Rodzaje Analiz Stosowanych Przez Inwestorów Giełdowych

Transcript

2015-03-21 Rodzaje analiz stosowanych przez inwestorów giełdowych • • • Rodzaje analiz stosowanych przez inwestorów giełdowych • • • • • • Analiza fundamentalna - szacuje wartość danej spółki na podstawie danych z otoczenia i samej spółki. Analiza techniczna – bazuje na wykresach, celem przewidzenia trendów cenowych. Analiza portfelowa - bada zależności pomiędzy maksymalizacją stopy zwrotu przy określonym poziomie ryzyka lub przy danym poziomie stopy zwrotu, minimalizacją ryzyka. Analiza behawioralna – psychologiczne aspekty postępowania inwestorów na giełdzie. Ciąg Fibonacciego - obliczone na podstawie wyrazów tego ciągu wskaźniki wykorzystywane są do wyznaczania zakresu i czasu trwania ruchu cenowego na giełdzie - 1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,233. Kalendarz spiralny – wyznaczania okienek czasowych, które pozwalają prognozować momenty zwrotne na giełdzie. Opracowana na podstawie wielowiekowych obserwacji wpływu wydarzeń astronomicznych na zachowania organizmów żywych, w tym zbiorowości ludzkich. Modele ekonometryczne. Sieci neuronowe. Algorytmy genetyczne. 1 2 Analiza fundamentalna Etapy analizy fundamentalnej • Analiza polegająca na badaniu kondycji spółki mająca na celu oszacowanie jej prawdziwej wartości. • • • • • • Zadaniem analizy fundamentalnej jest badanie danych historycznych dotyczących stanu gospodarki, jej branż i podmiotów, aby wykorzystać je do określenia przyszłego funkcjonowania przedsiębiorstwa. • Funkcją analizy fundamentalnej jest wskazanie za pomocą określonych narzędzi akcji tych przedsiębiorstw, których wartość wewnętrzna firmy jest większa od aktualnej wartości rynkowej. Analiza makroekonomiczna. Analiza sektorowa. Analiza sytuacji spółki. Analiza finansowa spółki. Wycena akcji. 3 Analiza makroekonomiczna Obszary analizy makroekonomicznej • Określa stan otoczenia zewnętrznego, ogólny klimat inwestycyjny, który jest wyznacznikiem ryzyka działalności inwestycyjnej na rynku kapitałowym. Analiza sektorowa Rozwój ogólnogospodarczy - międzynarodowy i krajowy, sytuację w sektorze i branży, w tym także na rynkach zbytu. Otoczenie konkurencyjne • Makrootoczenie tworzą czynniki ekonomiczne, polityczne, społeczne, technologiczne, międzynarodowe, prawne oraz demograficzne. Struktury ludności (w tym gospodarstw domowych), wg wieku, zatrudnienia itp. Otoczenie demograficzne stanowi grupa, do której produkt (usługa) jest skierowany. • Analizie podlegają: – – – – – 4 Koniunktura gospodarcza, Wielkość dochodu narodowego i PKB, Deficyt budżetowy i bilans płatniczy, Eksport/import, Wskaźniki demograficzne. 5 Sposób spędzania czasu wolnego, wzorce konsumpcyjne, normy kulturowe, stosunek do pracy czy zachowania polityczne. Otoczenie demograficzne Otoczenie gospodarcze Analiza makroekonomiczna Tworzą one przepisy, które nakreślają ramy działania przedsiębiorstwa. Otoczenie prawnopolityczne Otoczenie społeczne Otoczenie technologiczne Dostępne obecnie i w przyszłości technologie oraz podmioty je tworzące i sprzedające. 