Preview only show first 10 pages with watermark. For full document please download

Program Modelowego Skryningu Raka Piersi I Raka Szyjki Macicy W

Transcript

_____________________________________________ Program modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000 __________________________________________________ Z. Wronkowski, M. Zwierko, M. P. Nowacki w Warszawie 1. Wprowadzenie ! " ## "! $ #%&$ "'( $ )*+ ! # " ,**** ' '( -*** . / ,001 " ! # . & . '( 2,0&*+3& .2,4&,+3 . 5 # " ! " ! # 4*** ' '( & )*** " / ,001 '( 26&1+3 ## ..21&*+3 / ',017,001" otworów ' " "$ # & ' . Walka z rakiem piersi i szyjki macicy polega na: zapobieganiu, wczesnym './" # " 8 & . ' . ' & $ 8 ! $ & . ' '' / $ % # " & # & 9 " & $ '" $ # % # : ' . & $ # # " ; & ! )6+ ''( "& "% & ' . " & " 6*<*+ "" "& "$ 24-+3 macicy (do 80%). ! & & ' '"(' & . $ "% $ ! =' $ % $ ' . 8 '& ' "' ' % & # ' . & (8 " 1 $ % ' ' . & .' "# . ' "! !"#$ %% "&'##"(')%# 2.1. Wprowadzenie > . ' # ( profilaktycznych w odniesieniu do tych nowotworów i pomaga w ustaleniu odpowiednich (' ? . ' # ' ' ' # # . ' " ' '( ' & $ . ' 2 " '(,*****."3/. .$$ " .,*****." @" ' ' ' $ ' . 2$' '"3 # A ! B 5 . . '. ': ' 5.$ " # .$' .' & $ ' % "' / ' $ %& $ '( . ' '." '& #' & $ 8 & # # " & $ ' $ !& ' #' . " $ $ . ' & $ " & $ ' . " @"& $ # " '. '. ' C# $% # ' # 8 $/ # # . ' ' ( "D. #' $ . ' "' 2 # # . "3 @' % # ! ' $#%&$ 2 ' ' &"$ # '."' . ## # "## .$; ##2' 3A w strukturze wieku chorych; 8.$'"' !"#$ %(') 5 ## " ' / ' #' ' % # #!"& " ..&# / / ? # )-*** ' '( . " / > =E ' 16+ ' "& )-+ " '' . $ & .' ' % $ '(,***** 2 #& 8 ( 3 @.$ ' & $ 5#% # $ $ ' . . ' ,***** / . ' ' ,0<<0) ' # 07&7 2& =E3 0&- 28& E 3! 2/3 $' ' .' 247&7,*****3 # & $ # %$ "# #&"( # & . '" # # # '( # " -*6* 2$ 6*+ ' .3& $7* 2,F7''$-* 3 . # 8 &$ # # .. " 7--- > . ' "! 5 # " ! & " # # . ' # ! ,**** ' '( " 201<,,0013&" " .2467< ,001 3 2" ,& )3 #& $ )*,* " '( "! "#,64*7& " . "#1760 = . ". ' " A ,017,)&6+&,001,0&*+ ''( " !" . ' .&0&*+,017,4&,+,001$' &$ 3 " $ '" $" zdrowotnym w populacji kobiet w Polsce. : ,017,001& ' ! &$' " $ 2 ,3 / ,017 ' % ,4&1& ,001 7-&0 ,***** " = %,0170&7&,001,1&,,***** "? . " '( . ! ' ,01701& . . ' ' ' &$ Wspó standaryzowany na 100 000 35 30 25 20 15 10 5 0 1963 1968 1973 1978 1983 1988 1993 Lata Zachorowalno Umieralno 5,@' % % " Polska 1963-1996 / ! " # ' & ' ' " / $ " ! #& $ ' ' ! $ . > @# " '( ! # # # " . 2 ' & " & $3& # $ $ D' $ '." D' $ # $ . &$"# "$ G H2 "'(# # 3 @ #8 &$ D # "$ #& " % & rozpoznawania i leczenia tych nowotworów (tab. 3). C",@' "! ,017,001 4 Rok 1963 1973 1983 1993 1996 Liczby bezwzgl 2476 4012 5386 8416 9681 % 12.7 13.8 16.3 17.4 19.0 Wspó zachorowalno surowy standaryz. na 100 000 15.7 14.6 23.4 19.7 28.7 23.1 42.6 32.3 48.8 35.9 Pozycja 2 2 1 1 1 C")@ "! ,017,001 Rok 1963 1973 1983 1993 1996 Liczby bezwzgl 1587 2669 3664 4381 4738 % 9.0 11.7 13.1 13.6 14.1 Wspó umieralno surowy standaryz. na 100 000 10.0 9.3 15.6 12.6 19.5 14.8 22.2 15.7 23.9 16.1 Pozycja 2 2 1 1 1 C"7/ D "! ,017,001 Lata 1963 1973 1983 1993 1996 Wspó na 100.000 zachorowalno umieralno 15.7 10.0 23.4 15.6 28.7 19.5 42.6 22.2 48.8 23.9 Wska 0.64 0.67 0.68 0.52 0.51 Wiek #%'( 7- $& " . '( # .D & $ 6-60 / . " '( 7*+ " &6*+ " w wieku pomenopauzalnym (ryc. 2). = % "! %$7* $# 5 5)@' % % " Polska 1996 @.$ 823 ! # . ' " ! .$ E # # ' . ' &$ # . '& $ . '& ### ' '. . '#,0&1 &0&0# 2"43 C"4 @' % % .'& .' " ! &,001 Województwo /. na 100.000 23,9 16,1 17,6 14,7 (Stalowa 16,0 Polska ? Bydgoskie Kieleckie Tarnobrzeskie Wola) Tarnowskie (Mielec) ( 13,2 16,3 19,1 ! $'# &.' ''& $ ''. / . $ # & $' D ' 6 # $ .$' ' . @ .$$8 # & # . $" & " . ' /$ "& ' . $ #' & $ $ # $ . ' / % %'( #! $% ".$ !$'' ! !$ - " $ $ # - '$% #''' # &# /. . # # ' "& $ ." ' !. - '$% "'' ! $%' ' ' '>)E ' #! & . . ,6 (& ' " > - ' $% " '' ! -<&7+& > 6)&-+ # 2<*+3 ' # 7 " * +' *' ( )& !' $%& # !" 57/ #- $ "'' > 1985-1989 " 54B- '$% "'' ! >&,0<-,0<0 C"-- $% "'' ! >,06<<4,0<-<0 Lata 0 1 Polska Europa 1978-84 1985-89 1978-84 1985-89 100 100 100 100 79 87 91 93 8 3 5 58 46 71 60 77 67 81 73 !$ - ' #' $% " '' /& .' ' ,0171<& ,060<,&,0<7<4,0<6<< ' ,017<< . 407+ 1-- / $ # ' .& $ # ' leczeniu (ryc. 5). 5-!.- '$% #' "'' piersi. Warszawa, 1963-68, 1979-81, 1983-84, 1987-88 $ .$ . - ' $% "'' .$' ' ;*40&-*14$1- E &$.'' ' # $%2 6). 55.1 60.1 61.6 0-49 Grupy wieku 68.6 1963-68 47.2 53.5 58.5 64.3 50-64 1979-81 1983-84 1987-88 45.3 63.6 60.6 63.4 65 i wi 0 20 40 60 % 80 100 9 51!.- '$% #' "'' piersi wg grup wieku. Warszawa, 1963-68, 1979-81, 1983-84, 1987-88 10 * !"#$% "&'##" 5 # " #&# " / ' #' " # ' & " " . . A # ' wykrywaniu. @.$ ' & $ 5#% # $ $ ' . . ' ,***** & .' ' % ' ,0<<0) 1* '( ,***** 214&< ? & ? 3& '( ,***** 27&1 I 3 / # .>E !. %. .' & ' & ,*)* '( ,***** " /! 2/3. ' ,-&) 100.000 kobiet. # $ # '( # " 7-6* 2$ 6*+ ' .3& " $4* ! ' -*-4 5 ' . 4- $&' %# / / ?& E & @ .' #' . @' " # " . . ' " 4- &'"( ' > . ' "! ! $ .' /,001'! 4*** "2 #3 "&.$ liczby zgonów, która wzrasta (2025 w 1996 r.). 5 & # #& # " ! & = . ' . ". ' " A,017 )4&0+& ,001 6&1+ ' '( "2%3 "& # & .$ ! #% # # 2" 13 : ,017,001& ' ! & ' / ,017 . ' )<&6& ,001 ,-&* ,***** " /. ,017 1&)& ,001 6&) ,***** "263 &$)*,* " '( "#76<7& " .),*6 C"1@' "! ,017,001 11 Wspó standaryzowany na 100 000 Lata Liczby bezwzgl. % 1963 1973 1983 1993 1996 4846 4427 3612 3903 3890 24.9 15.2 10.9 8.1 7.6 Wspó zachorowalno na 100 000 surowy standaryz 30.6 28.7 25.8 22.8 19.3 16.0 19.8 15.5 19.6 15.0 Pozycja 1 1 2 2 2 35 30 25 20 15 10 5 0 1963 1968 1973 1978 1983 1988 1993 Lata Zachorowalno Umieralno 56@' % % " Polska 1963-1996 J" . . ' # ',017,001& 2"63! $ . $ >= %. ' ! # 7* & # . . " "$ # ! & " 5& /# :& $ >@ " ! 1+ ' . . ' " C"6@ "! ,017,001 Lata Liczby bezwzgl. % 1963 1973 1983 1993 1996 1051 1889 1946 2028 2025 6.0 8.3 7.0 6.3 6.0 Wspó umieralno na 100 000 surowy standaryz 6.6 6.2 11.0 9.2 10.4 8.1 10.3 7.5 10.2 7.2 Pozycja 6 4 4 4 4 12 @ #8 &$ D # # #& 8 ! A,017*))&,001*-)2"<3 C"</ D "! ,017 1996 Lata 1963 1973 1983 1993 1996 Wspó na 100.000 zachoro umieralno 30.6 6.6 25.8 11.0 19.3 10.4 19.8 10.3 19.6 10.2 Wska 0.22 0.43 0.54 0.52 0.52 Wiek @' " # " $7* /,0017*$'61 "#%'( " " $7* &" . '( # .D / . " '( 4-+ " & --+ " ' # 4-40 241&6,***** kobiet) (ryc. 8). 50 40 30 % 20 10 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 -10 Grupy wieku ,%-. /)-. 5<@' % % " wg grup wieku. Polska 1996 = % "! % $)* $ # <*<4 24*&6 ,***** 13 "3 @ # 8 " " . . ' ' '& . " 7*44 2<3 /. .& % " ' ' . / % . $ '"9 " /& ( )-+# @' % % .$ .$' ' ! . '#4&) &,)&1,***** 2"03 C" 0 @' % % .'& .' " szyjki macicy. Polska, 1996 Województwo Polska ? Bydgoskie Kieleckie Tarnobrzeskie (Stalowa Wola) Tarnowskie (Mielec) ( /. na 100.000 10,2 6,2 7,5 5,0 4,9 5,3 9,4 7,2 !$'' ! $ . " '& $ D - ' $% " '' . ! # pozytywnie. 14 " +' !' # $%& * ( )& !" *' 50/ #- $ "'' >,0<-<0 !. - ' $% " '' ! $% ' ' ' przeprowadzono na podstawie danych z Eurocare-2. Analiza danych wskazuje na # ! & . . ,6 (& '"> - '$% "'' ! -,&*+& > 1,&<+# ' # europejskie (ryc. 9). 15 " 5,*B- '$% "'' ! >& 1985-1989 C",*- $% "'' ! >,06<<4 1985-89 Lata 0 1 3 5 Polska Europa 1978-84 1985-89 1978-84 1985-89 100 100 100 100 75 77 82 84 59 57 64 66 54 53 59 62 !$ - ' #' $% '' macicy w W-wie. 5,,!.- '$% #' "'' Warszawa, 1963-68, 1979-81, 1983-84, 1987-88 16 - ' $% #' " '' & / ',017<< 174+-10& '.& $#' 5,)!.- '$% #' "'' szyjki macicy wg grup wieku. Warszawa, 1963-68, 1979-81, 1983-84, 1987-88 E $% - ' ' ' ' wyników w grupach do 49 lat i 50-64 lat oraz niewielki wzrost odsetka w najstarszej grupie 21- #3 17 * # %"' " !"#$ %% "&'##"&'#$ zwalczania @ . ' @ . '"# ; 1) zapobieganie (profilaktyka pierwotna); 2) wczesne wykrywanie (profilaktyka wtórna); 3) diagnostyka; 4) leczenie; 5) opieka po leczeniu i rehabilitacja. 1) 2) 3) 4) / '' '# # ; badania naukowe; A (A organizacja walki z rakiem. @ # . ' . #&$; - " & & . " 2public health); - & & '" A - . "( ' zakresie onkologii. *+ # %"' " !"#$, / " ." ' ". choroby nowotworowej, w celu wykrycia choroby jeszcze w okresie bezobjawowym, "& $ '" "" & $ # ". ' & '." ' # % K H @ 8 # '" # .D&$' $ komórek nowotworowych. / . # ( . ' #' '&$ $ )-+ L 2 4 3 ! & $ 8KH,**+ & $ '""$ / 8 ' "( '& " specjalistyczne badania profilaktyczne (np. cytologia ginekologiczna, mammografia) osób bez "." 8 /' " 18 .& . $" '$" ,*+ 2 ' 3 C # " '& ''."' / $".$##; - A - wykrywanie wczesnego nowotworu. / $ # klinicznie, np. w stopniu II, a nie III. Wykrywanie wczesnego nowotworu obejmuje natomiast & & # / .& 8 bezobjawowej wykrywalnej, realizowane jest przez: 1) ( .& # #8 " A 2) szkolenie personelu medycznego; 3) rutynowe badania wykrywcze, wykonywane przez lekarzy w codziennej pracy; 4) tworzenie specjalnych programów wykrywczych (badania przesiewowe - skryningowe). E,B(% ; a) #'A b) '& '; - samokontroli organizmu; - $ 8 K . 'HA - # "8 Ad. 2. Szkolenie personelu medycznego ma na celu: a) ## .A b) stosowanie w codziennej praktyce wykrywania nowotworów; c) kierowanie pacjentów na onkologiczne badania profilaktyczne. E 7 5 & & " istotnym elementem profilaktyki wtórnej. Wczesne wykrywanie nowotworów w "%''&; a) ' ' '' (A b) #' A c) #' '2 8& 3 Rodzaje wykrywania nowotworów 1. Wykrywanie stanów przednowotworowych i nowotworów np. w oparciu o samobadanie (piersi). 2. / '' ' 3. / '"('2 .3; a) ""28$ "( '3A b) badanie przesiewowe czynne (zaproszenie osób na badania wykrywcze). "( ' . "( ' "$ '' & ." ; 19 - # '.A '" 8A # # ''& $ ' najmniej 5 lat od rozpoznania choroby bez jej nawrotu; .'&'8''"A zmniejszenie kosztów leczenia choroby. Podstawy wczesnego wykrywania nowotworów # . # '"& )* 2 G .H35.. & & # # # . )*7* ' @ . '" $ % trzy fazy: 1) przedkliniczna niewykrywalna 2) przedkliniczna wykrywalna 3) kliniczna (ryc. 13). stan zdrowia rozwój nowotworu wyleczenie —————————————————————————————————---A B C D E zgon faza przedkliniczna faza przedkliniczna faza niewykrywalna wykrywalna kliniczna Ryc. 13. Kliniczny rozwój choroby nowotworowej # : 2".3 $ " 2 choroby). :$ % & 8 8 $ % 7 & $ "% $& $ " bardzo wczesnych stanów patologicznych, w tym stanów przedrakowych i raka przedinwazyjnego. = # '# .& . $ %&" % .8"8#"" = # '" $ % # ; - I stadium - miejscowe - II stadium - lokoregionalne wczesne - .D 20 - IV stadium - uogólnione. / #" ; G*H przedinwazyjnego. / ' . . . & $ # ? / 5 . & $ % . ' ,**+& . 6-<*+ B$ # )-+ C # . ' ? # . $&$ & "( przerzutów (uogólnienia choroby). "( ' & $ . & ' # $ ' / 5.&$"($- #)-+2 *2 3 2" ,,3 $ %& $ $ - ' '' nowotwory jest niemal równoznaczne z wyleczeniem. Statystycznie, szanse dalszego trwania $ " ."''& .$- ."'& C" ,, !"( $ - $ nowotworu ( 0 I II III IV Stadium zaawansowania przedinwazyjne miejscowe lokoregionalne wczesne .D uogólnione $%- ' 100 75 50 25 5 3.1.1. Wczesne wykrywanie raka piersi B " '" . 9 "& $% # & : ' . & $ # & . #&' # /& # % ?$% . ' ! "(" ' ' $"% ## czynniki ryzyka: a) ## "$ & A 21 b) # ' "# " " $ & . 7,* . " " $ / % $ ' '& # # ' # jednej lub obu piersiach. Czynnik genetyczny, na który wskazuje zachorowanie na raka "' ' $( & $ $' . ryzyka. #% & ; ( K*H& 4 ! K*H/ .$. "# 23& & . # -$'. Szansa wyleczenia, która przy raku w stopniu “0” jest bliska 100%, szybko maleje # #= &$%&$ ( KH )-+ # . ( & % 2'KCH3&"%. '#'''2' KH3& 2'KH3( 2'KMH3 9 " #; )* $" & ( B" %", $ A - 7* $ " & # $ A - 7- $ 8 / 7-70 $ " % " 8 / 4*40 8 "% / -*1* 8# $ % A#",&- !$1* $ 8# $ % ( 2 co 1,5 roku do 2 lat). B" 2 ' # 3 # = " $ 7- " # chorób piersi badanie ultrasonograficzne. - /# % " # &; #%# '&"" D# . '2; 3 3.1.2. Wczesne wykrywanie raka szyjki macicy / # '% $ % $ " " cytologiczne. Powszechnie stosowanym testem przesiewowym raka szyjki macicy jest badanie cytologiczne, opracowane przez Georga Papanicolaou, tzw. rozmazy Pap. 22 " &$% % <*+E"# % % 8 & $; - % (& &"" % 6*+ " 7*-0 lat; - % % "( 8 . $ 8 #"( # "( ' $ % # '"(#%"(' '" "% " " '" ' . " % # " " " $ '" Wczesne rozpoznanie raka szyjki macicy, jeszcze w stadium przedinwazyjnym, jest " @ . 2 ' " 3 $ % $ " wczesne zmiany komórkowe, tj. jeszcze w okresie przedrakowym. Wczesne okresy choroby % # ' % & " $ 8% # #& $ -*+ . ' C $ " % %& . B$ " 7*1* % " $ " $ % # % = " 1* $& " " & "( " 23 *) %"' "( !"#$ 3.2.1. Badanie przesiewowe inaczej skryning (teoria) Definicja skryningu @ 8 /N & " ' 8 . 2 3& $''." '" ""9 " ."& & & " ".'"&"# "/.' # " ."& . $ ' '"#& # & $ 2"3& zastosowanego w skryningu. Takim testem jest np. w przypadku raka piersi - mammografia, a. w przypadku raka szyjki macicy badanie cytologiczne. C K%H " #& & ; " 23 23 " K" H& " K" 'H& . "# ustalenia rozpoznania. !"(' ! # ; a) " O '" # .D # A b) '" 8; & A c) O ; - '"''& - # # & - % $"%.& # & 8P #@; 1) '" "# % $ " danej populacji; 2) "% ' '"& ' #"" "A 3) "% $ '" (bezobjawowym) lub wczesnym stadium objawowym; 4) "%# A 5) "% # ''A 6) % '"A 7) % "( ''"A 8) "% (A 24 9) '" 2 # 3 "% $ $ . # A 10) . '" "% & zasadzie programu „raz i dla wszystkich”; 11) # "% # $ skryningu: - %& - 8 %& - .A 12) "% # ' (; - konsekwencji etycznych i psychologicznych dla osób poddanych skryningowi, - K8'HK8'HA 13) "%# ; - F & - koszty / efekty, - A 14) "% .# ' .; - organizacja programu, - 2 &(& 3& - .""#' 2"3& - .& - .""#'"& - .""#'"& - 8 ." ' '"& - C' 9 & $ $" .$ & " " ' . "'& ' ' " $ 8 $ $% 2 3 " monitorowania leczenia. & .' /NO to: - 2$ %"$ 4*+ "3A - 2$ %"$ <*+3 ! .$ # " & $ .""".'"2,43 25 SKRYNING RAKA PIERSI SCHEMAT 1000 KOBIET MAMMOGRAFIA BADANIE KLINICZNE (50 lat i wi O O O O O O 950 UZUPE BADANIA MAMOGRAFICZNE ZDJ 50 O MAMMOGRAFIA ZA ROK O O O O O 25 USG BADANIE KLINICZNE BAC 25 O MAMMOGRAFIA ZA ROK O O O O O 13 BIOPSJA CHIRURGICZNA 12 O MAMMOGRAFIA ZA ROK O O 6 O O O 6 RAK MAMMOGRAFIA ZA ROK LECZENIE 5,4! ' Cele skryningu /.$## ; - ""& &; - 23& - 23A - wykrycie choroby we wczesnej jej fazie; - A - & "$ '" "# A - .'&'8''"A - #%#2 '"3 8 $ 8 "$ '"# "# " . '; - $% '2 - '3A - # . ''' (“poprawa struktury zaawansowania nowotworów”). /% 26 W przypadku wykrywania bardzo wczesnych stadiów choroby, np. raka przedinwazyjnego & " & $ & $ # C # ".""# K"H: $ ' ."& . " "" " A Kover– treatment”. & . ,**+'' " 2" . 8 '3 $ " 2" . 8 '3 / # . '/ # 2validity3 & $ pomocy 2 miar: a) %2sensitivity3O % '"A b) 8%2specificity3O %8 ."' %"( ''."& 8%"( ."'! & & $ % # " /% ' nowotworowych wynosi zwykle 50-95%. @ $ & $ 8&$"% (predictive value of positive test result3& 8 ''& .' !" % 2predictive value of negative test result38 ." & . /% $ # '" 2'"3 " $& % / # # '"" 2.'' '#"3 $ 8 & " ." ' '' . "& .' '"# & .$ # 2 '"3'& . K H# 8 " " 9 $ nowotworowe. /$ ." '#$ ". ' '&8& #8 &$ " $ @ $% # ; # %& 8% odwrotnie. $ #%# & . % ; - " 2lead-time bias3&$ &'" $ . 23A - " "2length–time bias3 & . $"# A - " K H 2overdiagnosis bias3 # : 2carcinoma ductale in situ3 "% 27 Kryteria oceny kosztów i efektów skryningu Analiza kosztów skryningu obejmuje kilka podstawowych pozycji: a) koszty ekonomiczne: - koszt wykrycia nowotworu, - koszt leczenia choroby, - koszt rehabilitacji; b) koszty osobiste; 3 B ' " # " 8 /$ & $ ' & &" . ' & . & " "# $= &$ %&$ ( &# #$' )-+ : D F8 $# . ' # D ## ; a) koszt wykrycia jednego przypadku raka; b) koszt wykrycia jednego przypadku wczesnego raka; c) $$ A d) $$' & # $2Q=EJR3 B ' .' ' " $$"# . ' $& " # 2 3 " # 2 3 $ $& $ $ $A."# # % jako najbardziej wydajnej metody walki z chorobami nowotworowymi. Parametrem, który K H # 8 & # $ $ & %$ 5"(' /.$## "('; - 2 3 " # % ' "( ' (np. skryningi raka piersi lub szyjki macicy); - wykrywcze (rutynowe, opportunistic3 '# "' 8 ' ' 2 " & & .3 :' & $ " 8 & ." & Skryningi zorganizowane / . ' 8 & . "( & " wysokie. 28 /! .C ' "$ & ; %( $D %&$ .$% $ & ; 8 & $ % '" 2 3 8 ' " "% dwóch nowotworów, tj. raka szyjki macicy i raka piersi. Skryningi okazjonalne (oportunistyczne) " . '& ' $' " $"# & (opportunistic-type screening3 " & $' ' & ' ($"&" &D (' '& ' ( C $% $ #% ". 8' (& .'8 .': . '$ %; - "( ' " . ' $" zdrowia; - " " ' # ' . 2" 3A - ' ' "( ubezpieczenia zdrowotnego; - "(=M " $ 29 4. Rola skryningu raka piersi i raka szyjki macicy we wczesnym wykrywaniu tych -# " . 9 ' .& 8 $ %& 8 8# & zorganizowane populacyjne badanie przesiewowe (skryning). : .& .' # " & &$" " "$% % . ' =& $ ' "( ' $ "$% <*+ % 4*+ / $& $ $ , $ " 2$,***=:3 % "$ & # . ' ' ' '" & I & " %'' ,-&6F,*****& )&7F,***** B8 $ ' "#' =E& ' '& <*+ ' ' . '" / & $ # # .& # '&"$ ' : ' ' . . # ' . = -*+ ." '' . & '"# # $ E ' &$ # )-+ przypadków raka. / / # in situ 2* ( zaawansowania) u 22% chorych, podczas gdy w USA u 80%. Przedinwazyjny rak szyjki macicy rozpoznawany jest w Warszawie u 26% chorych, podczas gdy stanowi on co najmniej -*+( '& 2I & & Szwecja). &$ .&# & # % & &# "($- / &$- '' & ! & $ ' $ #' $ - '' ! # ' 7* " $ $'>&# "& #' !$- '' / -10+&B -,4+&=E1<*+ / D ! *-)& Holandii 0.36, a w USA 0.24. Rak piersi 30 8 8 " 2 3 ? "# " & ' 2 & & & & .& 3& corocznymi badaniami mammograficznymi. 8 ' '& " " 8 " & 8& kobiet np.: ubezpieczone przez dane towarzystwo ubezpieczeniowe (m.in.: badanie HIP w stanie Nowy Jork). : <*'&"(''& "& $ " 2 3& ." &"$ % "/' ' # # & *&*-M& " & 8 9 ' " ' . " " 9 =E / ." " % 28 %3 & # "$ ""#' & " $ -* 9 " 8# W Finlandii wprowadzono w 1988 r. skryning mammograficzny dla raka piersi, " # " 5.$N & ' krajach wprowadzono taki skryning mammograficzny. !"N &/'& &$ "('2"8 83 & "$ A " . D " $-* P&$ $"% #& $ $ '' ? & $ - - # (opartego na badaniu mammograficznym i fizykalnym) liczba zgonów na raka piersi w grupie ""#' "&$ #&$ - # " . "$# ,*** rocznie. Tab. 12. Masowe mammograficzne badania przesiewowe Obszar Czas trwania Nowy Jork (USA) 1963-1969 Kopparberg i Ostergottand (Szwecja) 1977 Malmo (Szwecja) 1976 Sztokholm (Szwecja) 1981Geteborg Metoda badania badanie palpacyjne + mammografia w 2 projekcjach mammografia w 1 projekcji mammografia w 2 projekcjach mammografia w 1 projekcji mammografia Liczba kobiet 62 000 Wiek kobiet 40 - 64 # %" 2 '3 12 135 000 40 - 74 24 - 33 42 000 45 - 69 18 - 24 60 000 40 - 64 28 52 000 40 - 59 18 31 (Szwecja) 1979 Edynburg (Szkocja) 1979 Kanada 1980-1985 Kanada 1980-1985 w 2 projekcjach badanie palpacyjne + mammografia badanie palpacyjne + mammografia w 2 projekcjach vs badanie palpacyjne badanie palpacyjne + mammografia w 2 projekcjach 43 000 45 - 64 50 000 40 - 49 badanie palpacyjne: 12 mammografia: 24 12 40 000 50 - 59 12 / ',0<1,0<0 .& /N & wprowadzenie populacyjnego skryningu mammograficznego, jako sprawdzonej metody profilaktycznej (programy dla krajów EWG, Finlandii, USA). 1. 2. 3. 4. STANOWISKO BRUKSELSKIE 7*)***O7,-* . >=5 !>9B>9B I>5>9: CR@S>95EBE!>5 B5RM=5EBE!>5 / " "% 8 ' . ' B8 $ # 8 "$ . / " > -*6- % & " & 8#' O" ! "% & ' Rak szyjki macicy "( ' # B&?' "& ,04) ! ""' "& ' TU / )* . ' #)4&01&0F,*****&. ,,&47&7F,***** /.D' '"& szyjki macicy, zorganizowano m.in. w USA oraz krajach europejskich. Skryning taki, $ 1*' "I ' '& #"D "$ W Finlandii, Islandii i Szwecji program prowadzono od wczesnych lat 60. W Szwecji w 6*<*+ "& : & # " /I " # ":# 1* prawie 50% nowotworów szyjki macicy w tym kraju jest wykrywanych w okresie przedinwazyjnym, a ponad 30% we wczesnym okresie klinicznym. 32 ! ' ' " . # " 7*-- / I $ " ---0 / " " )-10 & wieku30-49 lat. Badania w skryningu powtarzano co 2-3 lata (Islandia), a nawet co 4 lata 23 / I " - & " # "(7 " )--0 - " w wieku 60-74 lat. % ' . ' "$ ' ' % / ' "( ' ' ' " # . . ' & " 4*40 /:& &I "#D ' #. # . ' # I B # 1*& ' 8 %/ % #1*+ / I . " )&7F,***** kobiet, a raka piersi 15,7/100.000. / / ? " # $ ,01* & . ' 2M3 "# " )-1* &" - :# D E" #7-&7 ',0-01,0&),***** ',060<, / "( 8 ' / ? " . # )4-7 ,01- ,660 ,0<4 $ #%& $ 8 "( ' / ?" " $7- / N ' ' ' ,* " @ #" " 7-1* ) = " $ 1* " - 33 /0% &()1 %"#$ ' % '% "&'##"%# W Polsce sytuacja w zakresie zwalczania raka piersi i szyjki macicy jest dramatyczna, mimo, $ " 8 ' $ /'.# Curie w Warszawie, a Programem Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDP), stworzono $ / ! " ,, . ' 8 & " " 9 $& ". . 8' $ # % ' ( ' # % $& &$( ' $ % "& & . # #% ! I ' #% ' " % " % ! $ $' >& I $' 9 & $ "$ I '"('2 '3 W XX wieku, w Polsce realizowano trzy krajowe programy zwalczania raka, " .$ . ! ! @ 5 ,0)4 ! B @ 5 >8 " & ,0)1 r. pierwszego w Polsce onkologicznego telefonu zaufania oraz utworzenie sieci placówek onkologicznych, w tym Instytutu Radowego w Warszawie oraz licznych przychodni. : ! / 5 ,0-) 9 $' . " ." C! / 5 ! ,061,00*/ ramach tego programu m.in. opracowano i sprawdzono w praktyce modele wczesnego wykrywania nowotworów. W czasie trwania wszystkich trzech programów, realizowano liczne modele &" " Rak piersi / ! ' 8' "( ' # 2 & 3& / C ! # ( A" $ # . E " =E $ $' ';/&B &J ! # .$ & .' 