Judea zajmowały wiodącą pozycję w narodzie Izrael. Żydzi to określenie stosowane do określenia całego narodu Izraela. 2. GENEZA I FAZY ROZWOJOWE JUDAIZMU Pierwsza faza rozwojowa to religia izraelicka czyli ten okres o którym pisałam w punkcie I, zaś druga faza kontynuuje pierwsza i rozpoczyna się w momencie powstania judaizmu. Judaizm rozpoczyna się z końcem państwa Juda ok. 587 przed Chrystusem, a także wraz z wygnaniem babilońskim. 587r. p. n. e. babiloński król Nebokadnezar II zdobywa i niszczy południowe państwa Juda ze stolicą Jerozolimą. Bierze do niewoli króla Zidkija i zwierzchnie warstwy ludności żydowskiej, tak rozpoczyna się 50 – letnia niewola babilońska. 539r. p. n. e. Persowie obalają państwo babilońskie a z Palestyny tworzą perską prowincję. 538r. p. n. e. Król Persów Cyrus II zezwolił Żydom za powrót do Jerozolimy i odbudowanie zniszczonej świątyni. Zorobabel był przywódcą Żydów powracających z wygnania, został on wyposażony przez króla perskiego w obszerne pełnomocnictwa i mianowany namiestnikiem Judy. 520 r. p. n. e. Rozpoczynają się roboty budowlane przy świątyni w Jerozolimie 515 r. p. n. e. Zostaje ukończona i poświęcona druga świątynia. 458 r. p. n. e. Król Persów posłał do Jerozolimy, pisarza w sprawach żydowskiej religii, Ezdrasza, by tam uwierzytelnił prawo boskie. Wprowadził on kodeks kapłański i stał się założycielem właściwego judaizmu. 3. STATYSTYKA WYZNAWCÓW JUDAIZMU Judaizm zalicza się do religii semickich i jest to religia światowa. Łączna liczba Żydów wynosi dzisiaj 17 615 000, co stanowi 0.3% ludności świata. Część świata Ameryka Północna Azja Obszar byłego ZSRR Europa Ameryka Łacińska Afryka
Kraje USA Izrael Obszar byłego ZSRR Francja Argentyna Wielka Brytania
Liczba wyznawców 6 952 000 5 484 000 2 220 000 1 465 000 1 071 000 327 000
Liczba wyznawców 6 830 000 3 830 000 3 140 000 590 000 545 000 460 000
% wyznawców 39.5 31.1 12.6 8.3 6.1 1.9
% wyznawców 38.8 21.7 17.8 3.4 3.1 2.6
W Polsce szacuje się (źródło czerpane z zajęć od nasze katechetki) na ok. 3 tyś. wyznawców. Istnieje 8 gmin żydowskich. 4. PISMA SAKRALNE Żydowska liturgia religijna obejmuje okres trzech tysiącleci i dzieli się na trzy główne epoki i typy: Liturgia biblijna ( ok. 1000 przed Chrystusem do 100 po Chrystusie.) Należą tu biblia i apokryf. Biblia hebrajska to inaczej Stary Testament ( Stare Przymierze ). Składa się ona łącznie z 24 ksiąg które od 90 po Chr. Stanowią biblijny kanon, normę czyli w przyciewieństwie do apokryfów są uznane za obowiązujące. Biblia ta jest podzielona na trzy części: Tora (prawo, wytyczna) obejmuje pięć ksiąg mojżeszowych ( Rodzaju; Wyjścia; Kapłańska; Liczb; Powtórzonego Prawa Newiim (prorocy) zaliczają się tu: „pierwsi prorocy”; księgi Jozuego, Sędziów, 1 i 2 Samuela oraz 1 i 2 Królewska , „ostatni prorocy”, księgi Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela i Dwunastu Proroków. Ketuwim (święte pisma) obejmuje księgi psalmów, zbiory poezji ludzkości Miszle (Przysłów), Hioba, Pieśni nad Pieśniami, Koheleta, Estery, Daniela Biblia hebrajska w połączeniu z Nowym Testamentem chrześcijan jest najbardziej rozpowszechnioną książką świata. Liturgia Talmudu i midraszów (do 800 po Chrystusie) Przeciwieństwo prawa pisanego, jest to prawo ustne spisane jako pobiblijne . Talmud (uczenie się, nauka, pouczanie) - obszerny zbór żydowskiej tradycji od I w przed Chr aż do V w po Chr. Składa się z dwóch części: Miszna (powtórzenie, powtórnie nauczone) jest jądrem prawa ustnego i podstawą Talmudu. W odróżnieniu od midraszów , Miszna uporządkowana jest według kryteriów systematyczno – rzeczowych. Obejmuje 6 porządków: „zasiewy” - dotyczy prac rolnych; „święta” – obchodzenie świąt i kalendarza żydowskiego; „kobiety” – małżeństwo; „szkody” – prawa