6 1 2015-03-21 Wpływ sytuacji gospodarczej na ceny akcji • Otoczenie gospodarcze wpływa na: Działanie mechanizmu giełdowego • Inwestorzy kupując i sprzedając akcje spółek giełdowych kierują się wszystkimi dostępnymi informacjami dotyczącymi spółki oraz sytuacji gospodarczej. • Cena akcji notowanych na giełdzie wynika z decyzji podejmowanych przez działających na rynku inwestorów (powstaje na podstawie aktualnego popytu i podaży). – bieżące i oczekiwane wyniki finansowe przedsiębiorstw, a w konsekwencji na ceny akcji, – rodzaje aktywów preferowanych przez inwestorów (akcje, obligacje, depozyty bankowe, inne). • Wpływ giełdy na gospodarkę: – jest kluczowym elementem systemu finansowego, gdyż pozwala na efektywną alokację oszczędności, – emisja akcji poprzez giełdę pozwala na pozyskanie kapitału na rozwój i inwestycje. CENA WYSOKA NISKA PODAŻ POPYT 7 Analiza makroekonomiczna Wpływ sytuacji gospodarczej na popyt na akcje • Sytuacja gospodarcza ma wpływ również na postrzeganie rynku akcji przez inwestorów i ich preferencje co do klas aktywów, w które inwestują (akcje, obligacje, depozyty bankowe). • W okresach recesji dominuje „strach". Inwestorzy kierują się awersją do ryzyka i sprzedają akcje, powodując spadki cen. • W okresach wzrostu gospodarczego dominuje „chciwość". Inwestorzy są ukierunkowani na maksymalizację zysku i zwiększają alokację środków na rynku akcji, powodując wzrosty cen. • W czasie dobrej koniunktury gospodarczej inwestorzy wycofują środki z depozytów bankowych i obligacji i przeznaczają je na nabywane akcji. • Wzrost cen akcji powoduje dalszy wzrost zainteresowania inwestorów giełdą, wzrost popytu na akcje i dalszy wzrost cen • ...aż do osiągnięcia szczytu i zmiany trendu. 8 Produkt Krajowy Brutto PKB: jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, bez względu na to, kto jest właścicielem tych czynników produkcji. Definicja 1. jest sumą wydatków na zakup dóbr finalnych, zrealizowanych przez podmioty gospodarcze, zlokalizowane na terenie danego kraju. Definicja 2. jest sumą wartości dodanej przedsiębiorstw w gospodarce. Definicja 3. 9 PKB a PNB jest sumą dochodów z czynników produkcji, osiąganych przez uczestników procesu produkcji. 10 Środki przekazywane do Polski z tytułu pracy Polaków za granicą (mln PLN): PKB - 25000 jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terenie danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem. 20000 2037421488 17559 18688 1740017100 1750017000 13332 15000 PNB – 10496 jest miarą całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług. 10000 Czyli: 5000 PKB = PNB ± dochody netto z tytułu własności za granicą 11 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Od czasu wejścia do Unii Europejskiej polscy emigranci przysłali do ojczyzny 166,8 mld zł – dane NBP 12 2 2015-03-21 400000 2.000 PLN 200000 460 PLN 2.460 PLN 923248 842120 807860 779205 666308 600902 422436 337222 600000 515353 800000 Państwo 744622 1000000 980666 1596379 1415362 1200000 1060031 1400000 1341881 1600000 1523245 1800000 1272838 Ceny rynkowe zawierają w sobie podatki pośrednie i dotacje, natomiast ceny czynników wytwórczych to ta kwota, która trafia do producenta. 1 176 736,70 Wszystkie kategorie dochodu narodowego mogą być wyrażane w cenach rynkowych, bądź w cenach czynników wytwórczych. 