8 Tab. 13. Skryningi raka piersi, organizowane w Polsce " Miasto Rok Liczba kobiet "#' skryningiem 34 / . J . / . Warszawa Warszawa Warszawa Czudowska Kornafel Legnica / 1976 1982 1993 dotychczas 1994 1995 6 991 7 520 17 500 12 500 15 000 /$ ' @ # % ' . & ; / ' ,0116) " 1&6+ ' .& ',0<60)))+& ',00-01$)<+ Rak szyjki macicy /! &,0<<8 /,0<0 1 ' . &# '';? &V.D&!(&&/&/ W Centrum Onkologii-Instytucie od 10 lat prowadzony jest rutynowy skryning raka szyjki &" .' /; .=. Tab. 14. Skryningi raka szyjki macicy, organizowane w Polsce " Miasto C. Kazanowska i Knapp . B( . Pieczurowski Brzóska / . Hliniak i Rekosz Rekosz Warszawa ? ? / / / Warszawa Warszawa Warszawa Knapp ? Rok 1954 1966 1970 1972 1974 1979 1980 1988 1991 dotychczas 1993 dotychczas - Liczba kobiet "#' skryningiem 1 660 100 000 319 836 40 913 68 831 36 768 6 991 25 000 61 000 - 170 000 35 2 %'"" 3# # % "' " !"#$ % szyjki macicy w Polsce /. $ $ $ & # $( !" 8 . ' (&$ $ ' $ % # % " '." '' &%$%# do utraty szansy na wczesne wykrycie choroby. Wczesne wykrycie nowotworu w $ # .&$$'%$ . ' . "A 7-+ '. ' "9"$&$ # # " " " 2 KH " KH3& $ ' . ' @ # ' #& "% & & . " ' ' 2 3 " D "' '2 3 " $ %& # $% " . ! & . "" # ; - zapobieganie, - wczesne wykrywanie, - leczenie. Wczesne wykrywanie stanów przedrakowych i raka w stadium przedklinicznym, w & $ .; - ( tych nowotworów; - # O ' 2 8& =M& " &" &3A - istnienia zorganizowanych programów przesiewowych; - $ 8 . C . $ .' . ! & % % ' '! & do oceny kosztów, a w dalszej perspektywie i efektów programu wczesnego wykrywania. / $ ()*,* $ #%; - # A - szkolenie lekarzy; - #A - 8"8 $ $ $%"# "(8 '." # ' : ' . & '## 36 ! $ '% % G . 'H& '. ' &; - " ' . " " sutkowych; - guza albo zgrubienia w piersi; - & " " 'A - ( "& . # . / ' ".& $ " %# Dodatkowo kobiety powinny: 1) $ 7 % # " ( 7* $ "' ' A 2) % & )* $& & " & $ A 3) 7* $ %# "A 4) 7- $ % 8# / 7-70 # 8& 4*40 8# $ % ) & -*1* !$ 1* $ " 8 $ % ( 2 ,&- ) lat). /'('! "(' '& ! B @ 5 wykrywania raka piersi i szyjki macicy w Polsce. Tab. 15. Zasady wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce Wiek Badanie Zalecenia 20 + Samobadanie piersi 30 + Badanie kliniczne piersi raz w roku – wykonywane przez lekarza pierwszego kontaktu lub rodzinnego 30 – 60 Test PAP 35 – 39 Mammografia 40 – 49 Mammografia co 3 lata przynajmniej raz co 2 lata -* O -0 2 "# Mammografia skryningiem) 60 + Mammografia Teat PAP co roku zgodnie z zaleceniami lekarza Programy walki z rakiem 37 # ! ' B8 F B"& . " # ,00- ! & B @. B 2 ; 8 3 @. @ ?( ' 2 ; 8 @" / 3 . G! @ . @ ' B" ! H& # $ )*** ! " ',001)*** #< . 1. " ! & . # . ' ! "& . . '&B5 Nowotworów. 2. ! . . # " " $ $ populacji. 3. Program zwalczania raka piersi i szyjki macicy u kobiet w latach 1996-2000. Celem . " "$ 2 ,-** . 3 2 ,*** . 3 @ "; ' "& ' "( ' " & 2 .3& # " 8 ' "( ' 8'& ' ' . ' ! $ )*** ,4 . '! & ' . 4. Utworzenie systemu oceny ryzyka rodzinnego (genetycznego) nowotworów u kobiet oraz ( ' ' . " . " ( ' @ . onkologicznej. 5. ' " ' ' 2 ' & ' #3 / "' Gcasecontrol” i „cohort-studyH "% .' ' $' . 2 3& $ 8 ' ( . ' '& ' ' # 6. 8'! ! . ' 8'& # # " 8. 8' . ': $ 7. 8 '." ! ' sonomammografii w diagnostyce chorób piersi, w oparciu o stworzenie systemu, opartego ,4 ' 8' 1* ' ' : zarówno szkolenia personelu, jak i utrzymywania odpowiedniego standardu aparatury. 8. ! $ 8 ! # " D & "# " , 82, ,,7*** "3: &I , 8,-*** " = # )** 8.& '& #'. 38 ! ."$" & . G @& B)**H G! /$ 8H 2 @ ; 83 % ! 5 G@ '." ' ! H . @ B # B @.B Dla „Programu modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2200” $ # & ' G! @ .@ 'B"! H Ad. 3. „Program zwalczania raka piersi i szyjki macicy u kobiet w latach 1996-2000”. B "8'"@" / ! .' #' . " ! ; A . )1+ '. . ! " "$ ! & " . ,-** ,***A % ! $> . " # " 8 & $ ' wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy we wczesnych stopniach zaawansowania choroby $ ' ! #$$=E&I & ! # $& $ " ' / ' . 23 $ % ,**+ ( # !#&$ & & ' . "2 3 / ! ,4 .! !## $ skryningu: - raka piersi: mammograficzne badania skryningowe, wykonywane co 2 lata u kobiet w -*-0 "# A - raka szyjki macicy: cytologiczne badania skryningowe u kobiet w wieku 30-60 lat, wykonywane co 3 lata. / # ' .)**-; - poprawa wiedzy kobiet o nowotworach piersi i szyjki macicy oraz pozytywna zmiana ich '('A - # . '" .& '' '&,<)*+,001 -*+A - # '.44+6*6-+A - # " .# ' "7*4*+ po 2005 roku; - "$ raka szyjki macicy w Polsce. Ad. 6. „Organizacja systemu akredytacji pracowni mammograficznych w Polsce”. B "8'"9C( @ " ' W& 8 % & ' # : 39 8. . ' 8 & " & ' " $ ! 8 % # & ' 88 . 8' " & 8 ! E<G! $ 8 ,001)***H. ! $ 8 " ' . $" / )** 8. ! @,000 Obecnie realizowany jest “Narodowy Program Skryningu Raka Piersi i Raka Szyjki H ".$ &. .' . # & ; 1) # '( A 2) # '( A 3) ' E,! %; - # - '$%'' -+A - @ ' " ; a) 1 ' . ; /& B &M '&!/A b) <8 ' . ;? &M( & B '&J" &V& &5A c) " #"( 8'A d) $ . "( " & '8 ' '2' 3A e) # '& '"(' " $-* 1 ' '2 ()*** 3A f) ' ' "( ' ' < ' ()**- A g) systemu akredytacji pracowni mammograficznych. ! "%8 .'? P &' G ! @ '." 'H& $ 8. B ''2 B''3 . ' E)! %; a) 1 ' . ' ' "( '/&? &B &M '&!/ 2 ()***3A b) ' '"( ' '"'.2 2001-2005). ! 8 . ' ? P & $ 8. B '' 2 B ''3 . lokalnych. 40 E 7 " & ; & profilaktyka pierwotna (zapobieganie) i profilaktyka wtórna (wczesne wykrywanie). Jest ona ;8 ' &8 2 &8 & &3&" ." '# (2 & &3 .$" '( @ " ; - A - . . ' A - . . ' . $" / # $ . '! "# I. . ' Polsce poprzez: - . A - # ' . 'A - #$ . 'A - . ' 8 $ & 8 $ & prowadzonych skryningów, itd.; - $ "' II. = " '& & . '&; - A - . A - prowadzenie wspólnych prac (publikacje). 5 "(' '; - „Programu modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000”, ? P A - Narodowego Programu Zdrowia (Cel 15). @$; - )*** 1 ' . macicy; - )**- ,1. ' . 2, $.3A - )*,* 40' . 2, $3 ? '' .'& harmonogramem, w trzech etapach: 1) rozwój skryningu raka szyjki macicy i piersi w Centrum Onkologii-Instytucie im. M. /2=.3A 2) zorganizowanie skryningu raka piersi i szyjki macicy w Centrum Onkologii-Instytucie im. /2/ 3A 3) zorganizowanie 2 skryningów raka piersi i szyjki macicy Centrum Onkologii-Instytucie B M ' 41 T & $ . ' 2& & & " & .& 3& wykonywanego: - przez lekarzy rodzinnych, - ''' "" ' '& - w trakcie hospitalizacji. ! @ (usankcjonowanie prawne). Opracowanie wniosku do Sejmowej Komisji Zdrowia. ! . ' ' 2 ( $ .& rodzinnych). T @ $ B '' # . ' T $( " & & .& &&& #2 " 8 . '"#""2 "& nerki), badania markerów, itd.). T / & & ' . . ' T ! " ' . ' ' rejestrów nowotworowych. W chwili obecnej opracowano „Projekt rozwoju modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce w latach 2002-2005”. 2+ %'""3# 3%' "( %%# /! # "& ,0+ '.J"#'(.#! ,,*** ( ' . 2 )*+3&# ''. /! # '$ 4* ",**& ' '$6* / . ' $" ! -** 8.A D ;, 84**** "& I ;, 8 ,**** " ! $& $ " " "' 8 ,*** & $ %& $ ! "' -***** " M$% ! " $X ? # ' % & . $' ' )7 $& $ ' ' " ' ' $ & " $' ' . ' ' '& .' .$ . O ! $ % 42 &8 " " 8 & ."' .2&& 3 "% & . $ %; 1) $' . " 8 & 2) odpowiedniej diagnostyki, 3) leczenia. 9 & ' # ; - "# ' F " raka piersi; - &'"( '& "" mammograficzne i powiadamiania ich o wynikach; - " .& # ' ' ' A - $ % " 8 - A - zatrudniony specjalista II0 z radiologii; - $ ""( 8' '2 &# # 3A - $ 82$ % " 8 3A - $ % " 8 - A - zatrudniony specjalista II0 z onkologii; - . ' & " " & - ! 7- $ " % " 8 / 7-70 $ " % " 8 / 4*40 8 "% / -*1* 8# $ % A # " ,&- !$ 1* $ 8# $ % ( 2 ,&- ) 3 B" & #'( . ' 2 & ""& & 3& # 2 %'""3# 3%' "( '% "&'##"%# : # # " 5 # 4 *** ' '( . @ "(& . " / 5 . ' ,060,0<, 5 B ' ,0<-,0<0& - $ -* ,** leczonych kobiet. / # ! $ )*+ . ' 7*+ C I -*+. # ponad 30% we wczesnym okresie klinicznym. 43 !#& $ $ " " B$ " #7*1* $% " $ 7 " $ %# % = "1* $ " "( raka szyjki macicy. % # ! 1. Podstawy „Programu modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000” 1.1. Geneza i opis Programu „Program modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000”, ! & & ' "( '(& . 8 . . ' 44 ! $ " "! &$ # " ! 9& ' . 2 & N & I &=E3& '.'. & "$% %4*+ $ <*+ szyjki macicy. „Program modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000” G 5 !5 Polsce”, przewidzianego do 2010 r. Celem Programu w I etapie realizacji ww. ##" ' .& ."# # realizacji etapu II (do 2005 r.) i III (do 2010 r.) oraz sprawdzenia koncepcji rozwoju mammografii i cytologii skryningowej w Polsce. / # . ? P ! & $ % ! B & $ ! & # $ ! & # $ ' ' '& >/' $8 &$$! # => ! @ ?(' Onkologii-Instytucie w Warszawie, pod kierunkiem prof. dr hab. med. Zbigniewa / &B @ &"# B ! / .&' & ! C 5,,,,, Konsultanci i realizatorzy Programu 5 ! " . 'B ! &? P " C'&#: B ">I&& ."'=E B ! " 8 '" ! & : Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie. B .'.&"#'! &" ; 8'"9C( OB 8 2@ I /3 8 '" / B 2 @ ! /3 8'"/: B 2 @ !8 E 3 prof. dr hab. med. Piotr Knapp – Organizacja i prowadzenie skryningu raka szyjki 2 @ !8 '." ' 5 :? 3 >/ O 2 Pracowni Mammograficznej Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie) 45 - - - 5 O 2 !!8 . 5 Onkologii-Instytutu w Warszawie) dr n. med. Maria Zwierko – Monitorowanie skryningu przez populacyjny rejestr nowotworów (kierownik Warszawskiego Rejestru Nowotworów Centrum OnkologiiInstytutu w Warszawie) > I" B 8 2 @ I /3 B / O " ' piersi i raka szyjki macicy. / ( '" ' &" ; 8'"/: O 23 8'"!BO 2? 3 > / O 2! 8 Onkologii-Instytutu w Warszawie) 5 O 2 ! !8 . 5 /3 9 N O 2 @ : " P# B '3 dr Krzysztof Antonowicz - skryning raka piersi (kierownik Pracowni Mammograficznej SPZZOZ Powiatowego Szpitala Specjalistycznego w Stalowej Woli) / P O 2 "( przesiewowych raka szyjki macicy w SPZZOZ Powiatowym Szpitalu Specjalistycznym w Stalowej Woli) C 2 @ Profilaktyki i Promocji Zdrowia Regionalnego Centrum Onkologii w Bydgoszczy) V ? 2 : '."'I Y 3 / ! $ ? Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia: : ?;: &# 9 9 B: ( mgr Hanna Nowakowska mgr Edyta Grabowska E/ '#( @? P / ! Kulis. Kontrakt / . & ' & ! & ; C 5 ,,,,, ; G! skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000”; TOR to skrót Opisu @ ! G! 5 $" @& $ ? P 7411! JH'" !@ 46 Kontrakt . ! & # ? @ ' ! . ! ' @& @& /& . $ # ! &,4,,)***: ?;:# # Dyrektora Centrum Onkologii-Instytutu: prof. dr hab. med. Marka Nowackiego. Harmonogram Dokument TOR 1.1.1.11 pt.: „Projekt modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy ! &,000)***H$)-,000B # podpisano w dniu 14 listopada 2000 r. 5 #! ,<#& " okresie od 15 listopada 2000 r. do 15 marca 2002 r. W okresie 15-31 marca 2002 r. ( ! >$! 5 " # & $ programu skryningu raka piersi i szyjki macicy w trzech etapach: Etap I " # ' . ' . & . $ metody skryningu do zastosowania w: ' 8' '& ' A klinicznym i diagnostycznym dalszym prowadzeniu pacjentek z wynikami " '' '&.& '' A . .A ' 'A .' D. . & ' $! # # A "& 8 wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy. Etap II % $ ' ( ' ,1 ' &Etap III"# $'. 40 ' :# 8 '$ ? P & ! & $ ' ' &"' ' . ?$ / C 5,,,,,& ! & &$ ! "##8 . ? P #G! 5$"@H&#5 ! :8? P " . &.$ '&# 47 ,) . & "# & $ ' 8' '@ .? P $ ( & ' ' lekarzy pierwszego kontaktu. $ ' 2# & 83& 2" & 3 ! " # 4-*** "( 8' 4-*** "( '& ' ! & ' ' & ' realizacji Programu. /". . ! " . # & ' & . . # . ' ! & .$ ' # " poziomem gospodarczym regionu. Nadzór /$! "? @ ' ! . ! '@& $? P& 8! +4!% # !# ( 5 ! . ' ! . " ' ' = > & " ! = / ! # . 1. Przy wykorzystaniu uprzednio opracowanych i sprawdzonych metod skryningu raka piersi & 8 $ Programu Skryningu Raka Piersi i Szyjki Macicy. 2. 5 .' # # '. '. "! & &"$ '. +*5%"6 !3 ( @ . ! & 2)***)**)3&"# ; ! "# /A ! "# "% # "' ' ' & ' .$' '! A 48 A - - - ! "#" $' ( ! "# "( ' 8' '& ' ' A ' ! specjalistyczne szkolenia dla personelu medycznego, zatrudnionego w modelowych ' ! szkolenie dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych w zakresie szeroko rozumianej profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy; ' ! # .$ ' " 8 wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy. ! .''$'; 1) 8 8 . .& '"A 2) & # ; $ 2 " a) badania); & "& . b) "% "# & $ # ' "( skryningowych; . 'A c) "( '& d) " #A $ ' .8' e) !#&$ "%"# " -*10 ? 8"% $" % " 7*-0 & " "% 7 - - - /'! ## '(; 1 . 1 . & '% ! A $ ' '& $ ! A ' & . # . ' A $ & ' 'A podniesienie poziomu wiedzy zawodowej lekarzy pierwszego kontaktu i ' . ' macicy; $ . ' mammograficznych i cytologicznych; $ " "( & ' A 49 - - zmiana niekorzystnej struktury stadiów klinicznego zaawansowania . ' "& "#' ! 2 dalszej perspektywie); D . - ' $% '' '"#'! 2 3A . " & . . ' $ piersi i raka szyjki macicy. +75!3"#$ '%' "( ' % @$ . : 2 3 #" "# badaniem (osoby bezobjawowe) osób prawdopodobnie zdrowych, u których test 2 83"'& .' " 2" " '3 9 ' 8 2 3& & 2 8 & # & # & " 8& "3& diagnostycznymi. $ %& regularne, zorganizowane badania mammograficzne przesiewowe (skryning raka piersi), ""&" " -*10 & 2 && &.& 3 W ramach realizacji I etapu Programu, w oparciu o metody skryningu raka piersi, & 1 ' ' $ "% & # '$(; a) " ' " "# & & .71 "A b) "# " -*10 O )*+ " ' 2 " 3A c) # #& $ "'- " -*10 26*+ " "#' 3A d) % " ' " % 6*+A e) "# 2 .'.$' '. " "3A # " "& "# & badania; f) ( "# 8 badania mammograficznego; g) " 8 ' "& . # odpowiedzi na zaproszenie; 50 h) ""( 8'& ' & 6&- 2- " "' & )- tych kobiet zostanie wykonana powtórna mammografia w okresie #'1#3A i) # # " 8 %, A j) "# . . '&8 .' skryningu; k) $ & $ wyników skryningu. @$ . A. Cechy skryningu raka piersi: populacyjny O " # "& # & 2 & & & .& kraj); aktywny (zorganizowany)O 2 3& " # A 8 ' zdrowia; nowoczesny: - zorganizowany sprawnie i efektywnie; - $; 8& 8& 2 83A " stereotaktycznej, specjalne negatoskopy, archiwum; - $ ; 8 & kasety, odczynniki; - skomputeryzowany; - . O & terenie; - .&$ #8 . skryningu; - co ,*O,)***"(2-*O,**"(3 !' ; %;6*+ ""#' &-*** kobiet rocznie; # %" 8 ;,)#A " 8 ;6*A O & ) '.""& A informacja o wyniku - przekazywana do badanej kobiety i jej lekarza 51 ?! "# ; kobiety w wieku 50-69 lat; "% "& "' O -*** "&1*6*+ ""#' C. Personel 2 ,**"(3; Personel podstawowy 2 lekarzy radiologów (przeszkoleni w mammografii i badaniach skryningowych); - 2-5 techników (przeszkoleni w mammografii i badaniach skryningowych); - , # A - 1 sekretarka; ,)" & #; " "'& (& - przekazywaniem wyników, ( ' - onkolog; - chirurg; - patomorfolog. - D. Pomieszczenia: - pomieszczenia dla mammografów; - A - pomieszczenie dla oceny i opisu mammogramów; - " " " ' # " (minimum dwa); - poczekalnia; - ." " ' 2& " & 3 ! "% & ' "'&' >E$ 2 ' parametrów technicznych): 1) dwa mammografy (optymalnie), w tym: - 8 8 2" $ # (3& - 8 8 &$ # ' #% ' " @ ) 8. # " ' ? " % 52 " "& . # : ' ' &$ , 8& & $ "( przesiewowych. Wymagane parametry techniczne mammografu: a) lampa rentgenowska: - anoda molibdenowa (Mo) z filtrami: molibdenowym (Mo) i rodowym (Rh), zmienianymi automatycznie - ;2*&,Z*&,3$2*&7Z*&73 ogniska lampy do filmu (SID) = 60 cm - % 7** N= - $6&*MFA "3 #; #))74 T %" #O, T # )-,** NA c) kompresja piersi - & " - automatyczne zwalnianie ucisku po ekspozycji i w sytuacji awaryjnej; 3 ; - zestaw tubusów zgodnie z potrzebami pracowni - A e) automatyczna kontrola ekspozycji (AEC); f) ruchoma kratka przeciwrozproszeniowa; $.'8';, Aparatura mammograficzna, wykorzystywana w badaniach przesiewowych w modelowych ' "% & $" % $ %. ' . ' ' ? $ 8 . 8.& $ ' 8& ' ' E ( C 5 2E53& $" ' '=> ! "%# '' . ! 8 # 8: . .8''2 &8 & & '% 3 !" # $ - &$ ' ' . # ' '& wyników; - negatoskop mammograficzny 6-polowy; - densytometr z automatycznym odczytem; - kserokopiarka. 54 I$ / . $ '& ' 8& $ " # %& " 8 & & ' & G. Metoda badania przesiewowego Procedury wykrywcze Badanie mammograficzne – test skryningowy : $ 8 2" 3 9 % $ & ' ' $ - & & . # A ' ' $ ($ % Badanie mammograficzne stanowi podstawo # & $ " 9 " & $ % " & ; # " # & " " " & " .&# &" 8& " cytologiczne i patologiczne. Zalecana metoda badania mammograficznego w skryningu raka piersi / )#% 8' $& ; O" U kobiet, u których stwierdzono w wyniku rutynowego badania mammograficznego, zmiany " & # # # & " 8 @# 8 "% '& $ ,**#% H. Procedury diagnostyczne: @# &" 8&" 2?E3&" I. Klasyfikacja kliniczna wykrytych raków piersi ! . ' $%# klasyfikacji „AJCC Cancer Staging Manual”, opracowanej przez American Joint Commitee 55 2!' '; J5U& ,006; ,6)3 $ klasyfikacja „TNM – Tumor, Node and Metastasis Classification of Malignant Tumours”, 4&# ,004 J. Procedury terapeutyczne / " 8 & ' '"( ' "& . "% "; ze zmianami typu zapalnego w piersi (leczenie zachowawcze lub chirurgiczne); 2 ''."3A O2 8 ' 3A 2 .$ ; ' & radioterapia, chemioterapia, hormonoterapia). $ ' ' " ' ' .''. ' $D %&$ "% & "& .' " zmiany patologiczne w piersi. - - / $; % A 8% # "%$ leczenia; % & .' $ "% % ' . ' #& 'A % . 'A 8% # " K. Baza danych "# " '# '8"; 8 "# "2# && numer PESEL); ""A data wykonania badania; wyniki badania z opisem wszystkich zastosowanych metod diagnostycznych; #& #& . % 8 & badania, nowotworu piersi. - /' ($ $%; '' A 56 - wzory druków do korespondencji z kobietami zapraszanymi na badania (zaproszenia, ankiety, wyniki); ( ""A system komputerowy do rejestracji danych osobowych i medycznych; .# # ' rejestrem nowotworów; "( 8'A program szkolenia personelu; " 8 piersi. J: : & ' " ; " ' " "#' 2' 3A "' & &- "2 50-69 lat); ( .' .$' '.""A "& . pierwsze zaproszenie; ; 6*+ ' . "A )#% $2) 'A 4#3[,*+ #% 'A dalsze diagnozowanie pacjentek z wynikiem dodatnim badania 8 2 & # #& " 8&" &"3A ' . & # 8 nowotworów; skierowanie na leczenie chorych z rozpoznanym przedinwazyjnym lub ' . A ' ' . '( " . nowotworów; 8 & . .& . & . # " skryningowymi; 2 standardowych procedur); . ' A przeprowadzanie oceny kosztów i efektów skryningu. B % ' ( ' . "( 8'& ' # 57 radiologów (np. zalecenia American College of Radiologists – ACR), podobnie jak i " ' '=> V 8 . / "# '& ."% & # ' .; - % "# 2+3A " A "'(2+3A liczba i odsetek wykrytych patologii, w tym nowotworowych (np. wczesnych raków); .$'. A koszt wykrycia 1 przypadku nowotworu; koszt wykrycia 1 przypadku wczesnego nowotworu; $, $ # D Qualy. B 8 # ; "( A " A "$ . # % wczesnych stadiach choroby nowotworowej piersi. # "( 8'# "( "$4* $"$ " ? 8$"% ' "& .' # & $ "& .' # objawy choroby (potencjalnie zdrowych). 8 ,**+ 2 3 8 2 " 3 -0+ ' " "' 8 & $ ,+ "' % 8% 8 badanych kobiet. - M. Monitorowanie skryningu raka piersi 8 8 "# #' "# & $ # ' '. $ $%'' & # # . '&'''"& '$ A $ . '& " # " 5 $ # . & ' # & $ 8 # . '& . ' # " E ' . 58 # 8 skryningowego. $ ' . "& .' ' & +/5!3"#$ '%' "( '% "&'##" @$ . ? ' 8 . 2 3& '" & & "". Wczesne wykrycie '" # " '% $ % " & $ % % <*+ $"$ " @ . 2" '" 3$ %$" . & przedrakowym. Wczesne rozpoznanie raka szyjki macicy, jeszcze w stadium & " &$8'" % # ' % & "$8%##&$ -*+ .'C $ " % %& .'" - "(' raka szyjki macicy jest: "$ A # ' . A # # 'A # (A "$ . '' W ramach I etapu realizacji „Programu Narodowego Skryningu Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy, lata 2000-2002”, w oparciu o metody skryningu raka szyjki macicy, uprzednio &1 ' ' $ "% & # '$(; a) " ' " "# & & .)< "A b) "# " 7*-0 O 7<+ " ' 2 " 3A c) # #& $ "'- " 7*-0 26*+ " "#' 3A d) % "'" % 70%; 59 e) "# 2 .' .$' ' . " "3A # " "& "# & badania; f) ( "# 8 macicy i badania cytologicznego; g) " ' "& . # odpowiedzi na zaproszenie; h) " "( '& ' & -A i) # # " %7 A j) "# . . '&8 .' skryningu; k) $ & $ wyników skryningu. @$ . A. Cechy skryningu raka szyjki macicy: populacyjnyO" # "& # wieku, jak i miejsca zamieszkania (dzielnica, gmina, miasto, województwo, kraj); aktywny (zorganizowany) O 2 3& " # A 8 'A nowoczesny: - zorganizowany sprawnie i efektywnie; - $A - $ A - skomputeryzowany; - . O & terenie; - .&$ #8 . skryningu; - co najmniej ,<***"(2,**"(3 !' ; %;6*+ ""#' &-*** kobiet rocznie; # %" ;7 A " ;7*A O & ) '.""& A informacja o wyniku - przekazywana do badanej kobiety i jej lekarza 60 ?! "# ; kobiety w wieku 30-59 lat; "% "& "' O -***&6*+ ""#' C. Personel 2 ,**"(3; 1. Personel podstawowy 2 lekarzy ginekologów-cytologów (przeszkolonych w cytologii, kolposkopii (co najmniej I o specjalizacji) i badaniach skryningowych); - 2-5 cytotechników (przeszkolonych w cytologii i badaniach skryningowych); - , # $A - 1 sekretarka; ,)" & #; " "'& (& - przekazywaniem wyników, ( ' %& onkolog (co najmniej I o specjalizacji); anestezjolog; patomorfolog. - D. Pomieszczenia: - gabinety lekarskie; - "( 'A - pomieszczenie dla oceny i opisu rozmazów cytologicznych; - " " " ' # " (minimum dwa); - poczekalnia; - ." " ' 2& " & 3 ! "% & ' "'&' >E$ ; - 2 mikroskopy ; - kolposkop; - 2 & przekazywania danych). ! 8 # cytologicznej. Dotyczy to szczególnie procesów barwienia i utrwalania preparatów. ! "%# '' . 61 ! # $ - system komputerowy do przetwarzania danych zbiorczych w celu kontroli .A - ' ' .A - kserokopiarka. I$ $ "% G. Metoda badania Procedury wykrywcze Zalecana metoda badania cytologicznego w skryningu raka szyjki macicy – test skryningowy / . G" H " . & " A . # .$ ." Najpowszechniej znane jest badanie cytologiczne, opracowane przez Georga Papanicolaou, ! @ ' " # " . & . "%&2 3 " =# . # '& & " " # ' . ' ' N " ' "#& 8 ' '& '' !" $ #%8 &$ 8 # " "% "@ " . #' $ $% " /$ $& " " 8' ' = # " ! 