cywilnego i karnego; „rzeczy święte” – ofiar, uboju rytualnego; „czystość” rytuałów oczyszczających. Każdy z tych porządków dzieli się na traktaty, łączna ich ilość to 63, te zaś dzielą się na rozdziały których w całej Misznie jest 525 Gemara (nauczone, dokończone) to część Talmudu dołączona do Miszny, wyjaśniająca ja i uzupełniająca. Istnieją dwie Gemary: krótsza, starsza zredagowana w Palestynie, i obszerniejsza, nowsza pochodząca z Babilonii. Twórcami Gemary są amoreici (mówcy, komentetorzy). Gemara palestyńska gromadzi opinie pięciu, a babilońska siedmiu generacji amoreitów. Babiloński Talmud został uznany za najbardziej miarodajny wykładnik judaizmu. Liturgia rabiniczna do której należą pisma kabalistyczne i chsydzkie. 5. ZASADY WIARY JUDAIZMU Jahwe – jeden i jedyny bóg, wszechmogący stwórca nieba i ziemi. Majmonides sformułował 13 artykułów wyznania wiary, które zostało włączone do żydowskiej księgi modlitw.: 1. stwórca tworzy i kieruje wszystkimi stworzeniami. 2. stwórca jest jedyny i nie ma równej mu jedności pod żadnym względem i istnieje odwiecznie 3. stwórca nagradza tych którzy postępują zgodnie z jego przykazaniami, a karze tych którzy łamią przykazania. 4. ciągłe oczekiwanie na nadejście Mesjasza
5. wiara że stwórca doprowadzi do zmartwychwstania nieżywych. 6. obowiązek studiowania Biblii w oryginale, nie wolno zmieniać Pięcioksięgu i dziesięciu przykazań. 7. opatrzność Boga czuwa nad każdą jednostką, zna myśli i czyny ludzkie 8. Bóg natchną Mojżesza duchem proroczym i przez niego zesłał prawo. 6. PRZYKAZANIA RELIGIJNE I ETYCZNE Przepisy o czystości: Mycie rąk przed modlitwą poranną, przed i po posiłku. Mykwy – rytualne baseny do kąpieli z zanurzaniem, napełniane tylko wodą „żywą” tzn płynącą z rzeki albo zebraną w rowach wodą deszczową. Taka kąpiel to kultowy obowiązek kobiety przed weselem, po urodzeniu dziecka i comiesięcznie po menstruacji. Przepisy o potrawach: Ścisłe rozdzielenie potraw mięsnych i mlecznych, trzeba zachować odstęp czasowy ok. 5 godz.. Zakaz jedzenia mięsa lub spożywania krwi określonych zwierząt, a te które można jeść muszą być rytualnie zabite i wykrwawione. Jądro etyki prawnej stanowi nakaz sabatu. Sabat (odpoczynek) to siódmy dzień tygodnia, dzień świętowania i odpoczywania. Absolutne zaniechanie pracy, udział w nabożeństwach i religijne świętowanie w domu. Uroczystość sabatu rozpoczyna się w piątek wieczorem, w czasie zachodu słońca. Gospodyni zapala światła i wypowiada formułę błogosławieństwa nad świecami. Po powrocie z synagogi pan domu poświęca sabat wypowiadając formułę błogosławieństwa – kiddusz – nad winem i chlebem. Według ortodoksyjnych Żydów. Żydem jest ten którego matka była Żydówką . jest to prawna podstawa narodowości żydowskiej. Podstawowym nakazem judaizmu jest obrzezanie wykonywane w ósmym dniu po narodzeniu chłopca. Bar micwa to chłopiec który ukończył 13 lat i jest już zobowiązany do wypełniania nakazów, zostaje przyjęty do gminy jako pełnoprawny członek, ponoszący odpowiedzialność religijną. W gminach reformowanych również dziewczęta po ukończeniu 12 lat są obowiązane wykonywać nakazy. Za boski nakaz uchodzi zawarcie małżeństwa. W żydowskim kalendarzy świąt figurują: Radosne święta – należą tu trzy święta pielgrzymek, które nawiązują do: uwolnienia z niewoli egipskiej; powołanie na Synaju jako narodu wybranego; wędrówka przez pustynie pod przewodnictwem boga. Poważne święta – święto noworoczne Rosz Haszana i święto pojednania Jom Kippur Radosne dni pamięci – święto odnowienia świątyni Smutne dni pamięci - rocznice I i II zburzenia świątyni Modły odbywają się o stałych porach: rano, w południe i wieczorem 7. ORGANIZACJA JUDAIZMU Trzy kierunki judaizmu: Judaizm ortodoksyjny – wierny prawu, Tora i Talmud uchodzą za niezmienne i bezwzględnie obowiązujące. Judaizm liberalno – reformowany – Talmud odzwierciedla próby interpretowania nauk Biblii, odrzuca się obowiązkowość przepisów prawa i ceremoniału. Judaizm konserwatywny – przystosowanie judaizmu ortodoksyjnego do współczesnych warunków Synagoga (miejsce zebrań, dom modlitwy). Zwrócone są przeważnie frontem w stronę placu świątynnego w Jerozolimie, często stawiane były w pobliżu wody. Wejście do sali modlitewnej prowadzi przeważnie kilka stopni w dół, przed wejściem do głównego pomieszczenia mieści
się urządzenie do rytualnego mycia się. W synagogach ortodoksyjnych i konserwatywnych znajdują się galerie dla kobiet albo pomieszczenia oddzielone kratą, w liberalnych mężczyźni i kobiety zajmują miejsca w dwóch oddzielnych nawach. 8. POJĘCIA Biblia hebrajska – jak wyżej Chasydyzm – (pobożni) najmłodszy z ruchów religijno – mistycznych. Utworzony ok. 1750 w Międzybożu na Ukrainie przez rabbiego Israela ben Eliezera. Dążył do pogłębienia pobożności. Wszystko co może sprawić radość jest wartością religijną. Podczas ekstazy można przeżyć całkowitą jedność z bogiem Diaspora – życie w rozproszeniu, Początkowo wyraz ten stosowano do Żydów deportowanych podczas podboju asyryjskiego (722 przed Chr.) i babilońskiego (597 przed Chr.), w końcu jednak zaczął on oznaczać wszystkich Żydów żyjących poza granicami Palestyny (J 7, 25), których w czasach Jezusa w samej Aleksandrii mogło być kilkaset tysięcy. Kahał – gmina wyznania mojżeszowego Karaizm – Religia karaimska oparta jest na Starym Testamencie, a zwłaszcza na zawartym w nim Dekalogu, z zasadą i obowiązkiem indywidualnego i niezależnego od jakichkolwiek autorytetów ich przyswajania i interpretacji. Karaimi – żydowski ruch reformistyczny utworzony w 750 w Persji przez Anana ben Dawida z Basry. Biblia to jedyne źródło i autorytet wiary, odrzucenie ustnej tradycji zapisanej w Talmudzie. Karaimi odrzucili główne modlitwy ortodoksyjnego judaizmu m.in. kadisz i przyjęli psalmy jako teksty modlitewne. Mesjasz – Bóg go ześle by wybawił świat, jest on Pomazańcem Bożym Micwa – nakaz, obowiązek. Micwa zazwyczaj tłumaczona jest jako Boże przykazanie. Micwa jest jednak czyms więcej, niż tylko przykazaniem, nie jest to bezduszne wykonywanie rozkazów. Rabin – mistrz, duchowy przewodnik, nauczyciel Synagoga – jak wyżej
Świątynia - Świątynia izraelska była osobliwym fenomenem - "odbiciem prawdziwej". Góra Syjon symbolizowała kosmiczną górę z niebiańską siedzibą Jahwe, gdzie nad oryginalną Arką stoi tron Boży , wokół którego zbierają się synowie Boży , kosmiczna Rada 24 Starców
Talmud – jak wyżej Tanach - Tanach to akronim utworzony z trzech hebrajskich głosek t, n i k (k czasami wymawia się jako ch), które są odpowiednikiem następujących słów: 1. Tora czyli prawo pięcioksiąg Mojżesza. 2. Newiim tzn. prorocy. 3. Ketuwim oznaczające pisma. Tanach rozpoczyna się tak jak Stary Testament księgą Rodzaju, ale kończy się nie księgą Malachiasza, ale I i II Kronik. Tora – jak wyżej Sefer micwot – Księga Przykazań w której Majmonides zebrał i określił wszystkie przykazania judaizmu w liczbie 613 które obowiązują wyznawców judaizmu po dziś dzień. Tarjag micwot – prawo ustne z 613 nakazami, z których 248 to „powinieneś” a 365 to zakazy „nie powinieneś”. Tetragram - w oryginalnym tekście hebrajskim Biblii nie było samogłosek.Wiemy też, że imię Boże nie było przez Żydów wymawiane przez wieki, więc w tekście Biblii pozostał tylko milczący tetragram „JHWH”. Jakie samogłoski wstawiano pomiędzy te cztery tajemnicze litery i jak mogła brzmieć prawidłowa wymowa imienia Boga wraz z samogłoskami? Koncepcje są różne. Jednak najprawdopodobniej wymawiano to imię jako Jahwe.