2!3 "& & $ 8% H. Procedury diagnostyczne: Kolposkopia, pobranie wycinków, badanie ultrasonograficzne B 8 '. ' Szeroko stosowana jest klasyfikacjaFIGO, opracowana przez Federation Internationale de M \ "]@GE CH # ,004 J. Procedury terapeutyczne / " '"( ' "& ."% "; 62 "#" 2 zachowawcze); - $2 '' '3A - 2" " krótszym okresie czasu); - ze mianami podejrzanymi (kwalifikacja do dalszej diagnostyki i leczenia); - 2 .$ ; chirurgia, radioterapia). $ ' ' " ' ' .' ' . ' $ D %& $ "% & " ' skryningu zmianami patologicznymi szyjki macicy. - - - - - / $; % A 8% # "%$ leczenia; % & .' $ "% % ' . ' #& 'A % . 'A 8% # " K. Baza danych "# "'# '8"; 8 "# "2# && numer PESEL); ""A data wykonania badania; wyniki badania z opisem wszystkich zastosowanych metod diagnostycznych; #& #& . % 8 & badania, nowotworu szyjki macicy. /' ($ $%; '' A wzory druków do korespondencji z kobietami zapraszanymi na badania (zaproszenia, ankiety, wyniki); ( ""A system komputerowy do rejestracji danych osobowych i medycznych; .# # ' rejestrem nowotworów; "( 'A program szkolenia personelu; 63 - " 8 macicy. J: : ' " ; "' "# 2 ' 3A "' & &- "2 30-59 lat); ( .' .$' '.""A "& . pierwsze zaproszenie; 26*+ ' . kobiet); !E!2);,#', macicy); ' . & # klasyfikacji nowotworów; skierowanie na leczenie chorych z rozpoznanym przedinwazyjnym lub ' . pacjentki; ' ' . '( ". nowotworów; 8 & . .& . & . # " skryningowymi; 2 standardowych procedur); . ' A przeprowadzanie oceny kosztów i efektów skryningu. B % ' #' ( ' ' "( '& " ' krajach Unii Europejskiej. V 8 . /"#'& ."% . & # ' .; % "# 2+3A " A "'(2+3A liczba i odsetek wykrytych patologii, w tym nowotworowych (np. wczesnych raków); 64 - .$'. A koszt wykrycia 1 przypadku nowotworu; koszt wykrycia 1 przypadku wczesnego nowotworu; $, $ # D Qualy. E"# % % 8 & $; % ( &"" % 6*+ " wieku 30-59 lat; % % "( 2 8 . $ 8 #"(3 #"( '$% # ' "( #% "( ' '" "% " " '" ' . "%#" " " $ choroby. - B # ; "( macicy; " szyjki macicy; "$ . # %'''" # "( ' # "( "$7* $"$ " " "% ' "2 $7* 3& " & .' #& $ "& .'# "'" (potencjalnie zdrowych). ? ,**+ 2 3 8 2 " 3 -0+ ' " "' & $ ,+ "' % 8% " # " M. Monitorowanie skryningu raka szyjki macicy 8 8 "# #' "# & $ # ''. $ $% '' & # # . ' & ' ' '"& ' $ skutecznego leczenia. E $ . '&" #" 5 $ # . & ' # & $ 65 8 # . '& . ' # " E ' .& & # przeprowadzania cytologicznego testu skryningowego. $ ' . "& .' ' & +28' ! #$ ( / ' ! & ' " & przewidziano ponadto: - $'' wczesnego wykrywania raka piersi i szyjki macicy, takich jak: "& & $ & & $ '& . & ' 8# . ' . ' macicy; - szkolenie personelu medycznego, w tym: szkolenie lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych w zakresie wczesnego . ' & "& $ & .&8 .UA szkolenie specjalistyczne w zakresie mammografii i cytologii dla personelu ' A . $ ' && 8 & =#> A # .8 A # #' #' . " "( ' 2" ankietowe). Spodziewane wyniki ogólne Programu $! " ; . . A "$. . A # . & wykrywanych we wczesnym stadium zaawansowania; # "($ "'' szyjki macicy; # " 8 & ' ". metod wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy; stworzenie warunków do kontynuacji programów skryningowych w #'' ! @A stworzenie systemu szkolenia dla personelu medycznego, zatrudnionego w ' A 66 - # "( 8' '& ' A ( . "(8 '2 " 8 '"(3 SKRYNING RAKA PIERSI POPULACJA BADANA Wiek 50-64 lata POPULACJA PODDANA SKRYNINGOWI 6*<*+ "#" BADANIE )W)@:9^EE M5EI@> WYNIK (-) WYNIK (+) ! 95% 5% 2 3 DALSZE BADANIA / ? (kontrola po roku) 1,5% @ RAK 1,0% 0,5% 67 Ryc. 15. Schemat modelowego skryningu raka piersi 68 SKRYNING RAKA SZYJKI MACICY POPULACJA BADANA Wiek 40-59 lat ! !=JE9E ?9^CEB5RM> 6*<*+ "#" BADANIE CYTOLOGICZNE (2 testy PAP) WYNIK (-) WYNIK (+) ! 90% 10% (kontrola po 3 latach) Zmiany nie nowotworowe Biopsja 9% 1% Zmiany RAK V 0,5% 0,5% Ryc. 16. Schemat skryningu raka szyjki macicy 69 9 !" + ") '%' "( ' % '% "&'##" B " . # 23& . "# 2.$ & ( urbanizacji). B" . & ! & % & ' . B ' .& ; a) $ % $ " A b) $ # A c) odpowiednie warunki lokalowe; d) odpowiednio liczny i fachowy personel; e) A f) % ""#' A g) $( ' macicy; h) odpowiednie zaplecze do dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia; i) 8"( 'A j) $ % "'A k) %$ A l) $ %. . J . 8 ! & # $& "% .$' ' ! & ' "'&#' '" '/ &" " w: $' ' '& ' " A ' ' '& # prowadzenia rutynowego skryningu, tj. bez prowadzenia bardziej specjalistycznej diagnostyki i leczenia. ' . & ! & $ 8 % # ' ' & ' ' & #; 8 ' . ' '2/&? &B 3A E ' 2? & 3 . ' 2? O : 3A 70 w ogólnoprofilowych placówkach publicznej opieki zdrowotnej, diagnostycznym i terapeutycznym (Stalowa Wola - Szpital Miejski); '' ' '2 3 z zapleczem ! ' ' . '& F " . '2E 3& . '2 : 3 $ % 2/&? &? &B &3 ! & ''&" % ' ' . onkologicznych (Mielec, Stalowa Wola). 2.2. Charakterystyka badanej populacji "&"#' ".$ $ / "&"' ' '$' ' '&$ & ' ''' "' "" ".$&$ .$ : "& '&"# " & - ' & /". " " & 8 "#cia " & " # : ' "' " $%" @ 8 &$ " -*-0 8 #"# . & &#&$ " '2? &? & & / &/3 "& ."%"# mammograficznym ! & . 8 % % &' % D $, $" & " -*-0 $#%&$' % $ " 4* 40 & % % 8 $ " -*-0 & " 1*10 ' # 8& ' & $ $ 2$ -*-0 3 D $, $ / " ! & " # $ ; & ' % &%% 8 $, $& $ %& $ ' # D " -*-0 # # $ % & & . D " 4-40 1*14 C #& . 8'& $ " % " 8 " 4-14 C ")*+ "& " -*-0 ,*+ 71 ? & ' ! " # " -*10 "& ."%"# macicy B$ " 7*1* % " & $ "$ %# % = " $1* & " " &"( " Badania skryningowe raka szyjki macicy, prowadzone w ramach Programu, " # " 7*-0 2.3. Organizacja szkolenia 9"'(& '! &" & ' ? "# "( '& '' $' "; podstawowym, specjalistycznym, wysokospecjalistycznym. "#"ardziej licznych grupach, np. &$"# "% 4* " " # ' '& "$ % &. .& %( 5 . ( ' ' "# . & ! & . ' . *+: ' %("# '%' "( ' % . " & jak: radiolodzy (mammografia); 82 3A ' 2 8& 3A # 2"3A psycholodzy, rehabilitanci. C",1 & 2$3 C Charakter szkolenia Uczestnicy Liczba godzin Liczba godzin Liczba Liczba grup osób 72 Codzienna Kontrola dopuszczalnej Mammografia dla radiologów Mammografia dla techników Badanie kliniczne i samobadanie piersi Rehabilitacja w onkologii Rehabilitacja w onkologii Codzienne monitorowanie . 8 godz. podstawowy technicy fizycy med. specjalistycz technicy 8 ny fizycy med. 24 specjalistycz radiolodzy 8 ny specjalistycz technicy 8 ny podstawowy # 2 x 4 godz. i specjalistycz ny specjalistycz ny wysokospecjalistycz ny %( 24 godz. psycholodz 8 y rehabilitanc 8 i technicy fizycy med. 6 grup 24 2 7 27 3 24 5 20 24 6 24 2 x 4 godz. 3 12 24 3 (2) 12 (8) 24 3 (4) 12 (16) 9 5 *: ' %("# '%' "( '% "&'##" . " zawodowe, jak: cytolodzy, patomorfolodzy '& # C",6 & 2$3 C Charakter szkolenia Cytologia skryningowa wysokospecjalistycz ny specjalistycz technicy ny Cytologia skryningowa: preparaty i zbieranie danych Uczestnic Liczba y godzin . cytolodzy 8 godz. 8 Liczba godzin %( 24 godz. Liczba Liczb grup a osób 10 40 grup 24 6 24 2.3.3. Szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu / 8 " $" 8 "( '& ' celu wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy, zorganizowano i przeprowadzono 73 ' ! #" & & '"#! 5 . "#( . ' '& " J '& 23 @ " . & $ ' & ' @ ?( ' / 8 & $ / ? E # 1) 2) 3) 4) ! 4 blokach tematycznych: Epidemiologia i wczesna profilaktyka raka. Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy. Skryning Leczenie nowotworów. / ' 8 .$' 8 & szkolenie dla lekarzy pierwszego kontaktu przeprowadzono w 3 formach: 1) 2< .&< & '4*."O przeprowadzone w Centrum Onkologii-Instytucie w Warszawie); 2) ' 2? O skryningu raka szyjki macicy w ramach Instytutu Matki i Dziecka; Mielec i Stalowa Wola – szkolenie wyjazdowe przy udziale Centrum Onkologii-Instytutu); 3) . . ' przychodniach rejonowych na terenie 2 gmin: Warszawa-Mokotów i Warszawa-Ursynów. ! # & $ % uczestniczenia w seminarium zorganizowanym w Centrum Onkologii-Instytucie. Tab. 18. Szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu, w zakresie profilaktyki i wczesnego 2$3 Forma szkolenia wg standardowych zasad ' wg eksperymentalnych zasad Liczba godzin . 4 x 8 godz. Liczba godzin seminarium 4 x 8 godz. Liczba grup 12 3,5 4 Program szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu nt.: „Wczesne wykrywanie H " .'2 &%3& /& # # > 8 . ' " . ' Ogólne podstawy epidemiologii opisowej i analitycznej 74 @' %& %$'' Rola lekarza pierwszego kontaktu w zwalczaniu nowotworów Profilaktyka pierwotna @ 8 . ' II. Wczesne wykrywanie raka piersi i szyjki macicy Ogólne zasady wczesnego wykrywania nowotworów – profilaktyka wtórna Wczesne wykrywanie raka piersi > "(' Wczesne wykrywanie raka szyjki macicy Badania cytoonkologiczne Wczesne wykrywanie raka piersi Diagnostyka zmian obrazowych w piersiach O$ Diagnostyka histologiczna w raku piersi i szyjki macicy 5 "( ' O$ O $ O $ O "( ' 8 "( '2 8 3 IV. Diagnostyka i leczenie nowotworów /. . Chirurgia w leczeniu nowotworów Chemioterapia w leczeniu nowotworów piersi Radioterapia w leczeniu nowotworów piersi i szyjki macicy Opieka paliatywna nad chorymi na nowotwory Rehabilitacja w onkologii Program szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie H " .'2 &%3& @ !8 '." ' 5 ? &## > 8 . ' "!#'" _. 8 " 2 ' & '" 3 "( '2 3 ."(8 ' Wczesne rozpoznawanie choroby w badaniach przesiewowych /. # Czynniki ryzyka raka szyjki macicy i piersi – profilaktyka pierwotna O$ ' "( ' O $ . Kryteria i uwarunkowania w oparciu o dokumenty WHO i Komisje Ekspertów Unii Europejskiej Ogólne zasady tworzenia systemów informatycznych i ich zastosowanie w masowych badaniach przesiewowych Zadania struktur logistycznych oraz organizacja struktur wykonawczych w prowadzeniu skryningu raka szyjki macicy i piersi 75 - Znaczenie i zadania podstawowej opieki zdrowotnej w zwalczaniu nowotworów $( @ ! @ "(' Organizacja struktur logistycznych w programach przesiewowych – ocena 8 . . E ' "( przesiewowych Zagadnienia epidemiologii i organizacji skryningu III. Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy: diagnostyka : $( 2Bacterial Vaginosis) @ $ 'N!T Znaczenie zorganizowanego systemu edukacji prozdrowotnej w zapobieganiu '" N 2 " & & & &3 Cytodiagnostyka zmian szyjki macicy: Cytodiagnostyka hormonalna Cytodiagnostyka onkologiczna (zmiany zapalne, degeneracyjne, komórki " " endocervicalis B ' ; Zmiany nienowotworowe @ O Nowoczesne techniki diagnostyczne w rozpoznawaniu zmian szyjki macicy (kolposkopia standardowa, rozszerzona, fluorokolposkopia, polar-probe) : 2 8& ' obrazowe, biopsja) C' " piersiowego. Ocena preparatów Technika samokontroli piersi jako first-step w zapobieganiu nowotworom Technika Mammacare " 8 % fantomie IV. Leczenie nowotworów Leczenie chirurgiczne zmian szyjki macicy: - !# # $' O wskazania, ryzyko - Chirurgia w leczeniu nowotworów szyjki macicy Radioterapia w leczeniu nowotworów szyjki macicy J' ; - Leczenie chirurgiczne - Radioterapia - Leczenie systemowe: Chemioterapia adiuwantowa Przeszczep szpiku kostnego Terapia hormonalna 9 %$" 76 - Leczenie w nawrotach choroby nowotworowej Opieka paliatywna nad chorymi na nowotwory Praktyczne zapoznanie ze sposobami leczenia onkologicznego Program szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie H " .'2 &%3& przeprowadzonego w formie szkolenia wyjazdowego, przez Centrum Onkologii-Instytut w /I# Y ## ; #% Diagnostyka histologiczna w raku piersi Diagnostyka histologiczna w raku szyjki macicy Diagnostyka obrazowa chorób nowotworowych & $ Badanie fizykalne piersi Standardy leczenia przeciwbólowego i opieka paliatywna #% & $ > . ' . # piersi i szyjki macicy Chirurgia i rehabilitacja w leczeniu raka piersi Diagnostyka zmian subklinicznych Chemioterapia i radioterapia w leczeniu raka piersi Profilaktyka nowotworów Badania przesiewowe Rola lekarza pierwszego kontaktu Program szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie H " .'2 &%3& przeprowadzonego w formie szkolenia wyjazdowego, przez Centrum Onkologii-Instytut w / !# 8 ! @@ @ / 2! 3## ; #% > . ' . # i szyjki macicy & $ & $ Chirurgia i rehabilitacja w leczeniu raka piersi Chemioterapia i radioterapia w leczeniu raka piersi Systemy radiologiczne firmy Kodak, stosowane w mammografii #% Badanie fizykalne piersi Profilaktyka nowotworów Badania przesiewowe Rola lekarza pierwszego kontaktu Diagnostyka obrazowa chorób nowotworowych Diagnostyka histologiczna w raku piersi Diagnostyka histologiczna w raku szyjki macicy Standardy leczenia przeciwbólowego i opieka paliatywna 77 / " &&% B$ "% : "; "& harmonogram i plan szkolenia, & rozliczenie finansowe szkolenia . ( & # (& . & . / & 8 dbioru ' ( # (& $ ' 23 !& ( 8 & ( 2.3 7 % ##$# ,%3 / $ ' "( . ' ' .& ' ! & 8 $& # & # & # $ 2.4.1. Aparatura medyczna / ! $ # & 8' ' B8 # # .! & ' : & 8 $ &"; 8 . 8' dziennym (day-light system); mikser automatyczny do odczynników fotochemicznych; 8( 'A $ 8&$ 2 # & ' '3A ultrasonograf. : & $ & "; # ' 2 ' & $& stolik pod aparat); 78 - kolposkop z aparatem cyfrowym, fotel ginekologiczny; automatyczny aparat do barwienia preparatów cytologicznych; mikroskopy: mikroskop cytologiczny, vis a vis, vis a vis, aparatem 8& & ' obrazów. 79 !" (3" / ! $ $ & " " "( 8' '& 6-** "( $ !" & 8 ' . 2$3 - - $ $ "; kasety mammograficzne: 18x24 cm i 24x30 cm (kompatybilne z 8 3A filmy do mammografii: 18x24 cm, 24x30 cm; 2 3;), Z,*&)* Z,-&), Z6A ' . 8 . 2 $ "; wzierniki; #"A peany; $ A pincety anatomiczne; $ A #" A uchwyty do skalpela; korcangi; A klemy okienkowe; $ # A karpule stomatologiczne; "." A . A wzierniki jednorazowe; pipetki jednorazowe; A '. 'A utrwalacz cytologiczny spray; 8 A A # A 79 - # ZA fartuchy zabiegowe jednorazowe. )47# B$ # 2 3 B8 # ustalona ze specjalistami w zakresie hardware& ( ' ' U !" 8 # '" ' ( . ' - Oprogramowanie obejm# ; oprogramowanie sieciowe (Novell); oprogramowanie systemowe (Windows 98 PL); oprogramowanie standardowe (MS Office Professional 2000, MKS-Vir); & $ . & '" #"'A $ .! # & $ " "; $A a) 2"3$& b) # A c) # A d) e) !.$$2 3 '. . '& '"#! B$ #"& # )44# 8 / ' $ 8'& "( ' $ $ & ' ! # 2/3 B8 # # .! 8& " & ' 80 @ 8 & ' .&" & ; - $ ; sensytometr (dwukolorowy); . 2 odczytem filmu); . 'A ' # ' . 8 . mammograficznych; - 8 & A - A - termometr cyfrowy; - 8 @"% $ & mammograficznej, takie jak: ; .& utrwalacza na filmie; - $ ; 8 & .& &" @ I # ' '& ' & 8 @ 8& 8 &" & ; 8 #A dawkomierz do mammografii; luksomierz; 8 A 8 $ A 8 A statyw do fantomów do pomiaru ogniska; 8 A 8 . A 8' 2 "%<3A EURO – fantom; A 8 2$3A - / #( "' &'# 81 @ $ ' ! "( 8' cytologicznych. " # ! $ ; G 8 !# ' . H& / J !@/J Warszawie, 2001 r. Jest ona oparta na zaleceniach American College of Radiology. Committee on Quality Assurance in Mammography z 1999 r. !. .@ I /& 8 9 C( " ' . & ' ! & = > & ' 8' /+: " #( "' &'# # ;# & : # ' ! $ "; - 8 # 8 podstawowym, przez przeszkolonych techników; - 8 # poziomie specjalistycznym, przez fizyków medycznych; - # . @ . Fizyki Medycznej; - # 8 . ' . ' 8' ' piersi; - # 8 8 ' . & '' 8' ' A - # ' ( ' 2"$3A - $ Windense do codziennej i "( 8' ' 8' ' ' & $ $ ' ' . " & $ 2@ I Instytutu w Warszawie); - ' #' ( "( 8' 2' E 85 E5=#> 3 Kontrola jako 8$"% podstawowym, przez techników zatrudnionych w danej pracowni mammograficznej i ' '. 82 @ 8 & ' ' .& $& )44 8"( 8' #% '.&' ' ; - - ; (& & 7 & . roku. C" ,0 C 8& ' . elektroradiologii (wg American College of Radiology - ACR) Testy wykonywane przez technika coco co dzienni ( e c B + B + B ". 8' + B . ' + B . . + mammogramów B ''# 8 + Ocena wizualna aparatury + Kontrola obrazów fantomu + E #%' filmie B filmu B piersi B & . co 3 co m- . ce roku + + + + + B $ "% 8 & # 8 B "% " . & 8"(' @ I %$ '.& '' . ' . 8! % " @ &8 . '&$& )44 83 C" )* C 8& 8 medycznego (wg American College of Radiology - ACR) C & 8 Ocena stanu technicznego mammografu M W ! ! #2 % %3 ! Ocena systemu automatycznej kontroli ekspozycji ! . ' ! 82 & 3 "8 "8 . 1# + + + + + + + + + + )-) ? $; mammograficznej 23 8' "' ' 2& & 3 / ' $ ' # . ' 8 8 . & # $! & "$ @ I / ? $ " ; ' 8' ' ' & (& ' # '"( 8'A ( & $ 8' # &$ 23# oraz przeszkoleniu personelu, w oparciu o ponowne pomiary i porównanie ich z poprzednimi wynikami; mammograficznych, w oparciu o oprogramowanie Windense& $ "$ ' . . 2@ I /3A . ('% /*: " #( "' &'# ##"# & / " #' $ 8 ' $ & ' ! & & $& ."( ' @ " & 84 & "( '& % $ badania, w tym: pobrania wymazu, rejestracji, diagnostyki laboratoryjnej, ustalenia rozpoznania. ! $ ("#'& '# ' " >8 % ' ' ' $ " / ' ' "%" B $ . . cytologicznych z patomorfologiem. W celu uzyskania odpowiedniego standardu w pracowniach cytologicznych we ' ' & ' ! & $ # $ & Ponadto zorganizowano i przeprowadzono szkolenie specjalistyczne dla personelu ' ' / ' ' '& ' "( ' ' & & & ?'& . ' ' . !& . #'& =E& $ . = Europejskiej. ! ' ' ' raka szyjki macicy dotyczy diagnostyki i analizy laboratoryjnej. Obejmuje ona takie & ; - " "A - " . ! 2 ' ' ' %3A - .$ A - zapewnienie konsultowania wszystkich dodatnich i podejrzanych . 8 & # ginekologicznej; - konsultowanie przez patomorfologa rozmazów ujemnych w przypadkach # '"#" &" pacjentki z powodu raka lub stanów przedrakowych szyjki macicy; - archiwizowanie rozmazów (przynajmniej przez okres 5–10 lat) oraz ."( ! "( ' "% & ; - ponowna ocena 10% losowo wybranych lub nawet wszystkich rozmazów '& ' A - .' ' . & $NTA - ponowna ocena badanych uprzednio (archiwalnych) rozmazów w przypadku: 85 "$ " # patologicznych, stwierdzenia w badaniu histopatologicznym zmian patologicznych, a nie stwierdzenia ich przy ocenie rozmazu, " ' " ' . B $ . . "$'(& '" oraz histopatologiczne. - .# & # . ''' ' ' & $ 8 (cytotechników, jak i patomorfologów) w oparciu o specjalistyczne testy kwalifikacyjne. 28 ! %' "( ' % '% "&'##" 2.6.1. Przygotowanie, prowadzenie i aktualizacja komputerowej bazy danych Baza danych osobowych ""/ $ & ! & % $ % ''"'& ' " "# &"# ' :" # 8; # & data urodzenia, PESEL, 2& & & mieszkania). : "% & '"' !&"% & "2 "# 3 "& .' &"# : ""% ' &" "#' Baza danych medycznych / $ "'& . 8" & "' " ? ' "% "$ & " ' " " ? " " " '& # '." $ " " ' %& . " '#"&'"(' .& $ 86 $ % . ' 8 ' " oraz przeprowadzania oceny wyników prowadzonego skryningu. 2 " 3%"%( % ' !% #') badania Zaproszenia na badania !$ $% $ % ""& " "#' " # ; - ""% (" "'& " " danych; - $%#.' ' badania do wyboru; - ""% 2 ' '3A - "& . & zapraszane na badanie; - $ % #" #" ! tanie z & zaproszeniu. / '( & & .'" $ # 23 B "" $ "'" %%6*+ ' " B "#' & . &$ " W przy # """ '8& $% #" 2* )1 #( % %' "" #( " diagnostyczne W ramach Programu zaplanowano przeprowadzenie badania przesiewowego u 7.500 kobiet w $ @ $& " 8 e w ' ! ' "% @ 5 ?$B''& "8 & 87 8& )**, / $$ %"(8 ' Test skryningowy C ' " " 8& ' ' / " 8 ) #% 8' $ ; " A # 4 # $ $ % % .' #% 2,*+ #% '3 @# 8 "% C ' "" & ! &!& 8 ?'/'"" );,#', szyjki macicy). W przypadku odrzucenia wyniku badania mammograficznego lub cytologicznego z &$ & $.%" Procedury diagnostyczne w skryningu U kobiet, u których w wyniku rutynowego badania mammograficznego lub cytologicznego " & .$ & $ % " & . "% = "& .' 8& # " & ; &# &# & " 8/ ' '# wykonywana jest biopsja. U kobiet, u których otrzymano wynik dodatni badania cytologicznego szyjki macicy, " & ;" & " 8/ ' '#$ wykonanie biopsji. Istotny" '& '"( '& . " & '#'. 8 .2 odpowiednio wg TNM, FIGO, Bethesda). 2.6.4. Przygotowanie organizacyjne zaplecza dla dalszej diagnostyki i leczenia Zaplecze dla dalszej diagnostyki & ' . '& ' diagnostyki. 88 & $ &$' ' ' % '# " 8 " & # ' . $"&8 . " 2 . 3# # ' $"&8 Zaplecze dla leczenia / ( ' "& & & " "#" " & . $ "% Dotyczy to szczególnie kobiet z rozpoznanym przedinwazyjnym lub inwazyjnym " & . $ 8% "& $ % . & .' $ "% %' . ' #& ' ! % " $ % monitorowania dalszych losów pacjentki. W tym celu wskazane jest np. poinformowanie # " $ ' ' " ' ' .' ' . ' $ D %& $ "% & ' &' 2/ %! # " "#$ " ' %' "( " &% !"#$ " $ " " .& $ " " ' . 2.3 @ #dzynarodowego Stowarzyszenia Rejestrów Nowotworów 2E53 " ' % $ % 8 rozpoznaniu nowotworu na podstawie badania skryningowego. /.# ."# celu: identyfikacji chorych na raka piersi lub raka szyjki macicy, u których '"# # " 2 3E ' (' . # A . & '# 89 $ ' . "& .' ' " & nowotworowe. C" ), / . " ' " ' nowotworów Kategoria Osoby zdrowe Osoby chore Rejestr brak jest brak jest jest jest jest brak Ocena 5 . $ 8 8 8 " # . # ' " "# & $ # ' '.' . $ $% '' " & # . ' ' .& # ' & ' ' '"& ' $ leczenia. / $ . '&" #" 22 ' &'# ? $ & . " $ ! & '"( & " $ #% ' ' skryningu. P 8& " # & % # .' ' . @ I & !"& %# # '"( . : "( ' " $ 8 ' ' & & . specjalistyczne szkolenia. 2.6.7. Ocena kosztów i efektów skryningu 90 / "# '& ' . "% . & # ' .; % "# 2+3A " A "'(2+3A liczba i odsetek wykrytych patologii, w tym nowotworowych (np. wczesnych raków); .$'. A koszt wykrycia 1 przypadku nowotworu; koszt wykrycia 1 przypadku wczesnego nowotworu; $, $ # D Qualy. $ . ' < ')6"# =# ;'"' # %"' " raka piersi i raka szyjki macicy @ '( ( & / @ zdrowotnej, adresowanej do kobiet, w zakresie profilaktyki oraz wczesnego wykrywania raka & # ' (; 1) profilaktyka pierwotna w odniesieniu do raka piersi i raka szyjki macicy (zapobieganie); 2) profilaktyka wtórna w odniesieniu do raka piersi i raka szyjki macicy (wczesne wykrywanie); 3) 8 '"(' I ' 8 "& '! &"; 8 ' 2 telewizyjne); "23A informacje drukowane (ulotki, foldery, broszurki, inne); 8 " .$" '"(A .' ( "& ' ""#' A '" ' szyjki macicy, przeznaczonych dla kobiet. <+5%" #"% ")(#& ! " &') @ " "/ '! ; .$ ' ' .& ' 8 szyjki macicy, przeznaczonych dla kobiet; " 8 (badanie mammograficzne) oraz skryningu raka szyjki macicy (badanie cytologiczne); 91 - " ' ' .& . & $ . "" Zagadnie& "# ' . "&; samobadania piersi (broszurka); metod wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy (ulotki); 8 "( ' 2 & 3A wczesnych objawów raka piersi i szyjki macicy (ulotki); # & # 2 $ ; „Twoje piersi – uroda i problemy”). '! ' poprzez: # " 2 " skryningowe); #.' ' A #2 3A 2& 3A propagowanie informacji w ramach konferencji prasowych; kasety video („Samobadanie piersi”). )6) ? ' . zdrowotnej W ramach Programu przeprowadzono w reprezentacyjnej grupie kobiet badanie ankietowe, '8'. / #& . "' "& .$ &.$ E ' & U& $ ! '; danych osobowych respondentek; ''A formy graficznej; ( <*>; "(% #$" &') B $ W ramach Programu rozpowszechniano dwie publikacje: Z. Wronkowski „Samobadanie piersi”; @/ &/@ GCO" H !" $ . " 92 8# U 8 8 8 $ .2 3 Konferencje prasowe 8 ! 8 " dwóch konferencji prasowych: 1) T B8 != 9 /$ ' ! ? P @ '@>E 2>E3;G9 %$ '> E # (H& / ,*,) ( )**, 2B8 @? P A ! $;A / B8 . ? . @?$ '! 2!=3 . >E/! " G! 5$"@H 2) „Nowy etap walki z rakiem piersi i szyjki macicy w Polsce” – Warszawa, 8 marca 2002 r. " 8' $8 & . $ ' ' . skryningowych. ?4 "#$ = " 2.8.1. Ochrona danych osobowych i medycznych / ' ' & . 8 # & 8 "% ' : ' '& ; & #& & urodzenia, unikalny numer identyfikacyjny (PESEL). / $ " ' ' '& . $" A ' ' "' ' " ! ' "% 8 " ' ' danych. ' 8 "( ' & & '& & #& danych. Dane osobowe i medyczne, gromadzone w postaci dokumentacji pisemnej, w formie zapisu ' ' 2 & :3& .$ 8 . "( 2 & 3& "% " ' " "& ' 2$& & $3 '' 2 " # 3 # ." '& " System oc' ' " .$ & zabezpieczenia szeroko rozumianej dokumentacji. 93 : ' " ' "% ' '& $ # " ' " $ / " "# ' $ $ % "& 8 # .$' $ . " '& ' 2 &&3 $ % ' sieci komputerowych. # "%" " .#2=!3& '# $ ' " " ' ( B $ ' B $ " ( 2 & #3@" ". &$ '' $ " & wykonaniem badania, na przekazywanie ich danych osobowych i medycznych instytucjom " 2 @& 5 B ''& 3 2. formularza). ?5) "#$ '#$%' "( / $ "" & ""'' ="' # '(& '; wprowadzenie do bazy danych osobowych, uzyskanych z lokalnego rejestru & " ' # " & ' "# ? # ( "' na badania; wprowadzenie do bazy informacji, uzyskanych na podstawie ankiet ' A " ' '& ' ' "( ' .A 8 ' # @ $ % ' & zaawansowania choroby, zaleconego jak i przeprowadzonego leczenia. - : "# '" ': dane osobowe; ' ""A ' A dane medyczne uzyskane na podstawie badania klinicznego lub ginekologicznego; " 8 F 2& 3A '"( 'A 94 - &A ( / ' ! . & $ $ " # " ' ' ' zgodna z opracowanymi ankietami i formularzami. )<7 ! ' ' uzyskanych wyników / '& ' ' & & # & #& "(& 23 : . ' . ekazane do Centrum & ' ' wyników realizowanego Programu. &$ $ ' . ". cytologicznych w skryningu raka piersi i raka szyjki macicy. ?7 " "#$ " ' %' "(6 " &% nowotworów & $ # . # & regionalnymi rejestrami nowotworów w celu wymiany danych. 5 5 . # ' . "( '& $ $ 8 skryningu jako metody wczesnego wykrywania raka, jeszcze w fazie przedklinicznej. W "#'5$ ; ''' 2 3 . ' 2 " " 3&"# A przeprowadzanie analizy zmian struktury stopni zaawansowania wykrywanych . "# ' 2 . " & " # rzadziej); $ '' & "#" : 5 $ $ ' . 2 3& .'' # "#" " % $ % '5& ' ' '' / . ."& .' . "( '& 5 / ' # & 5 $ . ' ' 95 @ ' 5 5 . " ' '& ' " $ 2 " 3 ! %'8'' ! ' % %& $ . "# . $ "# '' & "( '& 8 & ( ' &8 & . :# # "' ' . . $ $ $ 8 . $% chorych na raka piersi i raka szyjki macicy. / $& " . # & .& " ' ( ! / $ " # ' # & . . " " ' "# $ '.& ."# % / . $ % danych w formacie dogodnym dla przeprowadzenia porównania w rejestrze nowotworów. Format ten jest dostosowany do standardowego formatu, opracowanego przez Krajowy Rejestr Nowotworów i stosowanego przy przekazywaniu danych z regionalnych rejestrów nowotworów do Krajowego Rejestru. ! ' . . 8 2 & 3 $ $% $ % . ;8 " & ""$' " .D opracowywaniu danych w rejestrach nowotworów, np. w Warszawskim Rejestrze ." )***&" ' ! " )**, $ "% 5 8 ! $ " " .' .& .' " # " 8 " ' ' skryningu: - „Program i system baz danych w badaniach skryningowych” - G "( ' . / 5 . 2 3H ?/ "' "%"#$ = : & ! & $ $& ( ' . ' ' & .$ '"(' 96 ' . (& ' "#& & # .& '# ! : $ # D . '& '& $ '8 2.8.6. Zakres danych wymaganych do oceny wyników modelowego skryningu raka % '% "&'##"6 3 #$ ( Dane wspólne : $ # " " " "# 8; " ""#' A "& . #"A ' (& "& . # badanie. : . : .& $ # 8 "# 8; liczba przebadanych mammograficznie kobiet w wieku 50-69 lat; " '#% 8'A #% 'A .' 'A ' ' .& ' wykonania dodatkowych obrazów radiologicznych; . & . # "&G .'HA . 'in situ; odsetek przypadków raka piersi w zaawansowanym stanie (przerzuty 3A odsetek kobiet z negatywnymi wynikami mammografii, lecz z palpacyjnym & ."A "& .' # # A ' "( ' ' " wynikiem dodatnim mammografii podstawowej (w rozbiciu na poszczególne metody badania); " & . A " & .# A " ' $ & .# A ' . stopnia zaawansowania; 97 - . & . do rejestru nowotworów; . ' 2 mammografii). : . : .& $ # 8 "# 8; liczba przebadanych cytologicznie kobiet w wieku 30-59 lat; " '"(.!E!2#' macicy); ' ' ..!A "#' ..!E!2''3A . & . # "&G .'HA odsetek nowotworów szyjki macicy in situ; "&$&!& ## A " & . A " & .# A " ' $ & .# A ' . klinicznego stopnia zaawansowania; . & . do rejestru nowotworów; . ' 2 " cytologicznego). : ' ( : ' ( . " & ; " ' '"#' & . zostali przeszkoleni w zakresie zasad i praktyki skryningu raka piersi i raka szyjki macicy; " & # & ' .& 8 . ' " ' Programie, którzy przeszli specjalistyczne szkolenie w Centrum Onkologii w zakresie skryningu raka piersi; " & # & .& ' . " ' ! & którzy przeszli specjalistyczne szkolenie w Centrum Onkologii w zakresie skryningu raka szyjki macicy; "'..' : "( 8' 98 # . '' "( 8' # ' "8 ; mammografów, #% 8'& $"( 8'2 &8 & 3& 8 " . & oraz ' ' . ;&(& 2.9. Konsultacje merytoryczne i techniczne / ! $ % & 8 ! $ 5 Rejestrze Nowotworów. 2.9.1. Konsultacje w zakresie prowadzenia skryningu raka piersi i raka szyjki macicy B " > I& ! Celem przeprowadzonej w Pracowni Mammograficznej w Centrum Onkologii-Instytucie " "( 8'& '' : > I .$ # : Chorób Nowotworowych w Mielcu. B " ; 8 / : & prof. W. Olszewski, prof. P. Knapp, dr M. Rekosz. @ %(#& ' % ' &'# # mammograficznej i cytologicznej B 8 8 . 8' ' 8 9 C( > I" @ I Warszawie. B ' ' ' " ;8/: &8/ &8! Knapp. @*#'#&'#"#$ &% A(" B ' / 5 . '& . 'R 99 @7%(#&'% B'(C . ! : & ? P . '.D.'& ( ' korespondencyjnie lub podczas przeprowadzonych audio- i telekonferencji, dr D. Miller .$"' ' ; /& : '." ' P# B ' ! '"'& . Onkologii-Instytucie w Warszawie. @/8 # ' # "#$) "#$-> ) !. '"' ' $ % 8 elektroniczne bazy danych w sieci internetowej, wskazane przez dr D. Millera. W ten sposób $ = > & ( wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy. +DE (!&=# "") "#$ 1 / ! ' .' & '#"' ."( ' +D+ ;'"#%'#&'# ) % ; W ramach Programu zaplanowano przeprowadzenie analizy i porównania kosztów oraz .8 " 8 $ ' "( . & $ " 8$8 " ? "# @ ?(' +D # # %# "% !"#$ "' %( ( ') wieku 20-29 lat / ! # # ' 2'3 . ! " )*)0 " "& .%"# ? "# ! !8 . 5 Onkologii-Instytutu. +D* "# " !% % '))%' " 100 / ' ! #' #' . " "( ' szyjki macicy. ? . "& . "& % " # " " @8 '"# $ # ' . ' & # E ##" E # -** "& . # " & A 6( 1. B"! 8X d) ponad 2 lata temu a) 3" b) przed rokiem c) przed 2 laty 2. " # 8#X 3&$ 8$ % &# b) ( ' c) #" # # %& d) ................................................................................ ' " # 3. : #" 8X ,3" )3"& ; a) b) $&$" c) "##&$ 8 d) $&$$ % ." e) '## 8 . # %& f) .......................................................................... 4. B"! X d) ponad 2 lata temu a) 3" b) przed rokiem c) przed 2 laty 5. " # #X 3&$ $ % &# b) ( ' c) #" # # %& d) ................................................................................ 101 ' " # 6. : #" X ,3" )3"& ; a) b) $&$" c) "##&$ d) $&$$ % ." e) '## f) .#%& zatrudnienie: ; podstawowe fizyczny # $ ),*4 '( ' "& ' szyjki macicy / ' ! & ? ? !" & " ; G '( ' "& ' wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce w 2002 r”, w reprezentatywnej próbie -*0 " # " 8 .'#'. ' "; szyjki macicy. 2.10.5. Ocena poziomu wiedzy lekarzy pierwszego # 8 . ' # . $" 8 . ' & $ . . ' . . & zorganizowanego w ramach Programu, dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych oraz # C & # ( 2.10.6. Opracowanie poradników dla lekarzy pierwszego kontaktu / ' . ' opracowano dwa poradniki: „Profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy” „Rak piersi i rak szyjki macicy – ryzyko genetyczne”. @ #.''8'&#&$" ;G!8 H"%''& skróconej (przeznaczonych dla lekarzy pierwszego kontaktu) oraz broszurowej 2 "&''3 @ & # # poradnika pt.: „Rak piersi i rak szyjki macicy – ryzyko genetyczne” w dwóch wersjach: .2" # 32 3 102 +D< # ""#$ # ! " & kobiet w zakresie profilaktyki i wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy /' '..'&' "& ' 8 .' #' . ' "; ; #U& ' ' 1) 2 3A #U $ ";G HA 2) # A 3) # A 4) $ #GCO" HA 5) " #;G"HA 6) " #;G!8 @ "HA 7) & "& 8) wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy. +D?#'#6'(#6 "#&'#"#$ " &% , "'! % %'&% (F / ' ! & ' . B & / 5 .& " '& . ' 9 ' . / 5. ! . ' &&'& ##' ' ' . . '& # ' ' 5."#." & ' ' ' ' '( 2 3& ' ' ' 2 chorych kontrolnych). 5 & 8 '' & . ' '& '"& ' "'& '8 #''& . ' ' : & ' . ''& & " & & .&$ / $ D. '& ' ' . & . . % Populacyjny rejestr nowotworów stanowi istotny element systemu zwalczania & # ' $% '' 9 & $ . "% & 23& 23& " % 103 Monitorowanie efekty & 5& 8 # . .& ' & $ 8 # . '& $ kompletnej rejestracji. Zasady ' # Stowarzyszenie Rejestrów Nowotworów (International Association of Cancer Registries E53 # E # ? 5 2 E 8 5' E53! ' ''(& $ & 5 " ' & O ja ''; %O(& . '& # " " ' rejestru; % O (& . 8& .$' '& " '& $' .& .' $ .% ' B % ' $"%.$'; 1) " D. ' 2 " D. F 8 , & " " ( 2 3 F , przypadek); 2) $ .A 3) metoda danych historycznych. E,3$ "D.', &$ "( / . ' # ( ' '& .$'D. !' D ' . & ' aktu zgonu. ! &' & D.'2:39 # % ' 8& & D.8 2: 3:$ odsetek przypadków zidentyfikowanych dopiero na podstawie aktu zgonu (DCN i DCO) D A "(# "''$ '&$ ' E)3E ' $'".'& ' ' "( '& '' ' & # # # . $ % $ . ' & . #' ' & # .& /". " " ? " ' . . ' . 104 $" #' . # Ad 3) Metoda danych historycznych polega na porównaniu liczby przypadków "' " .& " " @' % " . ? $ "% #.' ' ".' & ' %"%" @ '' & $' & D "( $ " '( 9 $& $ ' .& 8 2 ,- 3& # poszczególnych kohortach wieku. : # . " ' ' % 8 & ,-,0 ' "# # 2$ 6* 3 / ' # 2$ -* 3&$ "'/ &' % 4-40 &# "# / ' D ; D ;& " " . " '( nowotwór w tym samym okresie czasu. Dla nowotworów o lepszym rokowaniu, jak np. & ;"%$,A ' .& ' & " ' . 2NT+3 @" D $ $ % $ # . 2 %3 ' . / D NT+& % & $ lokalizacji nowotworu. W przypadku nowotworów piersi i szyjki macicy odsetek ten jest wysoki. ' & . " GH ' 2GH3 !#% $&$ .%%' $D.' B '." $# ' '& $ D. ' 8 : '$ # ; 1) metoda kryteriów diagnostycznych – odsetek zarejestrowanych przypadków, które A 2) ..'' .'$ lub nieprawdopodobne; 3) odsetek zarejestrowanych przypadków, dla których brakuje niektórych informacji; 4) #. 105 E,3/"% "& !' # . zweryfikowanych histologicznie (HV%) i odsetek przypadków rejestrowanych jedynie w oparciu o dane zawarte w akcie zgonu (DCO). .& . 8 ' & " D ' . '& . #' 2. & 3 ? 8 2 $ 3 / D "% " & .' 2: 3A D " / . 8 ' ' & D ' ' $ D . : & '& .' $ %'8&$ ' .2 " ' '(3 $ D $& $ " #%& $ & & E )3 ? ' ' 8& ' 8' $ #& 8&" & . ! & 8 8 " '& & # ''; % . 8'8 ' 8 A %U A data pierwszego rozpoznania nowotworu vs data urodzenia chorego; data zgonu vs data urodzenia chorego; wiek chorej vs lokalizacja nowotworu; wiek vs lokalizacja nowotworu / morfologia; lokalizacja nowotworu vs morfologia. E 73 9 ' # " ' " ' 8& " " ' " ' 8 2 .3 nowotworu i zmiennych. #% '& ' G" 'H ! . " ' '& $ #% % 2" O &%& ' AO .& 3 % 8 M .' ' $ <*0*+& " $ "$ poziomu rejestracji. $#' .. 2!=3 " 2 3 2 3 ' . & ' . 106 & $ "% $ D ' / ' . # #. E43! ' ' " # ! #; & .$ " & $ 8 # ' " . interpretacji danych. ? .'' ' & & ' D./$G$'F'.$H& $' %" ' dany nowotwór. /! $ jednego .& ..$ +D@ !"#$ %# D+D '( % # #$ 1 " !%#%+@@2 '( ! '( . ! )*,* ' & . ''& .'$ $ programów wczesnego wykrywania. 2.10.10. Ocena kosztów modelowego skryningu jako podstawa do analizy kosztów i efektów Narodowego Programu Skryningu Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy oraz "3% ;'"# ! ( # . # ' . "( ' szyjki macicy. ! & $ # +D++ # % %"%( ' #" &'# ;# "#$ badaniach skryningowych / '$ ' ' &&. . & '" '& krajach unii europejskiej. +D+ # %%"%(' #"&'##"# "#$ badaniach skryningowych 107 / '$ ' ' &. & '" '& ' +D+* 3%"%('%";'#&#"# &%' "(#"# " ' % "&'##"6 #(%"%B$%6 ( ";'#&%"%( 2001 r. / ' 8 ?' ' 8 . '& 2:3! # $& opartej na najnowszej wersji klasyfikacji Bethesda 2001. +D+7 #"%'#( %"!#" #$ #& mammogramów i obrazów cytologicznych w skryningu raka piersi i raka szyjki macicy / ' ! " . # .". ' ''' 8 2.10.15. Projekt rozwoju modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce w latach 2002-2005 / $ G! raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000”, opracowano projekt rozwoju Programu / "'.$ opracowania, wykonane w ramach I etapu realizacji Programu. +D+2 # ( '1# #& G ( skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000 / ( ! (& # #' .&# % 108 3. Ocena Programu 3.1. Kryteria oceny skryningu raka piersi "# 7* "& 8 '# # 2 ! 7* "% , 8#& ,- $ 8#& .4-"( mammograficznych). Test skryningowy oparty jest na badaniu mammograficznym. .' '$)+ ' ' .& ' ' #%& ,-+ . ' in situ ' # %,*+ . 2 3 %,*+ 3.2. Kryteria oceny skryningu raka szyjki macicy "# 4- "& 8 '# # wiek. Test skryningowy oparty jest na badaniu cytologicznym, ocenionym wg klasyfikacji PAP. ' ' ..!E! )+ "#' . . !E! 2 ' '3 1%. "$"#" &!E!& %0-+ ,**+ " ' $ szyjki macicy rozpocznie leczenie. Kryteria wspólne dla obu skryningów 1. @ % 1*6*+ "& 8 '# # & '" "# ' 2. .& . # # " & %,*+ <+ 3. ,**+ " " % 3.3. Kryteria oceny innych elementów Programu 109 1. ' ' . & '8 . ' & $ ' $ " ankietowego. 2. ' & # & .& . ' . ' ' '& ' ! & zakresie skryningu raka piersi lub szyjki macicy. 3. ! #' #' . " "( ' & badanie ankietowe. 4. :!' "#$' " #$# "#$% ( ;' &'#H a) mammograf; b) 2 3 mammografii; c) "# . '% 8 #"#.A d) 8 2 8 " . klinicznego, densytometr, fantom, itd.); e) .&. & $ 5. @' . ; a) ,**+ & b) ,**+ & c) ,**+ # Niektóre miary oceny skryningu raka piersi / D ! " ' ' ' Odsetek biopsji /. !" " ' :.' . /. .2?E3 $,* Zalecany poziom 70% 10% 15% 5 / 1000 5:1 10% 1,5 / 1000 & "( ' E " # ''; - Co to jest badanie przesiewowe (skryning)? - 9 X - 9 '" "% X - / ' ' $%" macicy? - 9 # $%"X - 9 "( 23 $ % ' ' raka szyjki macicy? 110 - 9 %8%2%3'.X E " # ''; ." $ "%& " % , & 2(*3X Ile kosztuje jedno badanie przesiewowe? .""# X "# ' .; wczesnych; zaawansowanych? - 9 ; (A rehabilitacji; renty; inne? - 9 & ; przerwaniem pracy zawodowej; " $A inne? ! # D ; - koszt wykrycia 1 przypadku raka; - koszt leczenia: - '.2*(3A - ' . 2T(3A - $ $A - D $Q=EJR2Quality of Life Years): - ,` %$ & " leczonym rakiem; - 4` %$" E & & # " ; @ %& %" X 9 & X 9 "( 'X medyczne: # 'A $A inne; psychiczne: & " & badaniami diagnostycznymi; A oczekiwanie na wynik testu; A inne. 111 75 = 4.1. : ('( = $ ! " & & /! . " ; # ('! A # & # & &.$ ' . ' .A $ . szyjki macicy; '. "A & @&?&? PA .&' ! Wizytacje / ' ! & & # ' ? & &/ B '27&43; a) ! 8 ! Profilaktyki Chorób Nowotworowych Regionalnego Centrum Onkologii w Bydgoszczy – 04.09.2001 r. prof. dr hab. med. Z. Wronkowski (kierownik Programu), dr n. med. Maria Zwierko 2 (3&> $"!"2 '3A b) : '." 'I Y ,7*0)**, : 2 ? P 3& N (przedstawiciel Biura ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia), mgr > I" 2 @ I /3& / ' 2 @ ?( Masowych Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie); c) ! !8 . 5 Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie – 14.09.2001 r. : 2 ? P 3& 8 '" @ / 2 ! 3& : & B : ( N (Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia), Marzena Kulis 2? P/3A d) wizytacja w Pracowni Mammograficznej Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie – 14.09.01 r. : 2 ? P 3& 8 '" @ / 2 ! 3& : & B : ( N (Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia), Marzena Kulis 2? P/3A e) ! 8 P# Centrum Onkologii w Kielcach – 15.09.2001 r. 112 : 2 ? P 3& 8 '" @ / (kierownik Programu), mgr Hanna Nowakowska (przedstawiciel Biura ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia). : $" : '."'I Y / 8 8#''? P raportach okresowych z Centrum Onkologii-Instytutu ze stanem faktycznym. /8 # ; 1) ' # # badanie, a statystycznym opracowaniem danych w Centrum Onkologii w Warszawie: ";%2' F ! & " & "&D.83& " 82#%3& strona graficzna; ocena elementów promocji zdrowia w ulotkach i programie telewizyjnym, "A analiza metod diagnostycznych: biopsje (wykonywanie biopsji – gdzie " "& & & "& ."#' & 3A system przekazywania informacji pacjentkom o dodatnim wyniku badania: CIN II i CIN III (telefonicznie, korespondencyjnie), dokumentacja przechowywana w A czas oczekiwania na zabieg; szczepienie przeciwko wirusowi hepatitis .D leczenia; pokaz praktyczny automatycznego barwienia preparatów cytologicznych; ". 'O" " " CT& "& ; & & kontaktu; ; ''#%".$' .A .$ opisie mammogramu konieczna ponowna weryfikacja i ewentualne zlecenie '"(/ " 8 % ' "( ,** .A ; aparatury mammograficznej w pracowni, ocena wykresów z testów kontrolnych ' "$ ' ' @ # ' 8& & $ ." ' & 8 #2" #% 8'3A 2) O "& A - " "( ' & " ' "( 8' '& ' #% 8'& pacjentek kierowanych na badanie ultrasonograficzne i biopsje; 113 3) "'& "'& " "#' ! $ # 8 ' ' & ' ! & . >#I" @ I Warszawie: Pracownia Mammograficzna Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie: 12.02.2001 r.; @ 5 P# B '; 09.05.2001 r.; @ 5 !" B E ? ;,**<)**,A " @ @ : '." 'IK YH ;),*<)**,A ! 8 !" @ @ . Zdrowotnej Powiatowego Szpitala Specjalistycznego w Stalowej Woli: 22.08.2001 r.; Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy: 11.08.2001 r., 28.09.2001 r., 29.09.2001 r. Struktura personalna / ! # ."& ' .$ 8 ' .$2"))3 $ %& $ ! . ' ' ' & " .'& ' $ $ "" $! #' . Tab. 22. Konsultanci i wykonawcy Programu ( ) ! : %! # Dr Daniel Miller Funkcja Programu z ramienia Konsultant Banku P skryning raka piersi dr Ewa Frodis Konsultant w zakresie skryningu raka piersi rejestr nowotworów dr Maria B ' Schymura rejestrze nowotworów ( ) : zadania Kierownik Programu # Prof. Wronkowski Konsultant Prof. M.P. Nowacki Konsultacje Funkcja Z. Nadzór merytoryczny organizacyjny B @ i ?(' Onkologii-Instytutu w Warszawie Dyrektor Centrum Onkologii114 Programu merytoryczne Instytutu w Warszawie ( ) ' : B pracowni mammograficznej # 89C( mgr Fabiszewska B prof. pracowni cytologicznej Olszewski Organizacja i prowadzenie skryningu raka szyjki macicy Organizacja i prowadzenie skryningu raka piersi Monitorowanie skryningu przez populacyjny rejestr nowotworów Funkcja Konsultant @ I Centrum Onkologii-Instytutu E. Konsultant w W-wie W. Konsultant @ ! Centrum Onkologii-Instytutu w W-wie prof. W. Konsultant B @ : Patomorfologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie prof. P. Knapp Konsultant B @ Profilaktyki Chorób ' 5 :? dr M. Rekosz Konsultant Kierownik Samodzielnej Pracowni Profilaktyki . Rodnego Centrum OnkologiiInstytutu w W-wie >/ Konsultant Kierownik Pracowni Mammograficznej Centrum Onkologii-Instytutu w W-wie dr M. Zwierko Konsultant Kierownik Warszawskiego Rejestru Nowotworów Centrum Onkologii-Instytutu w W-wie mgr A. Karwowski Konsultant Informatyk w Warszawskim Rejestrze Nowotworów Centrum Onkologii-Instytutu w W-wie mgr K. Wardas Konsultant Warszawa Oprogramowanie dla " ' skryningu raka piersi i raka szyjki macicy @ Szkolenia dla lekarzy dr W. Konsultant ?( ' pierwszego kontaktu i Chmielarczyk rodzinnych Centrum Onkologii-Instytutu w W-wie Barbara Jobda Konsultant @ ?( ' Centrum Onkologii-Instytutu w W-wie 115 Szkolenie # Szkolenie psychologów rehabilitantów dla Barbara Jobda Konsultant @ dla dr H. Tchórzewska Konsultant B i Rehabilitacji Centrum Onkologii-Instytutu w W-wie ! ! : # Funkcja zadania skryning raka dr K. Kierownik Pracowni Mammograficznej piersi Antonowicz SPZZOZ Powiatowego Szpitala Specjalistycznego V? B : '." 'I Y B @ : " dr J. Heciak P# B @ !8 ! dr T. Mierzwa Zdrowia Regionalnego Centrum Onkologii Prof. J. Walecki B @ 5 Klinicznego AM 9B @ 5 E dr E. / skryning raka V? szyjki macicy prof. W. : prof. P. Knapp dr T. Mierzwa dr M. Rekosz /P Stalowa Wola Mielec Kielce Bydgoszc z ? Warszaw a Mielec Szczecin ? Bydgoszc z Warszaw a "( ' Stalowa raka szyjki macicy w SPZZOZ Powiatowym Wola Szpitalu Specjalistycznym * " + ,*- w Warszawie : Koordynacja organizacyjnotechniczna # E. Przybysz Funkcja Koordynator Prace techniczne C ( a mgr K. Stadnik technik C @ @ Organizacji ?( Masowych @ Organizacji ?( 116 Masowych " mgr J. Paziewicz- Radca prawny Laskowska B# % B. Chebda :! Z-ca kierownika Z. Kaniewska Kierownik >! B# B# % mgr K. Skiba M.B# fundusze @ M B. Komorowska B# 7 "% # # ! &$ "%#" E . . '& . & "% & / ! ' ' % . ' : ( ! %. ' = $ ?@ '! . ! ' @& @ ? P .#$' #! ! $ ( ( # 5 ( " & .: $ " &; - . '& - planu szkolenia, - harmonogramu szkolenia, - ' " . & - faktur, - zawartych umów. 4.3. Nadzór techniczny, organizacyjny i finansowy – Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia (agenda Ministerstwa Zdrowia) Z ramienia Biura ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia nadzór nad . '(! # "; : ?O : &# 9 9 B: ( mgr Hanna Nowakowska. /' ' ! ; E/ '#( mgr Edyta Grabowska. @ #. ' # # ' ( "' przedstawicieli Biura ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia oraz osób z ! / 117 77F " "# "AB'C" . ! : & ? P ."; - spotkania robocze w Centrum Onkologii w Warszawie, - okresowe tele- i audiokonferencje, - . ; /& B ' Mielcu, - . ;/ ! ! #B & ? P! 5. Wyniki Programu /+ ") '%' "( : ! 8 1 . % . @ $& . "% '2 !@!@ @'& ,3& ! &" .8'"( 8'& #9 @ Radiologii Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Akademii Medycznej w ? & )4 & . Programu 1. @ 5 !" B E ? & )4 2. @ !8 > . 5 Bydgoszcz, ul. dr Izabelli Romanowskiej 2 3. ! 5 P# B & E( 7 4. : '." ' I G YH " @. @ & / ! 7 5. ! 8 !" @. @ Powiatowego. Stalowa Wola, ul. Staszica 4a 6. Pracownia Mammograficzna. Centrum Onkologii-Instytut , Warszawa, ul. W. K. Roentgena 5 & . Programu 118 1. @ !8 '."' 5 : ? & )4 2. @ !8 > . 5 Bydgoszcz, ul. dr. Izabelli Romanowskiej 2 3. : '." ' I G YH " @. @ & / ! 7 4. !" @. @ ! / & ul. Staszica 4a 5. @ !8 ! E & =J" , 6. ! !8 . 5 Onkologii–Instytut. Warszawa, ul. W. K. Roentgena 5 ( + . . / - 0 ' & 12*%34 5 " & 0& 6 *+ %7 @ ,06, & . ' : / # !" B ? & .B M E ? M. @ " # 8 ' "( ' & 8'& " ' # " ' ? @ .$ % & "#" & . # ': @ ,00,8'"!B ( / 6 6 ) 8 0 & 12* %34 5 " & 0& 6 *+ %7 @ E ? B @ prof. dr hab. med. Jerzy Walecki. ( ( / + ,& 6 & & 9& : & 85-796 Bydgoszcz, ul. dr I. Romanowskiej 2 5 ? ,00* ! ( ' nowotworów. / ' 8 @ !8 ! @& . organizuje badania skryningowe w zakresie wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki B @ C ;# + ,& 6(,(& %2*3<7 )" & 6& 8 < P# B ' ,00) & P# & ,00* /.'(8 2" 3 2 & 3& .$ zdrowotna. ( ' , ;# + , ) istnieje od ,00)/ @ '! 8& ,007 / ' ,000)*** <*** "( 8' ! # 119 posiada odpowiednie certyfikaty. Zapewnia konsultacje lekarsko-kliniczne i monitorowanie '' @ $ ! 8& E5 B @ Jacek Heciak. ,! ' + . 9 6&,&6& = & <>* / O !# !8 . 5 & . 5 / 3(#"&%' "( ' % '% "&'##" 120 / ! $ & ' /+)% )& "%' " ' % '% "&'##" " "# " " .$ ". & C")7 ""# ? Bydgoszcz Kielce Mielec Stalowa Wola Szczecin Warszawa ""# ? & miasto Bydgoszcz, woj. kujawsko-pomorskie B &# ; &B "&5 / & Wadowice Górne, Borowa, Czermin, Mielec (gmina i 3& &!&!& 5$.&: &M&C. Narodowy, woj. podkarpackie 27 ; & B "& #. 3 piersi i szyjka macicy miasto i powiat Stalowa Wola, woj. podkarpackie Skryning raka piersi i szyjka macicy piersi i szyjka macicy piersi piersi i szyjka macicy ? &' szyjki macicy piersi i szyjka macicy gminy: Warszawa-Mokotów i Warszawa-Ursynów, woj. mazowieckie / $ ' "%"' (#& ') )& "#$ %' " ' % % "&' macicy Skryning raka piersi & ! &"#" # " -*10 . ' ' "# # ,47<)7 " @" 47-11 "& 7*&7+ kobiet w wieku 50-69 lat. C")4 "# )**, ? Bydgoszc Grupa wieku z . 150602 203418 Razem 5030696 46198 69 50-54 9956 16605 55-59 7209 9861 60-64 7162 10162 Kielce Mielec 110821 24313 94538 16853 8520 5330 5650 5025 3567 4089 Stalowa Warszaw Wola a 59369 184937 11023 47575 3970 2209 2419 15614 10249 10571 121 65-69 6369 9570 4813 4172 2425 11141 Tab. 25. Struktura wieku populacji badanej w ramach skryningu raka piersi ? Bydgoszc Grupa wieku z Razem 504904 12241 69 50-54 2071 5570 55-59 1299 2795 60-64 960 2213 65-69 574 1663 Kielce Mielec 7500 7500 3284 2169 1217 830 2734 2030 1512 1224 Stalowa Warszaw Wola a 6430 5012 2596 1524 1377 1173 1784 1586 913 604 C" )1 ! "# Programu . ? Bydgoszcz Kielce Mielec Stalowa Wola Warszawa Liczba kobiet Liczba kobiet w ' wieku 50-69 lat danym terenie . . 803685 143823 150602 30696 203418 46198 110821 24313 94538 16853 59369 11023 184937 Liczba kobiet w % populacji wieku 50-69 lat, kobiet zbadanych zbadanych w w skryningu skryningu 43566 30,3 4904 16,0 12241 26,5 7479 30,8 7500 44,5 6430 58,4 47575 5012 10,5 Skryning raka szyjki macicy & ! &"#" # " 7*-0 & .7)<--0 "@"4-10* "& ,7&0+ " 7*-0 C")6 "# )**, ? Bydgoszc Mielec Grupa wieku z . 150602 203418 94538 Razem 3063154 85838 33200 59 30-34 10067 12281 6014 35-39 10443 12571 6168 40-44 13318 16399 6380 45-49 12161 18121 6046 50-54 9956 16605 5025 Stalowa Szczeci Warszaw Wola n a 59369 184937 23288 10690 83994 3752 3636 4589 5132 3970 2022 1788 2044 2159 1852 9064 10649 17973 20445 15614 122 55-59 7209 9861 3567 2209 825 10249 Tab. 28. Struktura wieku populacji badanej w ramach skryningu raka szyjki macicy ? Bydgoszc Mielec Grupa wieku z Razem 307890 9019 7500 59 30-34 1661 110 812 35-39 1236 1305 1136 40-44 1503 2058 1418 45-49 1612 2386 1626 50-54 1117 2169 1623 55-59 761 991 885 Stalowa Szczeci Warszaw Wola n a 6013 7682 7970 634 883 1038 1346 1324 788 1268 1167 1464 1635 1456 692 207 558 989 2311 2343 1562 C")0! "# ! . ? Bydgoszcz Mielec Stalowa Wola Szczecin Warszawa Liczba kobiet Liczba kobiet ' w wieku 30danym terenie -0 . . 224564 150602 63154 203418 85838 94538 33200 59369 23288 184937 Liczba kobiet w % populacji wieku 30-59 lat, kobiet zbadanych zbadanych w w skryningu skryningu 45690 20,4 7890 12,5 9019 10,5 7500 22,6 6013 25,8 10690 83994 7682 7970 71,9 9,5 /*I !';%)1%' ""#$ ? 8 '! ' "@5 ?$B Chorych, w oparciu o kontrakty na przesiewowe profilaktyczne badania, podpisane w wyniku 8& )**,/ 2? 3 $$ %"(8 ' / $ " . 8' ! " 4-*** "( 8' 4-*** "( ' / " 7* 7, " 8 @A ' ."% )**) r. C" 7* _. % 8 "( 8' ' raka piersi ? ? 123 ? Bydgoszcz Kielce Mielec Stalowa Wola Warszawa razem przez Ministerstwo Zdrowia + 4564 1118 1240 + 3760 1750 1480 + 2020 B# Chorych 2936 6382 2500 5750 4000 2777 + 2723 8365 + 13067 2000 23568 C" 7, _. % 8 "( ' ' szyjki macicy ? Bydgoszcz Mielec Stalowa Wola Szczecin Warszawa razem ? ? B# przez Ministerstwo Zdrowia Chorych 5811 + 1689 1158 + 389 5953 2000 + 4600 900 1053 + 5447 1000 2400 + 2600 12422 + 14725 7500 2500 17853 5.2.4. Wyniki skryningu raka piersi i raka szyjki macicy 5 ! ? P &$$! % & % . ,*** " "' -* .$' '."& raków piersi (skryning mammograficzny) i 3 raki szyjki macicy (skryning cytologiczny). / 6-+ ' '& )-7*+ Skryning raka piersi . 8 '# " "& ." . ' ' " 816*** "/ .47-11"( / . ' . # & #'! .2"7)3 C"/ D Oceniany parametr Screening uptake Odsetek badanych kobiet, 124 ' ' "( diagnostycznych Odsetek kobiet, u których wykonano tzw. otwarte (chirurgiczne) biopsje /. # " ' skryningowi, u których rozpoznano raka piersi |(na 1000 badanych kobiet) / D " # " ' rozpoznanych raków piersi Odsetek przypadków raka in . ' skryningu raków piersi /. " . ' b` ,* w przeliczeniu na 1000 badanych kobiet /7+# !31 #&%' "( ' % B ' "( 8' " > I& T ! 9 "; # ! ? P G?U Cancer Screening Demonstration Project. Poland 1999-2000” oraz przebiegiem jego "' ' ' A # . '$(! A # ; (&& & A "( 8'A dyskusja z realizatorami Programu; komentarz, wnioski i zalecenia. / >I "# ; 1) ""'' ! " "' "& -*10 ! ' ' 8' $ % A 8 # -*-0 ? # . '( ! % 8% 8 $$%"# " ; 45-65 lat; 125 2) #% ' "( ! & $ # # "23"#", /$ # " & # "# . &'# "2 3? # ' .& & $ .$% % # " ,) &$ $ ; a) # #", ,&- A b) .$ (; - 2GH3 "G H") A - ' ' " # rodzinnego, przeprowadzanie badania co roku; 3) G! H % " ' " O # ! 21*6*+3""& # $ % $' '& ' '& &$ %1*+ A 4) ""( , 8,#2- 3O $ $% # $ )-7* 8 , 8 E" " " % 8 " "& $ ' % # "& " "%,*A 5) " ' , $ $% .$ " ! 8"% ) '; &#' ' & . % ';" & # &A 6) . $ % ' '&' ! $ $% & " ".' .A 7) 8 . 8' $ % '% - % # poszczególnych stopni; 8) ( $ % # " 8& & & ! $ % 8# $ 8 ! .' . # $ % .F " "A 9) 8 " " ' $ $% $ 8 " !>>J 2 $"3A 10) "( 8' $ % 8# & & "% "& "A 11) . $ $% 8 . . . O odpowiedniej instrukcji Ministra Zdrowia; . . ' . $ $% 12) $ " ' ' ' 126 . 5 . % & & & $ % . G ''H'' "& . # na badania; $%; 13) " O a) /& . & " $ b) . " .. 'A .8'; . '& c) d) zorganizowanie systemu certyfikacji pracowni mammograficznych; # 8 e) piersi; ' " 8 f) & $"('A $ %8 . 14) & 8' ' '& a przeznaczonego odpowiednio dla lekarzy radiologów, fizyków medycznych, techników. Ocena ogólna " 8 !" ' .&$"% ".T 5 #! $% # ! & . B ! 5 !5 )*,* " 8 & ''&'. " ! &$%&$'- . &" ' ! &# &.$ # ! / " '& ' . # . & # ' .; % "# 2+3A " A " '(A liczba i odsetek wykrytych patologii, w tym nowotworowych (np. wczesnych raków); .$'. Skryning raka szyjki macicy #& "# ; 127 - przygotowanie aktualnego wykazu kobiet, na podstawie danych z lokalnego A - '("A - wykonanie badania cytologicznego (pobranie, utrwalanie, barwienie, ocena); - 8 'A - "& . # 21#3A - ,*+"( @ 1 " # # "& ) tygodnie. /'" # ; - "#' & # ; - " $ A - utrwalenie rozmazu w roztworze 95% alkoholu etylowego i eteru, w proporcjach 1:1; - ". ' OA - ocena cytologiczna, przeprowadzana wg klasyfikacji Bethesda i Papanicolaou. . 8 '# " "& ." . ' ' " 6*7** " / . 41*64 badania. / . ' . # & #' ! . 2" 33). / " '& ' . # . & # ' .; % "# 2+3A " A " '(A liczba i odsetek wykrytych patologii, w tym nowotworowych (np. wczesnych raków); .$'. 5.3. Przeprowadzone szkolenia :# ' ! .)*1."&,4)" ' 14" ' /*+: ' %( '%' "( ' % 128 C" 74 . J" '." . C Uczestnicy ? Bydgoszc Kielc Miele Stalow Warsza k z e c a Wola wa Mammografia Radiolodzy 6 2 4 7 3 Mammografia Technicy 5 4 5 3 5 6 Rehabilitacja Psycholodz 1 2 2 1 2 y 2 2 4 2 2 4 Rehabilitan ci ! # Badanie 2 2 2 2 2 2 kliniczne i i samobadanie piersi razem 10 16 15 12 16 17 . m 22 28 8 16 12 86 / ' .& $ '" .& ' . #'" .# Szkolenie nt. „Mammografia dla radiologów” & .& ' ' & " & %& #& # / # '.; - Epidemiologia raka piersi; - Klasyfikacja patologiczna zmian w piersi; - Symptomatologia radiologiczna zmian w piersi; - Ultrasonografia w diagnostyce zmian w piersi; - B % 8 A - Klasyfikacja patologiczna zmian w piersi; - Badania skryningowe; - E (A - Inwazyjne metody diagnostyczne; - B 8A - Badania skryningowe. / "# %; - a A - aO"" A - aO A - aO 8 A - E ( Szkolenie nt.: „Mammografia dla techników” & ' . & " # ' (; - Badanie kliniczne piersi; - Symptomatologia radiologiczna zmian w piersi; 129 - Technika badania mammograficznego – projekcje; - E #%'A - Inwazyjne metody diagnostyczne; - Techniki inwazyjne: - " " A - lokalizacja przedoperacyjna; - biopsja mammotomiczna; - podsumowanie; - 5 ' A - Fizyczne podstawy mammografii; - B / "%; - a; - podstawowe projekcje; - dodatkowe projekcje; - # # A - Pozycjonowanie – sprawdzian praktyczny; - a ; - obrazowanie fantomu; - sensytogram; - O8 & & A - B O& Szkolenie dla rehabilitantów nt.: „Rehabilitacja w onkologii” '" ." # ; - Podstawy wiedzy onkologicznej; - Rehabilitacja w onkologii; - Psychologiczne aspekty choroby nowotworowej; - "# 8!8 A - Rehabilitacja w onkologii. %; Pracownia Fizykoterapii: - " $ ( .' 'A - " . "# 8 ( .' 'A - " " J?7EA - " " 8 Pracownia Kinezyterapii: - " #$ A - % $ BBM # #. ''''A - % $ raka piersi; - % "# 8BBMA - % leczenia onkologicznego; 130 $ $ 8 ' 8 "# # #. '' pachowych. Pracownia Hydroterapii: - " T :1,BBM& T :1)BB:& $ podwodnego ST; - $]U" $ 8 Ambulatorium: - . 'A - #8& Fizjoterapia dla pacjentów w okresie paliatywnej opieki onkologicznej: - % ??. A - %N - / ' $ # B Nowotworów: - C # 'BA - .!'B"' - !B !A - Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej; - = ' A - M (# & "# /& . & = $ $ % ' %' ' ; ; - „Problemy emocjonalne chorych onkologicznie i ich rodzin”; - G/ ." ' '# chorymi na raka”. %#% Szkolenie dla psychologów nt.: „Rehabilitacja w onkologii” ' ." % / # ' (; - Podstawy wiedzy onkologicznej; - Rehabilitacja w onkologii; - _. ' A - ' # ". '' A - Psychologiczne aspekty choroby nowotworowej. %"# ; - @# ; Metoda: relaksacja progresywna Jacobsona, technika transowa i wizualizacja; - =#' ' A 131 @# ' ; " '" & D. & . A - = #' ' ' ; / '" . ' B & #D & " # .$ .& & .A - = #' ' ' ; mentalne i zdrowe przekonania jako metody radzenia sobie ze stresem; - = #' '' piersi. - @# B " B" GE H 8 B ".& % / ' 9 % $ kobiet po leczeniu raka piersi. - Wybrane zagadnienia psychoterapii w onkologii – cz. I. Wybór celu i $ &"$ .$'' A - Wybrane zagadnienia psychoterapii w onkologii – cz. II. Psychoterapia w ; & & & psychoterapia nastawiona na problem; - / ' A - Problemy emocjonalne osób chorych onkologicznie i ich rodzin; - / ." ' ' # chorymi na raka; - : ". ' '" ! ". a ! Przeciwbólowej; - @#B .!' 5 ( / ( - 6 # & C5 D / G? " H ,) # # ; - #G"@." "LHA - $ ; - G!" H/@ &@/ A - „Zapobieganie i wczesne wykrywanie nowotworów” Z. Wronkowski; - ulotki: - G # 8#XHA - G5 $ %&$ %HA - & . ; - . & ' %& % $ chorych na raka piersi. W. Chmielarczyk - Budowa i funkcje piersi. B. Jobda - Etiologia i czynniki ryzyka raka piersi. B. Jobda - ! "( 'EI - : "'>/ 132 - !8 # ?9" Badanie kliniczne i samobadanie piersi - zasady i techniki. B. Jobda !# #& # # & )7 ! ( (& . #; - . # )7 #& odpowiedziami do wyboru (prawda, nieprawda); - )) #& " # & . .' $"%, D% W 2#$"" 3 @ $ D $ " % , A " .$ ' 4- . /"',) # / . Tabeli 36. C"7-/ # ( Test # ( pytania powtórzone pytania nowe Odpowiedzi liczba % 204 73,9 272 98,6 251 95,1 Odpowiedzi liczba % 35 12,7 4 1,4 13 4,9 Brak odpowiedzi liczba % 37 13,4 - - / "# . $ 4- .& ; - 45 punktów - 6 osób (50%); - 44 punkty - 3 osoby (25%); - 42 punkty - 3 osoby (25%). -7) ' .8 .' mammograficznej /' ! 6 . & tym: - 3 kursy na poziomie podstawowym dla techników (26 osób); - 4 kursy na poziomie specjalistycznym dla techników radiologii i fizyków medycznych (30 osób). ( $ C"71 GB 8H 8'& . J" '." . Poziom podstawowy Technic fizycy y medyczni Poziom specjalistyczny technicy fizycy medyczni Razem 133 ? Bydgoszcz ' Kielce Mielec Stalowa Wola Warszawa Razem 4 4 4 3 6 3 24 5 2 1 1 4 2 4 1 1 1 2 7 24 3 6 5 7 4 9 7 10 14 56 ' . ';B mammograficznej” ' . # ' . C "# 8' 8& ' . 5" " $ na samodzielne wykonywanie wszystkich testów. #& $ ' . .$ & & :" %. ' doboru warunków technicznych badania mammograficznego. B' " ' . & '' 8' ' " ' . ' ' 8' 8 2 8& & & 3& G ' ,000H& E 8 5 &Q E ' . # . &' ' . ! " 8' 8 pracowni mammograficznej. "< .)4 %(& '4"' ( 8 #)0( " . $ ' " 4,& " . 77 / " "# .& # / "# ; - I 823O#; - Budowa i rodzaje mammografów; - Parametry fizyczne i techniczne mammografów; - M #A - Lampa rentgenowska; - Widmo promieniowania X; 134 / 2/!3A M WA Rodzaje detektorów obrazu; Charakterystyka filmu rentgenowskiego; > A Promieniowanie rozproszone; Kompresja piersi i sposoby jej realizacji; Kratka przeciwrozproszeniowa; = 8.A System automatycznej kontroli ekspozycji (AEC); Negatoskopy stosowane w mammografii; ". 8A Dawki promieniowania X otrzymywane przez pacjentki; B 8 B 823; 8A !. . 2E5& =>& narodowe); - = & 8 ' 8A - / 8 2 8& & &8 & 3A - / (& .' # mammograficzny oraz sposobu przechowywania filmów i odczynników; - Organizacja ciemni mammograficznej; - "#$ 8A - B % ' A - .. & '' A - !; ' . % " # a' "# ; - / . ' A - B A - Obrazy fantomu; - P % A - ! . 'A - A - % 8 A - E #%'A - . 'A - Dobór poziomu zaczernienia systemu AEC; - Optymalizacja warunków ekspozycji; - Mammografia cyfrowa. - Szkolenie dla fizyków medycznych i techników radiologicznych nt.: 8H 135 Przeprowadzone szkolenie specjalistyczne dla fizyków medycznych i techników radiologii #"'$'& B' " 8 .'' . '& ' ' 8' ' "8 .' ' . '' 8' . 8 & z przeprowadzonych pomiarów oraz nauczenie interpretacji wyników zamieszczonych w @ . "# ' " zaleceniami podanymi w ww. opracowaniu American College of Radiology, Comittee on Q E ' . # . & ' 8 . ' ! " zakresu fizycznych podstaw mammografii na poziomie zaawansowanym oraz specjalistycznej 8 / "# ' . " < . )4 %( C . " ( . ' . & ' . na szkolenie. ( & " 8& . " / "# ; - Fizyczne podstawy mammografii (poziom specjalistyczny): - C & E5A - / #2&3A - 9 %"28&& 3A - @ $% " # "A - Ocena kontrastu w obrazach diagnostycznych; - : ; & '& #" & & pomiaru dawek; - : 2 & 3A - 5 %"28&3A - I CIO ". 'A - 2$&3A - / /!2&3A - E>O $% # "" A - E8 2 &3A - 2 &3A - Stan techniczny mammografu (ocena); - Metody optymalizacyjne w mammografii; - ' 8' a' "# ; - B 8OA - B 8O A 136 - - - W& W # detektora obrazu; 8 " .$'."A E> .$' " " .& ' #A . ' #" A E ". ' 8. " 8 . ' ' 8& " . 'A "#8 A / 2 E,3 ' #A Wyznaczanie dawki otrzymywanej przez pacjentki na podstawie ekspozycji 8 A ! A # #A !' &#$ '# A Zastosowanie automatycznego densytometru do wykonywania testów $%. ' .8 .& .$ & #"' . szkoleniowych. /**: ' %( '%' "( '% "&'##" C" 76 . J" '." . C szkolenia Cytologia skryningo wa Cytologia razem Uczestnicy ? Bydgoszc Miele Stalow Szczeci k z c a Wola n Cytolodzy 6 6 4 5 6 Patolodzy Cytotechni cy Wwa 13 Razem 40 4 4 2 3 6 5 24 10 10 6 8 12 18 64 Szkolenie dla cytopatologów i patomorfologów nt.: „Cytologia skryningowa” / G H " . 8 .& ' & ' raka szyjki macicy. / "# ; 137 - Cytologia szyjki macicy; Patologia i cytopatologia: $ & ''A zmian zapalnych; infekcji HPV; stanów przedrakowych i raka przedinwazyjnego (CIN); " A Cytologia i cytopatologia zmian hormonalnych; ". ' % B 8 Papanicolaou i systemu Bethesda; 5 = > & ginekologicznej; " " " barwienie; Zasady organizacji pracowni cytologicznej; Diagnostyka cytologiczna: '.A .'A ' . ''A A Cytopatologia endometrium; Nowe techniki w cytologii; Nowe techniki w cytologii ginekologicznej; J a' "# ; - Cytologia: - szyjki macicy; A - Patologia i cytopatologia: - $ & ''A - zmian zapalnych; - infekcji HPV; - stanów przedrakowych i raka przedinwazyjnego (CIN); - " A - Cytopatologia endometrium. - Diagnostyka cytologiczna: - '.A - .'A - ' . ''A - Cytologia i cytopatologia zmian hormonalnych; - JA - Komputerowa analiza obrazu; - '; . automatycznego aparatu do barwienia immunohistochemicznego. Szkolenie dla cytotechników nt.: „Cytologia skryningowa: preparaty i zbieranie danych” 138 B ' " . ' .& ' ' / %"# " '' ? ;G/#. 'H"# ; - ?8 A - Zasady pobierania, barwienia i oceny cytologii. Budowa komórki; - $ & '8 N!TA - Cytopatologia stanów przedrakowych; - Cytopatologia zmian nowotworowych; - Zasady organizacji pracy w pracowni cytodiagnostycznej – cytodiagnostyka ginekologiczna. a# ' (; - !" . A - O "&# A - Cytopatologia zmian przednowotworowych; - Cytopatologia zmian nowotworowych; - : .$". ' ? ; GC' " . 'H " # zagadnienia: - "('A - @$ A - Zaproszenia indywidualne; - Rejestracja i dokumentacja pacjentek; - Przygotowanie do pracy w gabinecie skryningowym: - wywiad ginekologiczny (omówienie karty skryningowej); - . ' " ' $ .$' pacjentek; - ." " .$ 2virgo& $&3A - " & & & stany pooperacyjne (prezentacja – przezrocza); - " & #& $"!2 – przezrocza); - sposoby utrwalania rozmazów cytologicznych (prezentacja zabarwionych 3A - &'A - Prezentacja obrazów kolposkopowych. a# ' (; - ! # " O" A - Asystowanie przy zabiegach ginekologicznych wykonywanych w Pracowni (biopsja celowana, elektrokonizacja szyjki diagnostyczno-lecznicza, badanie kolposkopowe); - !" . A - "'#! ? ; GC' " . 'H " # ; - ! .A - Prowadzenie dokumentacji; 139 - Przygotowanie odczynników i archiwizacja preparatów; " " . ; ' & Papanicolaou i cytohormonalnie; - "."'A a# ' (; - Przygotowanie utrwalacza; - Przygotowanie balsamu kanadyjskiego do naklejania preparatów; - Prowadzenie dokumentacji; - . " . ' cytohormonalnych; - Barwienie preparatów cytologicznych i cytohormonalnych; - Odbarwianie preparatów i barwienie ponowne; - Samodzielne przygotowanie preparatów, barwienie i zaklejanie. 5.3.4. Szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu W ramach Programu przeprowadzono szkolenie dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy”. Szkolenie to przeprowadzono w 3 formach: 4) szkolenie standardowe - przeprowadzone w Centrum Onkologii-Instytucie w Warszawie; 5) ' ? & / A 6) ' '' '& . . ' ' / ./ Ursynów. Tab. 38. Liczba uczestników szkolenia dla lekarzy pierwszego kontaktu wg szkolenia i . ? Bydgoszc Forma szkolenia k z standardo wa w 77 ' skryningu seminariu m Kielce Mielec Stalow Szczec Warsza a Wola in wa 480 28 35 . m 480 140 160 160 @ . '& ' & ' &"; - $ ; - „Uniwersalny przewodnik po metodach leczenia nowotworów” M. Dollinger, E.H. Rosenbaum, G Cable; - „Wczesne wykrywanie nowotworów. Poradnik dla lekarzy pierwszego kontaktu”. Z. Wronkowski; - „Zapobieganie i wczesne wykrywanie nowotworów”. Z. Wronkowski; - ulotki: - G # 8#XHA 140 - - „Badanie cytologiczne”; G5 $ %&$ %HA ; . ; G/ wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy”, przygotowany przez .& .# ' (; !$ '."'9E A Ogólne podstawy epidemiologii opisowej i analitycznej. W. Chmielarczyk; @' % %$''/ Chmielarczyk; Profilaktyka pierwotna chorób nowotworowych. W. Chmielarczyk; Ogólne zasady wczesnego wykrywania nowotworów - profilaktyka wtórna. W. Chmielarczyk; Skryning raka piersi. M. Nagadowska; & Rekosz; 5 "( '/ Chmielarczyk; Cytologia i histopatologia raka szyjki macicy. W. Olszewski; " >/ A /. .MJ"( A C!( A Leczenie chirurgiczne raka piersi. E. Towpik; 5 /@ A Opieka paliatywna. J. Jarosz; Rehabilitacja w onkologii. H. Tchórzewska. Szkolenie dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy” w 4 blokach tematycznych, przeprowadzane w /&"# > 8 . ' " . ' Ogólne podstawy epidemiologii opisowej i analitycznej @' %& %$'' Rola lekarza pierwszego kontaktu w zwalczaniu nowotworów Profilaktyka pierwotna @ 8 . ' II. Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy Ogólne zasady wczesnego wykrywania nowotworów – profilaktyka wtórna Wczesne wykrywanie raka piersi > "(' Wczesne wykrywanie raka szyjki macicy Badania cytoonkologiczne Wczesne wykrywanie raka piersi Diagnostyka zmian obrazowych w piersiach O$ Diagnostyka histologiczna w raku piersi i szyjki macicy 5 "( ' O$ O $ 141 O $ O "( ' 8 "( '2 8 3 IV. Diagnostyka i leczenie nowotworów /. . Chirurgia w leczeniu nowotworów Chemioterapia w leczeniu nowotworów piersi Radioterapia w leczeniu nowotworów piersi i szyjki macicy Opieka paliatywna nad chorymi na nowotwory Rehabilitacja w onkologii Szkolenie dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie raka piersi H4" ''&@ !8 '." ' 5 : ? & "# > 8 . ' !#'" _.8 2' &'" 3 "( '2 3 ."(8 ' Wczesne rozpoznawanie choroby w badaniach przesiewowych /. # Czynniki ryzyka raka szyjki macicy i piersi – profilaktyka pierwotna O$ ' "( ' O $ . Kryteria i uwarunkowania w oparciu o dokumenty WHO i Komisje Ekspertów Unii Europejskiej Ogólne zasady tworzenia systemów informatycznych i ich zastosowanie w masowych badaniach przesiewowych Zadania struktur logistycznych oraz organizacja struktur wykonawczych w prowadzeniu skryningu raka szyjki macicy i piersi Znaczenie i zadania podstawowej opieki zdrowotnej w zwalczaniu nowotworów $( ' .'@ ! @ "(' Organizacja struktur logistycznych w programach przesiewowych – ocena 8 . . E ' "( przesiewowych Zagadnienia epidemiologii i organizacji skryningu III. Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy: diagnostyka : $( 2Bacterial Vaginosis) @ $ 'N!T Znaczenie zorganizowanego systemu edukacji prozdrowotnej w zapobieganiu '" N 2 " & & & &3 Cytodiagnostyka zmian szyjki macicy: Cytodiagnostyka hormonalna 142 - Cytodiagnostyka onkologiczna (zmiany zapalne, degeneracyjne, komórki " 3 " endocervicalis B ' ; Zmiany nienowotworowe @ O Nowoczesne techniki diagnostyczne w rozpoznawaniu zmian szyjki macicy (kolposkopia standardowa, rozszerzona, fluorokolposkopia, polar-probe) : 2 8& ' obrazowe, biopsja) C' " piersiowego Ocena preparatów Technika samokontroli piersi jako first-step w zapobieganiu nowotworom Technika Mammacare " 8 % fantomie IV. Leczenie nowotworów Leczenie chirurgiczne zmian szyjki macicy: - !# # $' O wskazania, ryzyko - Chirurgia w leczeniu nowotworów szyjki macicy Radioterapia w leczeniu nowotworów szyjki macicy J' ; - Leczenie chirurgiczne - Radioterapia - Leczenie systemowe: Chemioterapia adiuwantowa Przeszczep szpiku kostnego Terapia hormonalna 9 %$" Leczenie w nawrotach choroby nowotworowej Opieka paliatywna nad chorymi na nowotwory Praktyczne zapoznanie ze sposobami leczenia onkologicznego Szkolenie dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy”, przeprowadzone w formie szkolenia wyjazdowego, przez Centrum /I# Y &"# zagadnienia. #% Diagnostyka histologiczna w raku piersi Diagnostyka histologiczna w raku szyjki macicy Diagnostyka obrazowa chorób nowotworowych Badanie fizykalne piersi & $ Standardy leczenia przeciwbólowego i opieka paliatywna #% & $ 143 - > . ' . # piersi i raka szyjki macicy Profilaktyka nowotworów Badania przesiewowe Rola lekarza pierwszego kontaktu Diagnostyka zmian subklinicznych Chirurgia i rehabilitacja w leczeniu raka piersi Chemioterapia i radioterapia w leczeniu raka piersi Szkolenie dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy”, przeprowadzone w formie szkolenia wyjazdowego, przez Centrum / !# 8 ! @@ @ / 2! 3&"# #% > . ' . # i raka szyjki macicy & $ & $ Chirurgia i rehabilitacja w leczeniu raka piersi Chemioterapia i radioterapia w leczeniu raka piersi Systemy radiologiczne firmy Kodak, stosowane w mammografii #% Badanie fizykalne piersi Profilaktyka nowotworów Badania przesiewowe Rola lekarza pierwszego kontaktu Diagnostyka obrazowa chorób nowotworowych Diagnostyka histologiczna w raku piersi Diagnostyka histologiczna w raku szyjki macicy Standardy leczenia przeciwbólowego i opieka paliatywna C # . ; G/ raka szyjki macicy” C & ? P &: E #& #,4( #')'& #!;' '& . .'& . '&"( '( .E # 4) !$" . pytania. 9 ' & # % . 261&)+3 26<&1+3 $' '& ' $ ,***** (./'',,&0+ .&)&4+ &" .$ ' #."& .$ 27,+3& # 2)1&)+3 9 $ & . " zdrowotnej (tab. 39). 144 C"70: Specjalizacja bez specjalizacji I º specjalizacji II º specjalizacji specjalizacja Iº i IIº brak danych Liczba uczestników % 13 11 9 7 2 (31,0) (26,2) (21,4) (16,6) (4,8) % " . ' ! 2 -*+ '3 . . ' .! 47+' . " wczesnego wykrywania nowotworów (tab. 40). C"4*@%#% . prawda Pytanie Co to jest profilaktyka pierwotna? 'X .X 9 . 'X "X Ile wynosi koszt diagnozowania i leczenia chorych '&. kosztem wykrycia, leczenia i rehabilitacji kobiet z rakiem szyjki macicy lub piersi wykrytym w badaniu przesiewowych? D Q=EJRX 9 . leczenia nowotworów? % nieprawda liczb y 29 27 40 24 40 24 69,1 64,3 95,2 57,2 95,2 57,2 liczb y 10 12 2 11 2 10 22 9 52,4 21,4 6 28 brak danych % liczb y 23,8 3 28,6 3 4,8 26,2 7 4,8 23,8 8 14,3 66,6 14 5 % 7,1 7,1 16,6 19,0 33,3 12,0 C"4,@%$ "$ '.& '"(' Nowotwór Jelito grube Y ! Liczba 19 2 39 % 45,2 4,8 92,8 145 Skóra Szyjka macicy M 11 27 10 26,1 64,3 2,4 / & $ (& . $ % .& #; & .& " & '' specjalistycznym oraz stosowanie leczenia paliatywnego, w tym przeciwbólowego (42,8%). C ( 2 3 . ; G/ wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy” C " ' <** . & 6-* . A -* ." 2 1&)+ .3 " # )1 ( #'& / # ( $"% D% W2#$ ""#3 -* !## ; $ D$" % A % .$ ' )1A ")*)1 .A ## #; 25-26 punktów: ocena bardzo dobra 23-24 punkty: ocena dobra 20-22 punkty: ocena dostateczna 0-19 punktów: test nie zaliczony. / & & "# . . C" 4) C"4)/ ( ' Uzyskana ocena bardzo dobra dobra dostateczna razem Liczba uzyskanych punktów 25 - 26 23 - 24 20 - 22 20 - 26 %." 387 226 137 750 % 51,6 30,2 18,2 100,0 E # rodzinnych nt.: „Wczesne wykrywanie raka piersi i raka szyjki macicy” E # 6** .& 07&7+ . B$ ' #& & ,-& $ . & . $ "# .2-3; 2 3O0)&<+A 8#%O0-&6+A . 'O,**&*+A ." .O06&,+A 146 - $ %$'(O00&-+A %0,&<+2"473 C"47/ ; " D tak $ godzin godzin - liczby % 600 85,7 85 12,1 15 2,1 % liczby % 300 42,8 400 57,1 !& & ; ' 2"47"3A ' "#% C"47"/ & uczestników kursu Blok tematyczny liczby Epidemiologia i wczesna profilaktyka 685 Wczesne wykrywanie nowotworów 700 O $ 678 logistyczne Diagnostyka i leczenie nowotworów 560 # nie % 97,8 100,0 96,8 liczby 15 22 % 2,1 3,1 - 80,0 140 20,0 - & & ' " &## ; # " %(2-6&,+ .3A # " #%& ' . 2)*&*+ uczestników); " 27<&*+ .3A 261&*+ .3A " ' ' kontaktu (87,0% uczestników). 147 /75'( ( ""# &6 ! (3""#$ % ('( i pomocniczego Zakup & # & # . $ ' ' $ . ' & & ? P & zagranicznej i krajowej. ## % . #& . ; )4*<74<&,6c& ,*74<0,)&0) / $ % ,-+ .'/ 8 "" ,*+ # # & ' # TEC@ ' "" / ' # ? @ ' ! . ! ' @& & $ / " " ' " .( " '&$"8' / $ . gwarancji. . " " @ # ? % Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie. Z kolei Centrum Onkologii jako placówka $ ! & $ ' $& $ . # ! ! & $# % @ " ( ! @ & & )**, & ' & ()**, /! $$ &" ""( 8' '&6-***"( $ /7+ 5% # ( " "# &6 ! (3""#$6 % ( ' &'#6 '("#$ '%' "( ' % !$&.$ ' # & @ " ',-+ 148 Aparatura medyczna Przystawka do biopsji stereotaktycznej do aparatu mammograficznego ELSCINT/PICKER - 1 szt. B 2,8)**32 szt. + 4 szt. Peany De Bakey 265 mm - 52 szt. + 8 szt. Peany De Bakey 260 mm - 28 szt. + 4 szt. V$ 'öder 6,8 mm - 28 szt. + 4 szt. V$ 54&-4<[< V$ 56&-4<[< Kleszczyki (pinceta) anatomiczne typu De Bakey 240 mm - 52 szt. + 9 szt. $ 8 ,,-6)[,) $ ' ,1--)[< @ #" 77*)4[4 @ #" # 77*)4[4 150 Uchwyt skalpela - 14 szt. Korcang typu Bozeman 250 mm - 32 szt. + 4 szt. Korcang typu Bozeman 260 mm - 32 szt. + 4 szt. B 'öder 250 mm - 84 szt. + 12 szt. Klem okienkowy typu Kelly 320 mm - 72 szt. + 25 szt. .$ # E)7-)4 Karpula (strzykawka) stomatologiczna - 24 szt. $ ,"." 4<***[,*,** szt. 5# , Z&,)***[-***23&71***[))***23&,)*** (L) 5# 67**** Pipetki jednorazowe, 3 ml, 2 mm - 6 x 2.500 szt. = 15.000 szt. + 2.630 szt. '1** Fartuch jednorazowy zabiegowy – 1.800 szt. ! '. '-7** ! '. '-*1** ! . '5 prep. - 60 szt. , $ ". 6*** Utrwalacz cytologiczny (spray) / ,70***[0-** / ,,)*** '. '4<***[,**** 1****[)**** /7*: '( "## " B$ # pomocniczy (kserokopiarki). Ogólnie zakupiono: .... serwerów z oprogramowaniem; ... stacji roboczych z oprogramowaniem; ... drukarek sieciowych do serwerów; ... drukarek laserowych; .... drukarek kolorowych; ..... skanerów. !.$$2 3 '. . '& " ' ' . ' ? ? & ? & 5& Warszawie. : ' . // "' 3% ( #( ' &'# 151 //+: " #( "' &'# # ;# & E;G 23 8'"' '2&& 3H ;9C( &>I" &@/ &> / &@ 23 /$ ' 8' ' . "& ! ? # # ; G 8 !# ' . H& / J !@/J Warszawie w 2001 r. Jest on oparty na zaleceniach American College of Radiology. Committee on Quality Assurance in Mammography z 1999 r. !. .@ I /& 8 9 C( " . ' & ' ! & = > & ' 8' > 89C( &> I" C # # > M 8 ] mammography screening. 2 ed. 1996 European Commission. C 8& ' . (poziom podstawowy) wg Programu Akredytacyjnego Pracowni Mammograficznych E ( C5 2E 85 OE53> I" &9C( &?M C 8& 8 (poziom specjalistyczny) wg Programu Akredytacyjnego Pracowni Mammograficznych E ( C5 2E 85 OE53> I" &9C( &?M ,000 B 8 O ' . 8 . '9C( &?B &>I" : # ' ! $ "; - 8 # 8 podstawowym, przez przeszkolonych techników; - 8 # poziomie specjalistycznym, przez fizyków medycznych; - # . @ . Fizyki Medycznej; - # 8 . '& . ' 8' ' piersi; - # 8 ' . & ' ' 8' ' A - # ' ( ' 2"$3A 152 - - $ Windense do codziennej i "( 8' ' 8' ' ' & $ $ ' ' . " & $ 2@ I Instytutu w Warszawie); ' #' ( ' "( 8' 2' E 85 =#> 3 //++ "' ) 3H # %"%( ' &'# # ;# & / $ ' 8' 8 " '&&. . &" ' . / ' $ ' # . ' 88 .& # $! & " $ @ I / E 8" ;9C( &>I" ?$" ; ' 8' ' ' & (& ' # '"( 8'A ( & $ 8' # &$ 23# oraz przeszkoleniu personelu, w oparciu o ponowne pomiary i porównanie ich z poprzednimi wynikami; mammograficznych, w oparciu o oprogramowanie Windense& $ "$ ' . . 2@ I /3A . ('% C" 44 : ' 8 2 8& & "& 3& "# $ 8' ' . & '! Dane techniczne kontrolowanej aparatury Producent mammografu Typ mammografu ? Kielce Mielec ok Stalowa W-wa Wola Bennet Bennet Philips Elscint t t Profile Profile Mammo Glory Diagnos Bydgo Bydgosz Bydgosz szcz cz cz Elscint Elscint Planmed Siemens Glory Glory Sophie Mammo mat 153 Rok produkcji Rok instalacji Lampa rtg (typ) $ Filtry dodatkowe (mm) 1998 1998 M 146 E7284 AX 0.1 x 0.1 0.4 x 0.4 0.0215 Mo 0.02 Rh 75 100 kHz SID (cm) Generator wysokiego # Zakres 22 – wysokiego 35 # @ " $( 1...3 – lampy 750 Automatyka AEC BACE / Filmy Kasety Ekrany t U-M 1998 1989 1998 2001 M 146 Rotalix E7284 Rot – AX 206 0.1 x 0.1 x 0.1 0.1 0.4 x 0.3 x 0.3 0.4 0.0215 0.03 Mo Mo 0.02 Rh 75 60 100 12 kHz pulsowy 22 35 1997 1997 - 1997 1998 - 0.1 x 0.1 0.1 x 0.1 0.3 x 0.3 0.3 x 0.3 0.03 Mo 0.03 0.025 Mo Rh 0.025 Rh 60 60 100 kHz 110 kHz – 25, 28, 20-39 30, 32 1...3 – 1...3 750 750 AEC AEC BACE 1997 1998 - – 5-600 22 35 Ultra Viol Ultra Viol 0.1 x 0.1 0.3 x 0.3 0.03 Mo 0.025 Rh 60 100 kHz – 22 35 5-600 AEC AEC ACO ACO QUICK QUIC K AFP Kodak Kodak Kodak Kodak Imagin M35 – Miniloa Miniloa M35 – g M der der M Mini– 2000P 2000P Med. Kodak Kodak Kodak Kodak Agfa Min R MinMin– Min – HDR –G R200 R200 R200 Kodak Kodak Kodak Kodak Kodak Min – Min – Min – Min – Min – R2 R2 R2 R2 R2 Kodak Kodak Kodak Kodak Kodak Min – Min – Min– Min– Min – R R 2190 R2190 R bucky bucky bucky bucky bucky Kratka przeciwrozporos zeniowa Negatoskop Ultra Viol NPG 3 m 1000 2001 2001 2001 2001 Toshiba V2160 E7272 X2180 0.1 x 0.1 0.1 x 0.1 0.3 x 0.3 0.3 x 0.3 0.03 Mo 0.03 Mo 0.025 0.025 Rh Rh 65 HF – 20 – 35 65 HF 23 – 35 5-600 10-500 2-560 AEC ACO QUIC K Kodak Minilo ader 2000P AEC ACO AEC ACO Kodak Miniloa der 2000P Kodak Miniloa der 2000P Kodak Min– R200 Kodak Min – R2 Kodak Min– 2190 bucky Kodak Kodak Min – Min – R200 R200 Kodak Kodak Min – Min – R2 R2 Kodak Kodak Min– Min– R2190 R2190 bucky bucky Philips Ultra Viol NPG 31 m Planilux Planilux 154 / ' " $ # 8 $ & ! & . > I" @ Fizyki Medycznej Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie: - Pracownia Mammograficzna Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie: 12.02.2001 r.; - @ 5 P# Kielcach: 09.05.2001 r.; - @ 5 !" B E ? ;,**<)**,A - " @ @ : '." 'IK YH ;),*<)**,A - ! 8 !" @ @ . @ ! Stalowej Woli: 22.08.2001 r.; - Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy: 11.08.2001 r., 28.09.2001 r., 29.09.2001 r. Specjalistyczna 8 8"' & ' American College of Radiology, zawartymi w “Mammography Quality Control Manual” z ,000C >#I" C & 8 ": - #' 8A - # WA - A - # #%A - #%A - # A - # . ' ' $' kasetach; - # "#8 A - pomiar dawki ekspozycyjnej oraz wyznaczanie standardowej dawki fantomowej; - #8 . : 8 #% # $; - fantom ze wzorem radialnym 0,50; - fantom ze wzorem radialnym 10; - 8 A - 8. A - #A - 8A - 8 . ' A - fantom akredytacyjny; - densytometr; - 155 Warunki realizacji testów ! & " '& " " wytycznymi, podanymi w Mammography Quality Control Manual z 1999 r., zalecanymi przez American College of Radiology (ACR). ! 8. ; - . podstawowym, przez techników zatrudnionych w pracowniach mammograficznych; - . 8 @ I Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie. 5 . " $ # ' . 8& " ' "' ' $ ' . " )**,& $.')7# 5 # . ' # & # $ ' . @ 8& .' . 2 & & 3& )**, =$ ' .& ' .D&. B 8 Testy podstawowe, wykonywane przez techników / # & # # 8 .& & # & ! / $ $ 8 & ' ' ! % # ' . ' ' $ ' ' .D ( 2 O ( )**, & O()**)3# / . 8 /$ "# )**) Testy specjalistyczne, wykonywane przez fizyka medycznego @ . E5& % % ' ./$ 8" ' .$ # !$ & # . $ & 8 156 !' & : =& . ' . #' Testy podstawowe !# . ' # ' sensytogramu: - D 2::3& - 2:3& - #2?[I3 9 % " 8 .$ # $ &$8 2: – Dotoczenie3&82:t) " ' "8 #'.& ' .& .' $ & "( ! & " - .& ' #"( 'P $'8 . 8' "'"'' / ? &$ 4 8. "' '& ". & ". $ $ 8 Testy specjalistyczne C & E5& @ I /& ( $ 8 / $ '. ' " " / $ . ' ' 8' ' . & mammograficznej dla fizyków medycznych i techników, w celu zapoznania ich z problemami fizycznymi, pomiarowymi, dozymetrycznymi i interpretacyjnymi oraz prowadzeniem dokumentacji. Zestaw aparatury do testów specjalistycznych wybrano zgodnie z zaleceniami ACR, by % % %' .: $#' ' : # . $ przebadanego mammografu, wykorzystywanego w badaniach skryningowych. Wyniki pomiarów Testy podstawowe 1 8' " 8 ! " # . C ' ' # )**, 157 . )**, )**)! # '' @". ' " C" 46 : ' - .& ' # "( ' / . & $ &#8 . .D Windense, które otrzymano dopiero w styczniu 2002 r. C"41/ . ' 8' ' . & ' ! Dane techniczne ? Kielce Mielec Stalow W-wa Bydgosz Bydgosz Bydgosz kontrolowanej ok a Wola cz cz cz aparatury Mammograf Bennet Bennet Philips Elscint Elscint Elscint Planmed Siemens t t Data pomiarów 10.08. 09.05. 21.08. 22.08. 12.02. 11.08.01 28.09.01 29.09.01 01 01 01 01 01 Stan techniczny X Kolimacja X X X X $ / # Warstwa X Automatyczna X kontrola ekspozycji % . Dawka fantomowa 9 %" X X X Artefakty X X X X X WO puste miejsce – oznacza nie wykonanie testu, z powodu uszkodzenia lub braku elementu w $ 8 Testy specjalistyczne / ' . ' # ' 8.& ' "' 8' ! "'& ' ' ' : $' 2 ' Day-Light System). Do oceny mammografów wybrano trzy " ; # 2/!3& # 8 2M3 %"8 2 $''3 158 @" . 8. C" 4< : ; 2/!3& 82M38 & O 8& " ' . / . ' 8. Ocena wyników $ %&$$! "(' 8 # ' . 8& # # (& # ". ' Testy podstawowe B & ".& $ ' ./ ''.# #' . pracowni mammograficznej. ' 8' 7 ( ! ? .D Windense. Tab. 47. Parametry aparatury mammograficznej w 6 pracowniach mammograficznych ' . & ' ! 2 testów podstawowych) ? Kielce Mielec Stalowa Wola Warszawa Bydgoszc z Bydgoszc z Bydgoszc Mammograf typ / D Indeks kontrastu (DD) (MD) M#% min (B + F) 5.$ # 0,55 0,40 C 1,06 1,30 0,53 0,49 1,61 1,40 10 Liczba elementów 10 10 Bennett Profile Bennett Profile 2,16 1,64 1,40 1,20 Philips Mammo Diagnost UM Elscint Glory 1,95 1,12 1,86 2,20 1,96 1,68 0,20 Elscint Glory 2,26 2,30 1,65 2,39 1,06 1,12 1,51 1,26 0,20 0,21 0,19 0,21 0,59 1,57 12 0,40 0,48 1,20 1,43 10 1,65 2,39 1,51 1,26 0,19 0,21 0,45 1,37 10 1,65 1,51 0,19 0,43 1,20 10 Siemens Mammomat 1000 mammobus Siemens Mammomat 1000 Elscint Glory 0,21 0,20 0,18 0,20 Fantom akredytacyjny 159 z Bydgoszc z Planmed Sophie 2,39 1,65 2,39 1,26 1,51 1,26 0,21 0,19 0,21 0,46 0,48 1,39 1,40 10 # ! 8 & $ & & " % #& " # .& # '@$" "# % ' Testy specjalistyczne 9 ' $( ! & " . 8' wszystkich mammografów wykorzystywanych w badaniach przesiewowych w modelowych ' & & # Tab. 48. Parametry aparatury mammograficznej w 6 pracowniach mammograficznych ' . & ' ! 2 testów specjalistycznych) ? Kielce Mielec Mammograf typ Bennett Profile Bennett Profile Philips Mammo Diagnost UM Elscint Glory Stalowa Wola Warszawa Elscint Glory Bydgoszc Siemens z Mammomat 1000 mammobus Bydgoszc Siemens z Mammomat 1000 Bydgoszc Elscint Glory z Bydgoszc Planmed Sophie z P WP (28 kV) fantomowa mm AI mGy Fantom akredytacyjny D1 – D2 D1 0,38 0,37 0,39 1,89 0,76 0,32 0,48 0,46 1,45 1,34 1,37 Liczba elementów 9,5 10 10 0,37 0,72 0,46 1,31 11,5 0,40 0,38 1,34 0,56 0,46 0,39 1,38 1,13 11 9 0,38 0,85 0,47 1,30 11 0,37 1,22 0,49 1,37 11,5 0,39 0,94 10 # . ' 8. ! @ ' E5& ' .( . "$ ' 8. okresowych pomiarów i korekcji tam, gdzie jest to konieczne. Ocena uzyskanych danych & $ 8 & % ' " & "% '' 160 / . . @ I / # ; [email protected]. // # %%"%(' #"&'#- #( ".#"# "#$ badaniach skryningowych E;G 23 '"' 'H ;/: &'&/ &@ Wronkowski, M. Rekosz. @ & $ '! &" "( ' / & #' $ 8 ' $ & ! & & $& ."( cytologicznych. W celu uzyskania odpowiedniego standardu w pracowni cytologicznej we wszystkich ' & ' ! & $ # $ & ! zorganizowano i przeprowadzono szkolenie specjalistyczne dla personelu medycznego ' ' / $ ' ' 8 " ' & & " ' ' '. ' . E (" '=> & ' ' '& ' w ramach skryningu raka szyjki macicy pt.: „The PAP test procedures quality assurance and continous quality improvement in laboratories which undertake cervival cancer” byli: prof. W. 8/: //* 3 %"%( '%";'#& #"# & %' "( #"# " ' % "&' ##" #( %"% B$%6 ( ";'#& %"%( DD+ "'!" E ; / : & '& / & @ / & Rekosz. / $ ' ? P &: 8 ?' 8 8 . '&' ' dla poszczególnych typów. 161 //7 " '%' "( ' % '% "&' macicy /'! . .'.$''&''$' Pierwsza wersja oprogramowania (SkRaP – dla skryningu raka piersi, SkRaSz – dla skryningu 3""A '' 9 ""$' . & ' . '& & ' / #"'$&' ' ! #& # @ $ $ 8 ' .' ' ' . 2 d3 2 d3A #% ' "' " ' $ $ 2& "(3E B/ ! d d T IZ ! U 6* I /0-F0A #;! ! 4** N& 14 ? 5E ! # @ ?( Masowych Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie. #% .& 8 ' $ 2? 3& " " ' # # " ' & " # "' ' 8& @. B # Programu. !" " 8 " ' ' omówione na seminarium roboczym. 9 " " ' '#' 5.5.5. Opracowanie oprogramowania do monitorowania skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w rejestrze nowotworów / ' # & "# & $ . / ' ! $ . ' . & " ' nowotworów. Autorem oprogramowania jest mgr A. Karwowski. ! " d T IZ!U6*/ " bibliotek Visual Fox Pro: MSVCR70.DLL, VFP7R.DLL i VFP7RENU.DLL. Funkcjonuje w /0-F0A #;! ! 4** N& 14 ? 5E ! # @ ?( Masowych Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie. 162 //2 # " %' #( %"! #" #$ #& mammogramów i obrazów cytologicznych w skryningu raka piersi i raka szyjki macicy /'! . ". '& ' ' & ' ' 8 & ' ' O : " 8 . E ; 9/ V Bielec. ! 8 ' " $ % ". ' ' 9 " $& . "'' " $ " & ' ' . ! "& & & # / 8 # @ 8 $ % " % .$' . A" " # System pozwala na upow' .$' '& ' ! ' ' "% G" H & C". '& ' ' & . "% 8 & "# System oparty na skanowaniu obrazów mammograficznych i cytologicznych $ ; - ". 8' " '& ' ' & 8 ' " A - # ' ' . ' . # & % & # A - przeprowadzanie telekonferencji, podczas których obraz jest oceniany .& '" "A - . .$' ' A - 8 # . 8 ..$' 'A - '# ' ".& ' #% dokumentacji medycznej. 8 & $ # 8& & ' ///& 8 163 Wymagania techniczne Oprogramowanie ! ' ". 8' '& . & ' & & . $ # $ " 8& ' 8 C# ' ' $ % " $ . '' & # Standardowe oprogramowanie obejmuje: - system operacyjny Windows 95 lub nowszy; - 2 " 3A - program pocztowy Outlook Express, Microsoft Outlook, itd.; - = !' >Z O # " www.ulead.com/pex/freeware.htm. "& 8 G H& " & O & " "# '& # = $ # . $" & # ' ". ' ' ' " '& " #' ' : . $; - 2 $ G %H3A - . ' # oprogramowania; - odpowiedniej infrastruktury telekomunikacyjnej. # 9 ' & .'$ % ". 8' 'G %H $ ##B$ $( " 8 ". /$ $ $#%&$8 % . $ " prowadzonych w ten sposób konsultacji i telekonferencji. Istotne jest ponadto opracowanie standardu obrazowego, w celu zapewnienia " & 8 Do pra" # # ''; - komputer z procesorem klasy Pentium lub lepszym, minimum 32 MB #5E& ? A 164 " E4 4** (najlepiej z interfejsem SCSI); - przystawka do skanowania przezroczy; - opcjonalnie czytnik kart SmartMedia lub CompactFlash. B " 2 3 " 8 ! " " $ $ ". . :&@! ' .8' - 165 /2 "'( (!&=#"#$ ") "#$ 1 /2+ ;'"#%'#&'# ) % ; Wprowadzenie E 8 8 badania piersi byli prof. Z. Wronkowski i dr M. Zwierko. ? #'." & ?23$ % . & .'? #" 2 3" ? "% " & . # $ @ O " "% & 7* $ ": ' " $ & $ " 8 ? " / "('&"& & 8 & . # " mammograficzne w skryningu raka piersi. ?$"% ; - u wszystkich kobiet przed badaniem mammograficznym; - po badaniu mammograficznym, tylko u tych pacjentek, u których na mammogramach stwierdzono zmiany w piersiach; - " 8& niejednoznaczny. 9 $ #$ " ( " " 8 : )*** & ' mammograficznych przeprowadzano badanie przedmiotowe piersi u wszystkich kobiet, jako " " 8 @$' . '& ' " 82,* 3&)**, & . " "& .' " 8 # istotnych zmian w piersiach. M "& .' $ % " & " 8&-+)*+ "J"% " $ " 8 & . #' (& '& ' ' $ % " przedmiotowe. Cel "; - 8 " & ' kobiet przed badaniem mammograficznym; 166 - 8 ( ' przedmiotowego w celu wykrycia raka piersi. " "#% "2,4,0) "3; 1) 3600 kobiet - badanych w 1999 r. w Mielcu; 2) 2204 kobiety - badane w 1999 r. w Stalowej Woli; 3) ,<,, ""',000'A 4) 6750 kobiet - badanych w 2001 r. w Warszawie. @ # " -*-0 / " ',7"" 8& " 4 " 8 Metody / ' # & ' ' "&" 8; - #% ' " piersi; - #% &' A - #%#;G H Ponadto, porównano dane uzyskane w oparciu o przedmiotowe i mammograficzne badanie piersi oraz rozpoznanie mikroskopowe. Wyniki E # ' . " 40-7 C"40!. .( '" & mammograficznego i mikroskopowego Badanie piersi J""' " . Podejrzenie raka w badaniu przedmiotowym Podejrzenie lub rozpoznanie raka w badaniu mammograficznym Rozpoznanie raka piersi w badaniu mikroskopowym J ' Miele Stalowa Warsza m c Wola wa 1811 3600 2204 6577 razem liczb % y 1419 100,0 2 184 1,3 42 30 24 88 9 19 14 67 106 0,8 6 15 11 56 88 0,1 C" -* ( ' " mammograficznego i przedmiotowego, w przypadku wczesnego raka piersi (<1 cm) Badanie piersi J razem 167 ' Mielec Wczesne raki piersi, potwierdzone mikroskopowo Podejrzenie raka piersi w badaniu przedmiotowym Podejrzenie lub rozpoznanie raka piersi w badaniu mammograficznym 5 11 Stalowa Wola 8 Warsza wa 47 liczby % 71 100,0 0 2 1 4 7 9,9 5 11 8 46 70 98,6 C" -, E " & " 8 & (Warszawa 2001) Badanie piersi liczba Kobiety badane mammograficznie 6750 B" " 8 & 334 których wykonano badanie przedmiotowe piersi Kobiety, u których ustalono podejrzenie raka piersi na podstawie badania przedmiotowego: 83 $ 63 Kobiety, u których potwierdzono mikroskopowo raka piersi: 55 - w tym raki wczesne 48 % 100,0 5,0 1,2 0,9 0,8 0,7 E ' ' "('&' / &$ )&)+ ""& " 8&# Tab. 52. Znaczenie badania przedmiotowego, wykonanego po badaniu mammograficznym (Warszawa 2001 r.) Badanie piersi / " 8 &; " Ocena lekarza na podstawie badania mammograficznego przedmiotowego, w tym: $ - podejrzenie raka $ Rak piersi potwierdzony mikroskopowo liczba 334 258 67 % 100,0 77,2 20,1 249 15 61 74,6 4,5 18,3 55 16,5 i C"-7E " 8 & po badaniu mammograficznym, na wykrycie raka piersi. Warszawa, 2001 r. Badanie Wykryte raki piersi Raki piersi wykryte tylko w badaniu mammograficznym liczba 55 53 % 100,0 96,4 168 Raki piersi wykryte badaniem przedmiotowym, w grupie kobiet z " 8 2 3,6 Omówienie i dyskusja = /)**,& " " " 8 & &$7&1+ " # 9 $' '& " ":$ " # " 8 @ " # & " 8 : " & " 8& " " 8 # / $" ! ' & $ " " 8 " "$ & ' : .& .' # 8 "$ D % Wnioski / # # 1. ?$"& przed badaniem mammograficznym. 2. ? " " 8 $ =$ # ' ' . " 8 & # ' ' 2.$ . ; '& '& " & itp.). 3. Badanie przedmiotowe nie jest przydatne w rozpoznawaniu wczesnego raka piersi. /2## %#"% !"#$"' ((') w wieku 20-29 lat Wprowadzenie E##' .!E! " wieku 20-29 lat byli: dr M. Bielska-Lasota, dr M. Rekosz, prof. Z. Wronkowski. # # # ' . !E! " wieku 20–29 lat przeprowadzono na podstawie danych uzyskanych w Samodzielnej Pracowni !8 . 5 / 169 " # " )* $A ' % 7 $ "& $ 4-40 <*<4 ! )<** 26*+ .3 '( ! " 7*1* / . #& "# 8 !' #& $ " " )-# Cel ""##' .!E! u kobiet w wieku 20–29 lat. "( ' " )*O)0 & . #"8 ! / " " & $ " # ' & # Rozmazy utrwalono w roztworze 95% alkoholu etylowego i eteru, w proporcji 1:1. Preparaty " ' # 8 ! 2!E!3 ?' = pacjentek z pozytywnymi wynikami cytologicznymi (III, IV, V grupa wg PAP) wykonano dodatkowo badania kolposkopowe. Wyniki / ')***)**,&"'"(8 '),4, " )*O)0 M & . " $ )- & / $ . &"# $ B" )-O)0 216&7+3 #$ kobiety w wieku 20–24 lat. @ % & $ & 00&1+ A ' " $ .% technicznych. 9 ''C" -4& 8 # !E!& 1.241 (57,9%) pacjentek stwierdzono obraz cytologiczny w granicach normy, u 799 (37,3%) ' 2 !E!3 : #; T )* 2,&*+3 ) 2*&)+3 & # )) 2,&)+3=$ & .$ 8 % grupy V (rak inwazyjny). " #,44,216&7+3 )-)0 #21<&0+3$'27,&,+3 # macicy (II-V grupa wg PAP). Tab. 54. Wyniki badania cytologicznego wg klasyfikacji PAP u kobiet w wieku 20-29 lat 170 Grupa wg klasyfikacji PAP Grupa I Grupa II Grupa II Grupa IV Grupa V Razem liczba % 1241 799 20 2 0 79 2141 57,9 37,3 1,0 ,2 0 3,6 100,0 / C" -- "( ' ' "' "& 8 ?' = # '& ,)4, 2-<&)+3 " " & 600 276&-+3 "% ' ' '& 07 24&7+3 .$ ASCUS i AGUS stwierdzono u 28 (19,3%) pacjentek, natomiast LGSIL u 70 (75,3%) pacjentek. W tej grupie cytologiczne cechy infekcji HPV stwierdzono u 53 (75,7%) pacjentek. NMJ 2' $ 3 - 2*&)+3 = $ " Tab. 55. Wyniki badania cytologicznego wg klasyfikacji Bethesda, u kobiet w wieku 20-29 lat Ocena rozmazu wg klasyfikacji Bethesda 5 . Rozmaz w granicach normy V razem . " ASCUS 2.$ 3 AGUS w tym: LGSIL, w tym: stopnia - cytologiczne cechy infekcji HPV HGSIL Liczba 2133 1241 799 93 14 4 70 17 53 % 100,0 58,2 37,5 4,3 0,7 0,2 3,3 0,8 2,5 5 0,2 Omówienie wyników / ' ' # 8 & $ ' " " " -<+"'! ' .$ ;,&)+ !E! 4&7+ 8 ?' = $ inwazyjnego. E ' ' & $ " )*)0 & . & $ / # & 8 N!T= " # ' $ B" # "# #'' '$"%" w celach profilaktycznych, jak i leczone w razie potrzeby. 171 @ $ # ! . ' " 7*O1* 2" ".'"3!# %"#" # " & . ! # / $& #&$8 " " $ 7* & &$ "' ? # # & " ! & $ "# " " )*O)0 & $ #. ' ' % #& $ " " " 7*O-0 & . " . / #& $ " "#' & "'& )*O)4 & "# $ "# " populacji kobiet w wieku 30-59 lat. @ "# "( ' " )*O)0 8 & " " '( raka szyjki macicy w tej grupie wieku oraz znacznych kosztów i trudów realizacji programu $ " !& 8 "% ' "& "( 8 ' $ !8 " zakresie oraz korzystne zachowania zdrowotne. -17 = ' "& 8 szyjki macicy w 2002 roku Wprowadzenie E'(' " 8 ! )**) 9 8@/ Jednym z bardzo istotnych cz .& ' # " & ' " 8 " . '& '$ '. Cel " "& . # '& 8 # " 8 .!$" " & ( ' ? &" & 172 " $ ,< & ! )**) & . ?( 'A " -*0 " : oparciu o wywiad, wg specjalnie opracowanego kwestionariusza. ! "# ; 1) Czy jest Pani znany, zalecany przez lekarzy, sposób samodzielnego badania 2 3& . X 2) B! 2"3X 3) ! #2"3X9$ & #X 4) B!" X 5) B! 8#X 6) @ '.! " 8X 7) : ! 8X ! "# ; 1) ! '"& # .& & " cytologicznym? 2) #! "( 'X 3) B! " X 4) @ '. " X 5) : ' 7 ! " szyjki macicy? 6) B"! X 7) : "! X 8) 9 ! # X Losowy dobór grupy kobiet do badania, jak i sposób zbierania danych (wywiady ' .&G # H3 # ' . # "! porównania z analogicznymi badaniami. Wyniki i ich omówienie Profilaktyka i wczesne wykrywanie raka piersi <*+ ' " & $ # & )<+&$ " 9 .D.8 "; - $"2 & # &$3O4-+A - mass-media (TV, radio, prasa) – 31%; - 2" & 3O,6+ C )+ "" 8 D.8 & % & '"( / "& & ' ' zakresie profilaktyki raka piersi, takie jak: - " & )* $A 173 - # " " & 7* $A #" 8 6*+ . ' "&$" & 7)+"" 9 )-+ . & $ $ " 8& ,,+ " " 9 # " 8 & "; - #" 8 O-7+A - skierowanie przez lekarza – 24%; - zaproszenie na badanie przesiewowe – 19%. 9 " 8 "; - " '".O4<+A - brak skierowania od lekarza – 25%; - brak informacji o tym badaniu – 19%. Profilaktyka i wczesne wykrywanie raka szyjki macicy 0,+ " & $ " "( ' 9 D.8 "; - $"2 & # &$3O70+A - mass-media (TV, radio, prasa) – 38%; - 2" & 3O0+ C *&4+ D.8 " / "& & ' ' zakresie profilaktyki raka szyjki macicy, takie jak: - # " & 7* $A - & " rodnego. 9 4-+ "&$ " ' ' &$7*+ " 9 # # " & "; - #" 8 O40+A - skierowanie przez lekarza – 21%; - " & $ " O,1+ 9 " & ' 7 & "; - " O1-+A - brak skierowania przez lekarza na takie badanie – 11%; - brak informacji o badaniu – 15%. 174 /$' " 8 &" C 41+ " &$" # Wnioski / " " profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy, mimo znacznej liczby respondentek ' % ' ( : ' #" 8& & . .'G" H " ' "& & $ 5 #& & )<+ & # " & & 7)+& " 8 ' 7 ;))+4-+&# 41+ $ 8 & "& klinicznego badania piersi, skierowania na profilaktyczne badanie mammograficzne lub cytologiczne. / " $ 8 %# 8 /27 # "# " !% % ') ) %' " ' % raka szyjki macicy E;G # "" & $ # ' . # " "H " ; @ / & ? 9"& / Chmielarczyk, K. Komorowska. Wprowadzenie >8 % . ' $ GH ""#' skryningiem. Przekonanie kobiet o potrzebie uczestnictwa w programie skryningowym jest bardzo $ !" & "( 8 ' /$ # A %" "' : " & . 8 #'&"J % . # " $ & . & $ "$ !& "" 175 >8 % $ " 8 : " & zaproszeniem na badanie mammograficznego lub cytologiczne, ulotek z informacjami . & ". & ". . ? $ $ 8 " 8 '"( ! " $ # " badania, mimo otrzymanego zaproszenia. Cel " # " 8 " 8 $ & # " " 8 & "& . #" raka szyjki macicy w Centrum Onkologii-Instytucie, mimo otrzymanego zaproszenia. Badanie " ' / Ursynów. O 6 (& ' 8 # "": # !" " ' '# " " 8 ! " '#% & ,** ' & -** ' . / " $ & 4*+ "&$ &4-+ $11+ " # ; . ; - # " 8 A - .& .' " #" A - # "" )4+ " " 8 & -*+ " "& . " na badaniu mammograficznym wynosi 37%, a na badaniu cytologicznym 1%. Wynika z tego, $" " . " '# / " -1 # . # " " 8 & " 17 # C"-1! #" 8 ! # na badanie Badanie mammograficzne Badanie cytologiczne 176 /&$"$. & # wyleczalnego raka ( ' @ # zaproszenie Inne powody Brak danych . liczba 31 % 31,0 liczba 34 % 34,0 14 1 14,0 1,0 14 8 14,0 8,0 5 41 100 5,0 41,0 100,0 7 20 100 7,0 20,0 100,0 C"-6! #" 8 ! #" " "& ; $&$" $& $ $ % piersi/szyjki macicy w ten sposób "##&$" piersi/szyjki macicy - inny powód (np. zalecenia lekarza do wykonywania badania USG) brak danych . Badanie mammograficzne liczba % 5 5,0 1 1,0 10 10,0 84 100 84,0 100,0 Badanie cytologiczne liczba % 1 1,0 7 2 7,0 2,0 1 1,0 89 100 89,0 100,0 B"& . # " . . O zaproszenia lub brak czasu. Kilka kobiet w przypadku badania mammograficznego jako . # " ; " ultrasonograficznego. . & $ " & $ %" " 5.6.5. Opracowanie poradników dla lekarzy pierwszego kontaktu /'! # ' kontaktu - Profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy. Z. Wronkowski, M. Zwierko; - Profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy. Poradnik dla lekarzy. Z. Wronkowski, M. Zwierko - Profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy. Zalecenia dla kobiet. Z. Wronkowski, M. Zwierko 177 5.6.5.1. Profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy. Poradnik dla lekarzy & # " " ! # " ,**** ' '( -*** . / " & # . ' # $ C. ' "# ! 4*** ' '( )*** . / # " 8 " " & & $ 8 $! . ' zachodnich. Równie istotnym zadaniem jest wczesne wykrycie raka piersi i szyjki macicy, . # ". '" &# "# / '" $ " # % # " " " $ . ' " . ' " & & . ' & " " % $% leczenie. 5.6.5.2. Rak piersi i rak szyjki macicy – ryzyko genetyczne. Przewodnik dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych. Rak piersi i rak szyjki macicy – ryzyko genetyczne. Z. Wronkowski, J.A. Siedlecki, W. Chmielarczyk, M. Bielska-Lasota Rak piersi i rak szyjki macicy – ryzyko genetyczne. Przewodnik dla lekarzy pierwszego kontaktu i rodzinnych. Z. Wronkowski, J.A. Siedlecki, W. Chmielarczyk, M. Bielska-Lasota / ' ' "' . #" G . 'H& .' %. . #&$ #e, w tym uwarunkowane genetycznie, #$)*+. ' $ #%&$ .' ' # : . . '#' : & $ . "% "&''&$. '& .'# ' "& .# #$ & " problemu w przypadku stwierdzenia aberracji chromosomowej, charakterystycznej dla danej choroby, np.: mutacji genu BRCA1. Obecn%"''$"% '" ' . # ' " & '" 178 2"' 3& "' . . #&$; 1) $ & # "( ' 2-,-+3A 2) 2 3 $& ' 0, "# ' $-* & ) 2 3 "7.$2 & jajnika i jelita grubego); 3) ."$&$#& '. ' $ % & # " genów BRCA 1, BRCA 2, TP53 2 3& genetycznego; 4) ." $ 8% pacjenta: a) #A b) & 'A c) o sposobach zmniejszenia tego ryzyka (operacja, hormonoprewencja, badania 3 ? 8 "% # $ . ' '& # ' " & 8 N!T ' ' . " ' & $ ." '& 8# ' & ' 8 ' ' # . chorobowych piersi lub szyjki macicy. $ %G H 8 # . G'H2; piersi) u krewnych I0 i II0 " .$ . G H2; . piersi, jajnika). ;#'( '-* $&"#.2; 3!$8 ' 2 " 3 ' # & " D # # . '.$' ' "& . G H& "% & ' ( ? "% " & # ' ' . ? $ " " . "( 8 wykrywczych. . #&$ . "% - $ "& . ' . $ & $ # ' "(& % '" ! 8& $ # 179 charakterystycznej mutacji (np.: gen BRCA13& #% zachoruje na raka. / " ." ' " " $ ' & E 8 & . $ $ & % ' nowotworowych piersi i szyjki macicy. /22 # ""#$ # ! " &') w zakresie profilaktyki i wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy @ " " $ Programu, z uwagi na znaczenie skutecznej edukacji kobiet w zakresie profilaktyki chorób ' 8 $' . ? $ 8 " ' & ' & "' '"& 8 ' "( / ' ! # . & ' "& ' 8 . ' ; - ulotki nt.: - badania mammograficznego (dotyczy wczesnego wykrywania raka piersi); - badania cytologicznego (dotyczy wczesnego wykrywania raka szyjki macicy); - $ ; - GCO" H/@ &@/ A - „Samobadanie piersi” Z. Wronkowski; - broszura: „Profilaktyka raka piersi i raka szyjki macicy. Zalecenia dla kobiet”; - " G=H (dotyczy wczesnego wykrywania raka szyjki macicy); - "A - filmy video: - „Samokontrola piersi. Instrukcja dla kobiet”; - 8 ' 2 Mielcu). Dla niek.''." & '& "& .'"; - film video „Samobadanie piersi. Zrób to dla siebie!”; - $ G!" H/@ &@/ A - G? B & .$%$ kobiety”. - G #$ 8#XH / 8 . @ ?(' / 180 Film video „Samobadanie piersi. Zrób to dla siebie” W ramach badania ankietowego rozdano 100 kaset wraz z kwestionariuszem ankiety, a 04 E ('8 4*+ " 4*40 &7*+ 7*70 &,6+ -*-0 ,7+ $7* !2-1+3 ' " &),+$&,4+<&-+-1+ " $' '&77+''&,,+ Wyniki ankiety podano w Tabeli 58. C"-</ 8 U;G"@." "H pytanie 8 & !8; - budowy i funkcji piersi? & . #%'X - chorób piersi i ich objawów? $ $ " X ""%X " $ %X % 'X 8 ! &$; $"%X !"%"X $ # $ % lekarzem? 8 . !"X 8 !D& $"%& "##X 8 !#''"'& . ' %X 8 8 " ! X tak nie liczb % a liczb a % 36 54 75 22 83 91 54 38,3 57,5 79,8 23,4 88,3 96,9 57,5 58 40 19 72 11 3 40 61,7 42,5 20,2 76,6 11,7 3,1 42,5 94 94 85 100,0 100,0 90,4 0 0 9 9,6 94 94 100,0 100,0 28 29,8 66 70,2 89 94,7 5 5,3 ;! $"%&"8 #X## ; - "& "$ "O4< osób (51,1%); - #8 '# ''O)6." (28,7); - #8"''.")7"2)4&-+3A - #8'"$',,."2,,&6+3 ! $e na uzyskanie odpowiedzi na pytania # ;$7* &7*70 &4*40 &-* 59 lat 181 = ;G # 8#XH = # #,** "&<6 71+ " 4*40 &)6&-+ $7* &),+ 7* 70 ,,+ -*-0 ! 2-0+3 ' " & ),+ $& 0+ ,,+ 16+ " $''&70+''&7+ Wyniki ankiety podano w Tabeli 59. C"-0/ ;G # 8#XH pytanie !8; $ $ " X " # #X - co to jest mammografia i na czym polega to badanie? $ % 8#X # $%"X & wykonywana? - na czym polega badanie USG i jakie zmiany w piersiach %X ! &$ 8; - nieszkodliwa dla zdrowia? - nie powoduje bólu? - wskazana w Pani Przypadku? D& $"%& 8X 8 " ! X Czy forma graficzna ulotki Pani odpowiada? - kolorystyka # - rysunki ! # X tak nie liczb % a liczb a % 84 87 86 83 84 85 84 96,5 100,0 98,8 95,4 96,5 97,7 96,6 3 0 1 4 0 2 3 3,4 75 68 60 82 86,2 78,1 68,9 94,2 12 19 27 5 13,7 21,8 31,0 5,7 81 93,1 6 6,8 76 75 73 78 87,3 86,2 83,9 89,6 11 12 14 9 12,6 13,7 6,0 10,3 1,1 4,5 2,2 3,4 ;! $"%&" #X## ; - %# 8 &" #&" ,,." (12,6%); - " %#G.$ $ H6."2<&*+3A - %# " # ,)."2,7&6+3A - 8% ' "O%',* osób (11,4%); - %2.$% 3$8-."2-&6+3A 182 - %''.",,."2,)&1+3A nie potrzeba zmian - 73 osoby (83,9%). = ;G? B & .$%$ kobiety” = # ,,* "&06 7<+ " 7*70 &74+ 4*40 &,)+ -*-0 0+ $7* !2-6+3 ' " &,1&-+&,)+)+$1,+ " $' '&7-+''&4+ Wyniki ankiety podano w Tabeli 60. C" 1* / ; G? B & . $%$ "XH tak pytanie !8; $ $ " X " # #X - co to jest badanie cytologiczne i na czym ono polega? $ %" # $%X " X $ %X $% $# % X ! &$" jest: - nieszkodliwe dla zdrowia? - nie powoduje bólu? - wskazane w Pani Przypadku? D& # " $"%& X 8 " ! X Czy forma graficzna ulotki Pani odpowiada? - kolorystyka # - rysunki ! # X e3)1." & nie liczb % a liczb a % 95 88 94 71 97,9 90,7 96,9 73,2 2 9 3 * 2,1 9,3 3,1 93 94 92 95,9 96,9 94,9 4 3 5 4,1 3,1 5,1 85 74 80 87,6 76,3 82,5 12 23 17 12,4 23,7 17,5 83 85,6 14 14,4 81 83,5 16 16,5 89 81 92 86 91,7 83,5 94,8 88,6 8 16 5 11 8,3 16,5 5,5 11,3 ;! $"%&" #X## ; 183 - %'& " 8 ' "O 36 osób (37,1%); %# 8 &%# %,1."2,1&-+3A %2.$% 3$8<."2<&7+3A nie potrzeba zmian - 73 osoby (83,9%). B $ ;G!O" H B $ # #)-* "&),4 74+ " 7*70 &)0+ 4*40 &)7+ -*-0 6+ $ 7* 4<+ ' " & )<+ &,4+,*+$--+ " $''&70+ ''&1+ Wyniki ankiety podano w Tabeli 61. C"1,/ $ ;G!O" XH tak Pytanie $ !8; - budowy i funkcji piersi? & . #%'X - chorób piersi i ich objawów? $ $ " X "' objawy? " # #X " $ %X % 'X - co to jest mammografia i na czym polega to badanie? - na czym polega profilaktyka raka piersi? $ ! &$; $ & $ "% X X $"%X !"%"X $ D& $"%& "##X liczb a % 213 214 214 213 214 214 214 211 214 214 99,5 100,0 100,0 99,5 100,0 100,0 100,0 98,6 100,0 100,0 214 100,0 211 142 140 212 98,6 66,4 65,4 99,1 nie liczb % a 1 0,5 1 0,5 3 1,4 2 2 0,9 0,9 184 $ !#''"' '# 'X 8 $" ! X 8 8 $ !X - kolorystyka # - rysunki ! $ # X 214 100,0 211 98,6 3 1,4 199 199 203 207 93,0 93,0 94,9 96,7 15 15 11 7 7,0 7,0 5,1 3,3 ;! $"%&" $ #X## ; - $ "%" -6."2)1&1+3A - $% #% . O)1." (12,1%); - $ % .& . .& '#%,1."26&-+3 /2< % # # &'# "#$ " &% "'! % %'&% (F 9 %' "( E ; G ' .& / 5 .H skryningu” byli M. Zwierko, Z. Wronkowski, E. Przybysz. / ' / 5 . #' ' " ' $ &'E5& . 8G Incidence in Five Continents”. @ #. '' " . . ' &'/ ,001&"# ' ! C" 14 / D ' / 5 . /& 1989-93 / D 2+3 Zachorowania potwierdzone histopatologicznie Zachorowania zarejestrowane na podstawie aktu zgonu / D %F' . Nowotwo ry piersi 68 8 82 7 Nowotwory szyjki macicy 93 3 65 50 50 C"1-/ D '/ 5./&,001 185 Umiejscowie nie nowotworu Liczba przypadków '( . ! Szyjka macicy 3398 860 192 Zachorowania potwierdzone histopatologicznie liczba % 2598 76,5 793 92,2 180 93,8 Zachorowania zarejestrowane na podstawie aktu zgonu liczba % 128 3,8 14 1,6 1 0,5 C" 11 ' / 5 . 2 zakodowane w bazie jako „brak danych”). Kobiety, Warszawa 1996 (bez przypadków ' 3 Zmienna . J" . . Kod morfologiczny Potwierdzenie histopatologiczne Inne podstawy rozpoznania Metoda leczenia Rodzaj leczenia Stadium zaawansowania TNM liczba % 3270 100,0 673 20,6 438 13,4 1061 32,4 43 1,3 0 0,0 962 29,4 2150 65,7 Nowotwór piersi liczba 846 53 42 408 8 1 557 250 % 100,0 6,3 5,0 48,2 0,9 0,1 65,8 29,6 Nowotwór szyjki macicy liczba % 191 100,0 11 5,8 9 4,7 94 49,2 0 0,0 0 0,0 10 5,2 48 25,1 J"#D.'" ',001 / " ' # ' J" D. # . ' 2,)&<+ (.'&76&)+ (.'3 C"16J" D.'/,001 % Razem 1 karta 2 karty 3 karty 4 karty Nowotwór piersi liczba % 690 100,0 489 70,9 172 24,9 25 3,6 4 0,6 Nowotwór szyjki macicy liczba % 164 100,0 76 46,3 61 37,2 21 12,8 6 3,6 / .D ('( # ( ' '( ,001 & ' ' ,00100 @ .D ,*+ ( 2" 68). 186 C" 1< J" . ' ,001 & Rejestru (Warszawa, stan na rok 1999) Rok . 1996 1997 1998 1999 @ zgonu Nowotwór piersi liczba 860 690 93 36 9 32 % 100,0 80,2 10,8 4,2 1,1 3,7 Nowotwór szyjki macicy liczba % 192 100,0 164 85,4 20 10,4 2 1,0 2 1,0 4 2,1 ! # ' ( "' '/ 5.; - 8 & potrzebami; - ' . '& ' '( . $"A - # . A - $& '" . A - . . $" & . 'A - ." ' A - & " #A - 8 ' ' ' A - $ " $% '' A - 8 ' #"'; - 8 G8 H ' kryteriów oraz funkcji „sortowanie”; - "' ' .#'A - . ' . 8 ' 'A - .$'. & . $" / ' (& . $ % / 5.&## ; - ' & "$""$ % A 187 - ' 8 G . 'HA '( & ' oparciu o skryning; $ ' # rejestrem; kontynuacja prac nad oprogramowaniem do monitorowania skryningu w rejestrze; rozwój oprogramowania komputerowego do prowadzenia i analizy bazy danych. !& $ % # $ " ' # & 5 #8$ & . ' ' " '"& $ leczenia. /$$ %$8 & $ -1< > . ' ! )*,* '( . ! ',001 E ;@/ &@ >!" " '( . ! ' ,006)*,*"# ; 1) ' '& ' '( . ! ',0<1,001 A 2) " . ' ( ',0<1,001A 3) ' do 2010 r.; 4) "'( . ',006)*,* / $ %& $ ' "# " ! &$ "'( ! "# odpowiednio w 2000 r. 11.447, w 2005 r. 14114, a w 2010 r. 17.403. Liczba zgonów z . '"#%-,-<&-6711760 2000 r., 2005 r. i 2010 r. !" #& $ " '( ! "# )*** 7<-0& )**- 7<),& )*,* 76<7 J" . . ' "# % )*4<& )*6< 2.107 odpowiednio w 2000 r., 2005 r. i 2010 r. 5.6.9. Zasady i wyniki Programu modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000 188 E ;@/ &@ & / ! ; G@ Programu modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000”. "% ( ' ! = & $ $ # # G 9 8 H ,-** C . & -** . ' realizacji Programu. 5.6.10. Projekt rozwoju modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce w latach 2002-2005 E ;@/ &@ & &>!" / ' # „Programu Narodowego Skryningu Raka Piersi i Raka Szyjki Macicy w Polsce” opracowano ! '& ')**))**-2)3 /2++ # ( " ' " % ''( ' ' %( ;'"' !"#$ E ;@/ &?9"&/' &BB / . . # " & 8 . '/ 5.3.1.i 5.3.3. /?% " = 3 ( „Program modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999-2000” 8 . ! ? P G! 5 $" @H& . ' ' Projektu. 5.8.1. Ocena kosztów skryningu raka piersi i raka szyjki macicy / . ' ! $# .8 . # na ocenie : - kosztu wykrycia 1 przypadku nowotworu; - kosztu wykrycia 1 przypadku wczesnego nowotworu; - $, $ # D Q . $ %& $ $ , $ "& . " " ,***c 6 $ $ , $ "& 189 .' ' "(& # objawów. E ; G ' . "( ' raka piersi i raka szyjki macicy. Ocena kosztów poszczególnych elementów modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy jako podstawa do analizy kosztów i efektów ! 5 ! 5 $ 8 ! H" ;@/ &5 &>/ & Zwierko, E. Przybysz. E "('&#8 . . & " "(' J " . ' D . . . "( ' @ ' % . B A # "( B" $ % / ' ' & $ / ' . ' ' ' "( ' # D ; O8 O'. 9 . 8 " # '.& % ' ' . ' . " .$ . '" & . ' porównaniu do kosztów zaawansowanego procesu nowotworowego. / $& $ $ , $ " 2$ ,*** USD). $ ' 8 . " # ' D .; - koszt wykrycia 1 przypadku raka; - koszt wykrycia 1 przypadku wczesnego raka; $$, A $$, # $2Q 3 Kalkulacja jednostkowa kosztów badania mammograficznego ''$%&$ ; - wykrycia 1 przypadku raka piersi wynosi 4.000$; - wykrycia 1 przypadku wczesnego raka piersi wynosi 10.000$; - $, $O,***c B $ . ' '/ " " & " '"(&" "# $ / &$ & '"& # B & ' $& 190 / % . $ ' kwalifikacji personelu. B '' # A #; - " O ' & '& "& promieniami; - O'" & B ' B "&. B' '" % !#$ $%" . . ' ( / $ " % '" $ #%& $ D 8 & $ D '' B$$ 8 $; - # # '" " 2 # #'"&# "( 3A - 8 & " wykrycia choroby; - 8 & $ " braku choroby; - & $ " "( ' jednym aparatem; - kosztu diagnostyki osób z testem pozytywnym. $ % #& " % 8% 8 " $& ' . "." #% mammograficznych. B " 8 $ " ' 8 # # "(& $ / ' '' # #;,**"' ", 8&! -*"( / ' " 8 2 3&.'&"$ $ .% # .$ "( 8' zorganizowanym i oportunistycznym. I tak, w skryningu zorganizowanym dodatkowe " $ 8 ' ."& (& korespondencji z pacjentkami oraz koszty oceny efektów skryningu. W skryningu oportunistycznym, opartym na wykrywaniu raka piersi u kobiet bez objawów '& ' # " "' .$ "( '& ' " '# ' B" $ "& $ "@ # .$' ' 2.$ 3 . ' ' & $ " $ 4* & $ ' ' # ?$ 191 2 )0 3 B "$ # wiekiem. B " ' & ' # # ' #% 2 & # 3& " & " " mammografii (biopsja stereotaktyczna). &'" & & C"B ." 8 26-*"(F 3 Kategoria kosztów > Koszt na 1 badanie 23 B $ Druki, koperty, ulotki, znaczki pocztowe, naklejki 4,47 skryningu adresowe Zakup wykazu adresów 0,41 / , " " 3,21 '(' razem 8,09 Filmy mammograficzne 13,32 & # & & & 5,10 ) " " 8 ' Wynagrodzenia 8,03 (& 2,40 & & = " #% 8' 10,00 (umowy zlecenia) "20Z<*3 0,96 " 24<Z7* 1,92 3 E # 2)*+ . Amortyzacja 3,45 '3 /# Czynsz za lokal 1,54 Koszty ogólne Wynagrodzenie personelu administracyjnego, 14,85 " & & & & # & & ' & "& & Koszt jednostkowy 69,66 . ? '' ' D F8 " ! ! ." D 8 uproszczonej. Koszt badania jednej kobiety w badaniu przesiewowym (skryningu) raka piersi, prowadzonym -* ! $& $ # . ,*** "' " $ -* & ) 192 & , ,****'2 4*** =:3& )-***2,****=:3 ! $& $ , " -- # 2" $ & 3& $ %& $ # 6- 2 $ " ! 3& " )* $ & $ !$ $ # )-**'2 ,***=:3 9$ # ' ' ". ' & $ $ "# # D # %2Q=EJR3 !$ $ ' "( ' ($ ''."# ' D @ & $$' 1 $! 2,***c3$/ ?21&7**c3 . $ %& $ , $ $ ' & " )*7*+ : .& #& $ 8 0*+ ( #& $ 0*+ "( ' " & B "4* B" 23# % ' "( '& "& .' " 8 # ! obejmuje ewentualne koszty leczenia wykrytych nowotworów piersi. Kalkulacja jednostkowa kosztów badania cytologicznego Tab. Zestawienie kosztów wykonania 1 badania cytologicznego Kategoria # medyczny $ > " Koszt cytologicznego # Wzierniki, szczoteczki, 3,50 # & & & i jednorazowy 4,98 Barwienie i przygotowanie rozmazu podstawowe,, metanol, HCL, eter, alkohol, ksylen, balsam kanadyjski, eozyna wodna, hematoksylina, lignina, wata, &# 193 J E Korespondencja dokumentacja T ' 71 & E O %& J $ & salicylowy, kwas octowy do kolposkopii, Methylene Blue, Xylonor, Clotrimazolum – krem, Linomag, Oxycort aerosol, Spongostan, gaziki – & # & papier w rolkach, fartuchy jednorazowe, wata & & "$& plastry z opatrunkiem i bez, tampony OB & & &? Z& kostki WC, proszek do szorowania, pralnia i Koperty, znaczki pocztowe, naklejki, papier ksero, spinacze, zszywki, toner do drukarki, tusz do drukarek, formularze, druki, &8 &8 8& przezrocza (kolposkopowe i mikroskopowe), Wykaz adresów, Koszt pobrania wymazu Koszt barwienia i przygotowania rozmazu Koszt oceny mikroskopowej Koszt rejestracji dokumentacji i korespondencji razem 0,89 0,10 2,90 5,00 2,00 10,00 8,00 37,37 C"B ." 2-**"(F 3 Kategoria kosztów B skryningu > Koszt na 1 badanie 23 $ Druki, koperty, ulotki, znaczki pocztowe, 2,01 naklejki adresowe Zakup wykazu adresów 0,62 / , " " 3,61 '(' razem 6,24 / & & 6,38 & # & lignina, wata, Vogothyl, hematoksylina, & & ' & & 194 Wynagrodzenia Umowy zlecenia Amortyzacja /# Koszty ogólne Koszt . ) " " ) 8 ginekologicznych Odczytywanie i opis wyników E# Czynsz za lokal Wynagrodzenie personelu administracyjnego, ubezpieczenie, remont, & & & & "& & jednostkowy 8,67 6,00 7,38 1,02 11,60 47,29 #& $ , " )*O)4 )10*--*& " )-O)0 O1)6-,*/. " 7*-0 204<<06766* 3 )< 1 $B kobiet w poszczególnych grupach wieku zestawiono w tabeli ..., zgodnie z aktualnymi $ B # . # ' " .$' ' & . & $ $ rakiem szyjki macicy wzrasta wraz z wiekiem kobiet. J"# " & .' $" % badanie cytologiczne, w celu wykrycia 1 raka szyjki macicy, uzyskano w wyniku podzielenia " " "# '( B , " & $ "# "& 7* Koszty i efekty wczesnego wykrywania raka szyjki macicy Podobne koszty i efekty, jak dla raka piersi, wykazano dla raka szyjki macicy. ? ."(' & $ B" domniemanych, czyli szacunkowych kosztów leczenia raka inwazyjnego, wykrytego w badaniach przesiewowych. # D 8 & .$# # " $ & kosztem leczenia inwazyjnej postaci raka szyjki macicy. /,007 " ,* " )6** 2 4<** 3& , ,)67B 2 3 4607* & " & . 7-*** 2$ " przesiewowego). 195 '1# 1. )" = #&= ( ++ )" = 3 ( 5# $ ! 2,-,,)*** 3 & ogólnokrajowe zjawiska: - wprowadzenie nowego systemu ochrony zdrowia, tj. Kas Chorych (1999 r.); - 8." '2)**,3A - 2)**, 3& . # zdrowotnej. / # ' $ ! 2 8! 3! $"%8 &$ ! # ! B ! # % 8 & $ 5 ! ! & . " polskiej do realizacji Programu. 196 / " $ B ! & " $ . $ %& $ ! .$ " .& . $ % ! $& ##& $ ' & " ' $" # .%& . "% '' ! 1.2. Problemy natury merytorycznej ! " ! & 8 & raka szyjki macicy, prowadzonymi od 1976 r. w Centrum Onkologii-Instytucie w Warszawie. &! P . . & 2 G " H3 . $ # .8 . Polsce. Podobne stanowisko prezentowali ginekolodzy w odniesieniu do skryningu raka & # . 8 ('! ! "G H'"( 8' ' '& . & 2" " &"& "(3 ramach konkursów na badania profilaktyczne, organizowanych przez Ministerstwo Zdrowia, B'' :&$" #8 "(! B B ! @ 8 "( !.D . $ ' 8 "( 2()**,3&$ ? $ % $' ! 6-** "( 8'& "8% 71**"(' .&" %6-** "( ' !" . 4-*** "( 8' '1 ' ' 4-*** "( '1 ' ' Ponadto, w Programie przewidzia " ' skryningu i populacyjnego rejestru nowotworów dla oceny: - #G .'HA - # . "& . #" A - . ' & ' % % & % &% & 5."#$ 8 ! ! C 5 ,,,,, # 8 & $ '( . ' ' . ' ! & " & " .DB )**, 197 5. ( )**) : "%&8 # & & # " ' : & '( . & " / 5 .& & wystawionych dla przypadków rozpoznanych w 2000 r. 1.3. Problemy natury organizacyjnej i technicznej +*+ "# "" 3# " "6 " '(" $ 3 ( $ ! # $ ,000 ! 2C 5 ,,,,,3& . ' ( ' ! & $ @ )- ,000 B $! ,4,,)***/8 &! " ,1#& ,4,,)***7,*7)**)& ,< # ,-*7 7,*7 " ( @ ' ! ie jego $& & '; - '! (A - 8 8 $ . A - $ . A - " #A - . 8' "( 8' '& ' ! ' . ' ! @ $& . "% !" @ @'& " .8'"( 8'& . ! # / % . & . " # ! & .D )**, . @ Radiologii Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Akademii Medycznej w ? & . # (& ' raka piersi. C $ $ & # & '"( '5 # $' . ; 8 / : & 8 / 8 ! B& . $' #' 198 1.3.2. Problemy kadrowe % $ ##& " ! & " " ."& ' ' ' ( ' ! & $ & " " $ %& $ " ! " $ . & ' " . ' !" ' . ( ' ! & ' ' "( 8' ' " ' skryningu. " $ @ BC' . # ? P &: & % " ! =# %D )**, :'@ $; - " @& ? @ ' ! . ! ' @& ! & (A - . 8'& 8 .& kserokopii; - . ' $ & . 2 & & "3A - przygotowywanie okresowych raportów z realizacji Programu; - & " . ( 2 . '& hoteli); - . . '(2" %3A - ."'A - ? P A - ? P (korespondencja z dr D. Millerem). / ! # .$ "& Onkologii-Instytucie. W dokumencie TOR 1.1.1.11 nie przewidziano wynagrodzenia dla fizyków '& " . 8' B C' & ' ' .& (: ? P "% # & " 8 !" "% . ' ! # ' 8' '&" =E '=> +** )" = ;%)1 ;# "#$#"# "#$ 199 @ $& " 8 & '! ' &"%8 przez Ministerstwo Zdrowia. Niestety, mimo licznych interwencji Kierownika Programu w @ B' ''& & ! & % ' " 8 & ' )**, C # . " .D& @ : )**, " "(& ' @B'' . & ' ! = 8" / " 8 . ! "(& @& " 5 ! " ? P 8 ' "( C . 8'"" . # .B'' @& % @& $ # & .D #"$ & " ""( '& $ ! : ' " ' @ # "( 8' ' @ # kredytu w bankach. / & 2? 3& # % 8"(8 ' C ' ! "( " $ .$ " "#' & . $(! . ' $' '@B''/ ' ' # # " 1-10 ! # " 8 "( 8' ' kobiet. +*7 )" = #&= '((% ("%3 !" & # $ . & ' ! & " ' @ ? P & " & 8 #"% # ! 8 % # . ? P / " # . O8&$ % " " #@" 8 $ "' ". ' ' szyjki macicy. @ " (! ; dokonane w pierwszym etapie )**,& ' ( 2001 r. 200 :$ @ B ! " 8 $ 8 #& ! C 5 ,,,,, # ( 2 & & ; & 8 & .3 $".D % &$"" $ $ . . '& .% ' ' / $ ' . 8' ' & " # +*/ )" = " 3 /'! . !& $' . & '8 ' . ''& & # "' $&' ' / " . 8 &$ 8 ' oparciu o ww. program. / $ # # & # & $ 8 ' @ .D "' ' ! #% .& 8 ' $ 2? 3& " ' "'&# # " ' & " # "' ' 8 & @. B #! +*2 )" = #&=% '1 !" (& ' ! & " & . ' '& . $ ( ! . 8 . " # )**) & natomiast szkolenie-seminarium dla lekarzy pierwszego kontaktu w marcu 2002 r. / " . 2" '#'3 . patomorfologów; nie przeszkolono 2 grup. Z uwagi . & "# $ ' ! $% # @ & " $ G'H 2$ " . %(3 201 ' " . $' #"!& . 8 . $"& % .$ % %, przeprowadzona na ? @ ' ! . ! ' @& '. $ $.% # .D Windense /$ "" 8 . 8& $ ' & & ' 2$ ? P3 $ ' )**) 1.4. Problemy natury formalnej i prawnej " % # .$ & .& . . ' (& .$ .( publicznych. @ & ! &.& ' ' ! # . ' / . # @ " = & $ 8 ' $& w ramach Programu, zostanie przekazane w formie darowizny Centrum Onkologii& . & $ ( ! $ #"#$ % % " " .2 (3 Ponadto, " " ! # " . ' & . # #! & ' Biuro ds. Zagranicznych Programów Pomocy w Ochronie Zdrowia, Ministerstwo Zdrowia i ? P 202 2. "#"'&=# #& ( ? & # ! & " ,) ' & 0**** "& ' $"#' '! B $ 8 # # ' . "& Upowszechnienie tego systemu w Polsce spowoduje zmniejszenie liczby zgonów z powodu ww. nowotworów oraz znaczne zmniejszenie kosztów ich leczenia. + "# " "# 9 $' ' ' ! " $ % # "& .$' ' .$ . 8 & " " 8 . ? P " $( ! & .' !& ' ! ' "'& .'" .& ' / ' & $"& $ "# ' & ."#$ .$ & $ ' 8 8 $ raka piersi i raka szyjki macicy. "##$# )), ! $ ' macicy :# 8 ? P $ " ' ! . $ '& & ' . & $' .!? P # #& " . '& ' 8&.# 8 ' ' $ ( ' / $ 8' $ " #% 8' 2day-light system3& ' . $ ' 28 & 3& $ # ! 203 8 $ "& dodatkowej diagnostyki. / $ " # & $ # 2 3& # 2 "3 " $ $ % . # komputerowy i pomocniczy. 3%"%(' &'# # ;# &#"# & $ ' ' . . & $ $ & #! $ & " .& $ # $ ' . na poziomie specjalistycznym – dla fizyków medycznych. $ " $ ' pracowniach mammograficznych oprogramowania Windense, do prowadzenia codziennej ))7 " "' ' i raka szyjki macicy /'! & '" # "' ' = ."$ %$ 8 # & .& . %$ $ 8 . 2.3. Przeszkolenie personelu medycznego :8 ? P & ' ' &' ' . "# " '(! & $ w pracowniach mammograficznych i cytologicznych. ! $ $' . . $" / ' ! <** & & 8 & . '! $ # "" 7 "# %!# 1%6 !% # (#&') 204 :# ' ! "( ' "; skryningu raka piersi 45.000 kobiet, podobnie jak w skryningu raka szyjki macicy. 5 ! %& $ $ # ! .& . ' ' $ #' . $ %&$.,***"' " -*.$''"'& tym 5 przypadków raka piersi (skryning mammograficzny) i 3 przypadki raka szyjki macicy 2 3/ # " # ''26-+3&.$. ' & . )-7*+ . 9"&$'" & "& & . &# $."% " %$2 '&$ %3 / "#'# B & $ $ . .! ! # . '& ' 8'& ' nowotworów piersi i szyjki macicy, wykrywanych w bardziej zaawansowanym stadium, # ' & '" ! # " .$ '$ " !$, $ "& . " " & 4*** & $ , $ kobiety, u której wykryto raka w wyniku rutynowej diagnostyki (bez badania przesiewowego), " & )*4* ! $ $ #% %$ ""' ' 205 *%(!"#$%= " 1 ( M. ! ""$ ". ' ! & # " Szwecji, Holandii czy Finlandii. Oznacza to zmniejszenie obecnej liczby zgonów na raka )-** . ,1**/."$% $ 4*** "& ' $ % '" # ' $ " . ' . '' ' 8 !;'"(%' "( ' % '% "&'##"6 3 w '! $ '' '" '& /9$ % " D ekonomiczne. "# $ '! ? P &,) ' &"0**** " $ 8 % & " ' ' / $$ %' $ #' ' ! ? P $ " . ' '.$' ' ' '2 . & . / ''& .$ ' . ' '3= / ! ? P & > I 2 $ 3 ; G5 # ! ? P $ % # ! & . H @ : &G @ $$$ %&"# " ! #& " % # >P /'H :# ! & & ." '" &$% "('& $' #! # '##% 206 7 %' # (%' ( %' "( ' piersi i raka szyjki macicy - - :' ' ' &$" % & $; % & # " ryzyku zachorowania, tj. kobiet w przedziale wieku 50-69 lat w przypadku raka piersi i 30-59 lat w przypadku raka szyjki macicy; % "" A % " 8 ; " mammograficzne (rak piersi) i badanie cytologiczne (rak szyjki macicy); % " & %"('A % 8 . "( '2 & .3A % & / ! #' .& 8 ' ( & ."%$'; 1) realizacji II i III etapu Narodowego Programu Zwalczania Raka Piersi i Szyjki Macicy w Polsce, do 2010 r.; 2) przygotowywanego obecnie Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych w Polsce. ? 7+ "#& "# =#"#$ !31 " "# "#$ ( : # ! &$#''G ! 5 ! H 2 )*,* 3 $ '% $ %$ # " 8 2 , ,&- " ) 3& $ " "# badaniami przesiewowymi kobiet w wieku 45-69 lat (obecnie 50-69 lat). / # %& $ /N & $ & & $' ' 2 & /3& . % # % %"( 7 "#& !31#$# "#$ #"&"#$ ( / # ! & # "# $( '' ' ! & ! ! ; $( ' " "' ' skryningu raka piersi i raka szyjki macicy; 207 - $(#"( & $ " 2 83 " ' "( 2" cytologiczne). /# $ ; 1) "( ' i raka szyjki macicy; 2) przeprowadzenie oceny znaczenia infekcji wirusem HPV jako czynnika ryzyka ' $"" & pomocnego w profilaktyce raka szyjki macicy; 3) $( . . '& ' ' piersi i raka szyjki macicy, w oparciu o modelowe wojewódzkie pracownie mammograficzne / cytologiczne oraz centrum referencyjno-konsultacyjne; 4) $ ". 8' cytologicznych odpowiednio do modelowych wojewódzkich pracowni mammograficznych i cytologicznych oraz centrum referencyjno-konsultacyjnego; 5) ' ' & & 8 cytologicznej; 6) $ "' 8' '& ' ' #'& " ' ' = Europejskiej; 7) $'#& ''" ' modelowym skryningu raka piersi i raka szyjki macicy (m.in. w oparciu o internet: strona WWW z linkami tematycznymi}; 8) . ' . macicy; 9) . "A 10) . ( A 11) $ ' 8 "( przesiewowych: w skryningu raka piersi (mammografy cyfrowe), w skryningu raka szyjki macicy. : " ' ! & $ ! potrzeba opracowania kryteriów i warunków akredytacji pracowni mammograficznych. E # . " % @ I Warszawie. C ' E # . " %@ ! E 208 5. Perspektywy Co roku zachorowuje w Polsce na raka piersi 11.000 kobiet, a ponad 5.000 umiera z powodu J"'( 4***& " . . )*** $ %& $ ! ' $ : # "! & ."% onkologii polskiej w XXI wieku. B "( ' ka piersi i szyjki macicy w Polsce stanowi jeden z koniecznych warunków prowadzenia efektywnego programu ! =$ # #' .& ' ! & $ ' ' '.' !& $ % ! & ' sprawdzony model skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, stanowi warunek kontynuowania procesu dostosowywania poziomu skryningów organizowanych w Polsce do ." ' '=> &" = /+">>( 3 ( / G! ! &,000)***H$ ! &" ' $' / G! modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 2002-2005”. Realizacja tego ! % ! 5 ! 5 ! &)***)*,*! ! $ Zdrowia w marcu 2002 r. Czas realizacji II etapu Programu przewidziano na 4 lata, tj. 2002)**-!# ! ;, )**)& (O 7, )**-2)3 Plan rozwoju Programu, jako jednego z elementów systemu wykrywania . ' ! 8 & # . ' 8 . ' ( @ #& $ & obecnie infrastruktura onkologiczna, oparta na podziale kraju na 11 regionów ' ,) 8 ' . ' ' 2 ; / 3& "% # ,1 8 ' . '2 $ " .3 J ' . @ $ &! % ' . "! & ' .'& ' # 28 3 209 ! " # $ % raka piersi i szyjki macicy, w ramach realizacji II etapu Narodowego Programu Walki z Rakiem Województwo Skryning raka piersi Skryning raka szyjki macicy & ' Kujawsko-Pomorskie Lubelskie Lubuskie ( ) Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie *' * !+ ,)% Wielkopolskie Zachodniopomorskie Cel . ! "# .'## '. ' ' "& & '. . " @$ @$! ' . & ! &"# #''$'&2)***)**)3 ' 2)**))**-3& & @ $ ""#' & # "( '@ #&$; "# " 4-10 A # " 8 "# " 4--0 ,)#& " 1*14 ,&-) A "# " )--0 - 210 Zadania !#&$! "# # ; 1) '$1 ' . 1 . & ' ! A 2) $ & ! & '& ,, ' '& $ ! A 3) ' "& . . ' piersi i szyjki macicy, w oparciu o opracowywane wzorcowe broszury, plakaty, ulotki, $ & & $ & '& . & '8"( '' . 'A 4) & ' raka piersi i raka szyjki macicy; 5) ( . ' . $" ( ' '." nowotworowych w Polsce; 6) $ " "( & . "2 3& ' A 7) $ '' " A 8) zmiana i monitorowanie niekorzystnej obecnie struktury stadiów klinicznego . "# A 9) D .- '$%'' "# A 10) $ ' ' ' "( 8' ' " ' & zalecanych w krajach Unii Europejskiej; 11) . & " & rejestrami nowotworów; 12) ocena kosztów poszczególnych elementów skryningu raka piersi i szyjki macicy, w .8 A 13) . ' ! Raka Piersi i Szyjki Macicy. : &! &'' '"&" ; 1) $( '& ' # ! ' ' . 2 "& "# 3& 8 8 '$(; 211 2) 3) 4) 5) 6) a) ""'' 2; 50-69 lat, II etap: 45-69 lat); b) $( # "( & $ wieku kobiety (np. dla kobiet w wieku 60-64 lat – badanie mammograficzne co 1,5-2 lata); c) zmia $'&$ ' & $#8# . $" & .A $ ' #& ' ' " ' & o internet (strona WWW z linkami tematycznymi); $( $ . preparatów cytologicznych, odpowiednio w modelowym skryningu raka piersi i raka szyjki macicy, w oparciu o modelowe wojewódzkie pracownie mammograficzne / cytologiczne oraz centrum referencyjno-konsultacyjne; $ $ ". ' 8' . '8'A #' #' . " "( ' & kontynuowanego badania ankietowego. Spodziewane wyniki ogólne II etapu Programu $! " ; . . A "$. . A # . " .& ' stadium zaawansowania choroby; # "( $ " '' macicy; poprawa wiedzy kobiet na temat wczesnych objawów raka piersi i szyjki macicy; stworzenie warunków do kontynuacji programów skryningowych w III etapie realizacji Narodowego Programu Zdrowia; & ' skryningu; "( 8' 'A $ ' 8' cytologicznych; ( . "( profilaktycznych (kierowanie pacjentek na badania mammograficzne i cytologiczne). Nadzór /$ "%@ ?$ 212 @ # "$ ! & $ % ! $ 8 . ? P " = > / % !@ &" ! & "# #' ( ##& .' $%"# ! $ $$%&$#! "# "% finansowane w oparciu o: fundusz Regionalnych Kas Chorych lub planowany Fundusz Zdrowotny (?); specjalne programy Ministerstwa Zdrowia; 8 A ''. Monitorowanie i ocena Programu / 4 & ' # & "# Programu, w celu oceny uzyskanych wyników oraz kontroli skryningu prowadzonego w ' '& ' . 2 3 ?# $ (& ( "% 8 8 '$(/ "# $( " ' /">>>( 3 ( ! ! &'&" )**1)*,* !# ' ' . 77 ''./ (8 % ! -* ' . ! " . $ #%& $ $ ' . 2403 /. !' 2!3 & . $ %" ' ' . - ! " # $ skryningu raka piersi i szyjki macicy, w ramach realizacji III etapu Narodowego Programu Walki z Rakiem Województwo Skryning raka piersi Skryning raka szyjki macicy !" !##" !##" Kujawsko-Pomorskie Bydgoszcz (I) Bydgoszcz (I) 213 Lubelskie (Lublin) Lublin (II) Lublin (II) Lubuskie Zielona Góra) Zielona Góra (II) Zielona Góra (II) $% !$% &" $% & !##" $% & !##" ' !%" Kraków (II) Kraków (II) Warszawa (I) Warszawa (I) Podkarpackie Podlaskie !#" !#" () !* +" * + !##" * + !##" , ! " Katowice (II) Katowice (II) ,- ! " Kielce (I) Kielce (II) )+ Olsztyn (II) Olsztyn (II) ' !(+" (+ !##" (+ !##" Zachodniopomorskie Szczecin (II) Szczecin (I) Bialskopodlaskie Bielskie . Ciechanowskie /' Gorzowskie Kaliskie 0 + 0+ 0 + Legnickie 1 + (# + 2' Opolskie 3 Pilskie Piotrkowskie warszawskie (Olsztyn) (Szczecin) 214 4 Przemyskie Radomskie Rzeszowskie Siedleckie Sieradzkie Skierniewickie % Suwalskie Tarnobrzeskie Tarnowskie %+ ! Zamojskie Zielonogórskie /*# '"'' "# ! 3 (%' ' &= - - - - :& ' ''.$! &" .& $ ! 5 ! %; 40 ' . & .$ A $ . "( 8' cytologicznych w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu skryningów, zgodnych z # &" '=> A $ ''& .' " " 2 & 3A $ . # & rejestrami nowotworów; . &# A podniesienia poziomu wiedzy lekarzy pierwszego kontaktu, w zakresie profilaktyki i . '& # '# ' ' ' '." nowotworowych w Polsce; .'D. . & ' D . '! $ # A ' "& 8 $ 215 "( ' #$ $ 8 est to wczesne . / " "% # #" %#" $ # .& . #" "('2I &&N 3 $ % #& $ ! "# . . ' " ! / ( 8 "% $ # ' .& . ' $ #' $ D %& $ " ' ! 2 # & ' & %3 "#' "( '& ' % /&"(' &" ' " ! ' ' . ' ''&% ( ! "# ! $ %# $ $ ' . & ' wykrywania raka jelita grubego i prostaty. Planowany rozwój „Programu modelowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy” "% G ! 5 ! ! ' )***)*,*H& #% ! Zdrowia (Cel 15) oraz przygotowywanego obecnie „Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych”. &$ G ! 5 ! H same, jak wymienione w Narodowym Programie Zdrowia. / #& $ G H "% # & $ "& . & .& . " ! " .' # G ! 5 ! H G! 8 . ' "H& ! C M & "# obecnie „Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych”. 216 Utworzenie systemu oceny ryzyka rodzinnego (genetycznego) nowotworów u kobiet oraz modelu + ' ' Kierownik projektu: prof. dr hab. med. Jan Steffen. + % ' ' -56 + Celem projektu # % 7 8 % ' ' # 9 '' 9 ( - % 8 # " % % + predyspozycji dzedzicznych. Koszt projektu :,-5558 ;<5555 „Recommendations of the confidentiality in cancer registry” ? =! %> ? ,) @ 7A@. 2 -B55C" 1 ) - Parkin D '# E '# Monitorowanie skryningu IARC Medical Research Council. Responsibility in the use of personal medical information for research: principles and guide to practice. Br Med. J 1985; 290:1120-12124 Cancer Registration and Its Techniques. IARC Scientific Publications No 21, IARC, Lyon, Cancer Registration: Principles and Methods. Scientific Publications No 95, IARC, Lyon 217

Program Modelowego Skryningu Raka Piersi I Raka Szyjki Macicy W

Rating

Date

Size

Views

Categories

Share

Transcript

Forgot your password?.