1635746 PKB ceny bieżące (mln. PLN) Ceny rynkowe a ceny czynników produkcji 0 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 13 Dynamika realna produktu krajowego brutto (ceny średnioroczne roku poprzedniego) Kwartalne tempo wzrostu PKB w Polsce 8 105,3 106,0 104,2 103,8 106,8 106,2 104,0 101,1101,4 102,0 6 5,9 105,1 103,5 7,5 6,6 6,6 6,6 6,6 6,2 6,6 6,3 6,0 6,0 6,8 7 108,0 5 104,5 103,9 101,6 101,9 103,3 101,6 4 4,4 4,2 3,7 3,9 3 3,0 3,1 3,5 3,0 2,8 3,4 3,0 2,3 1,3 1,7 1,1 0,8 1 98,0 3,5 3,3 3,0 3,5 2,1 2 100,0 4,7 4,5 4,3 4,3 4,2 5,1 4,8 2,3 0,7 0,5 0,7 0 96,0 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 I 2004 IV 2004 III 2005 II 2006 I 2007 IV 2007 III 2008 II 2009 I 2010 IV 2010 III 2011 II 2012 I 2013 IV 2013 III 2014 Żródło: GUS Podstawowe dane 85 107,9 101,2 99,5 101,5 106,5 104,2 106 105,8 106,4 98,5 101,3 111,6 104,3 95,6 109,4 106,4 102,6 109,4 104,7 104,7 103 108,6 109,9 112,5 109,9 110 104,1 103 97,2 99,4 90 92,5 95 97 102,9 94,7 99,8 100 103,9 105 101,1 103,2 108,7 104,5 110,9 110 103,5 106,6 115 106,3 111,8 104,6 105,1 Dynamika realna produktu krajowego brutto (ceny średnioroczne roku poprzedniego) 99,9 Według wstępnego szacunku produkt krajowy brutto (PKB) w 2013 r. był realnie wyższy o 1,6 % w porównaniu z 2012 r. (w cenach stałych roku poprzedniego). W 2012 r. w porównaniu z 2011 r. wzrost PKB wyniósł 1,9 %. Do wzrostu PKB przyczynił się głównie pozytywny wpływ eksportu netto i krajowego popytu konsumpcyjnego, przy bliskim neutralnemu wpływie popytu inwestycyjnego. Wartość dodana brutto w gospodarce narodowejw 2013 r. wzrosła o 1,5 % w porównaniu z 2012 r., wobec wzrostu o 1,9 % w 2012 r. Wartość dodana brutto w przemyślew 2013 r. wzrosła o 2,9 % w porównaniu z 2012 r., wobec wzrostu o 1,8 % w 2012 r. Wartość dodana brutto w budownictwiew 2013 r. w porównaniu z rokiem poprzednim spadła o 9,0 %, wobec wzrostu o 0,3 % w 2012 r. Wartość dodana brutto w handlu i naprawach w 2013 r. w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 1,7 %, wobec wzrostu o 1,2 % w 2012 r. Wartość dodana bruttow transporcie i gospodarce magazynowejw 2013 r. w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosła o 4,5 %, wobec wzrostu o 7,9 % w 2012 r. W 2013 r. popyt krajowy zmniejszył się realnie o 0,2 % przy wzroście PKB o 1,6 %. W 2012 r. popyt krajowy zmniejszył się o 0,1 % przy wzroście PKB o 1,9 %. Spożycie ogółemw 2013 r. przekroczyło poziom z 2012 r. o 1,1 %, w tym spożycie indywidualne o 0,8 % (w 2012 r. odpowiednio wzrost: o 1,0 % oraz o 1,2 %). Akumulacja brutto w 2013 r. porównaniu z rokiem poprzednim zmniejszyła się realnie o 5,0 %, w tym nakłady brutto na środki trwałe – spadek o 0.4 % (w 2012 r. odpowiednio spadek: o 4,2 %, oraz o 1,7 %). Stopa inwestycji w gospodarce narodowej (relacja nakładów brutto na środki trwałe do produktu krajowego brutto w cenach bieżących) w 2013 r. wyniosła 18,4 %, wobec 19,1 % w 2012 r. 80 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Przemysł Handel; naprawa pojazdów mechanicznych Budownictwo Transport i gospodarka magazynowa 3 2015-03-21 Wady i zalety mierników efektu społecznego: 2008 IV KRAJE 2009 I II 2010 III IV I II 2011 III IV I II 2012 III IV I II 10,1 8,2 16,2 13,7 0,6 8,5 6,9 4,8 10,1 8,2 16,3 12,6 0,2 10,0 8,0 5,0 10,3 8,1 16,4 12,3 -0,1 10,7 7,3 5,1 10,9 8,4 16,4 11,9 0,2 11,0 8,2 5,1 11,0 7,8 16,8 11,1 -0,3 11,5 7,0 5,0 4,9 4,0 11,0 10,3 1,1 15,1 8,6 10,2 4,7 1,2 16,3 14,7 29,1 10,4 12,6 0,6 3,5 -0,4 4,9 3,6 12,3 12,2 2,5 15,8 8,2 10,6 4,0 0,5 16,2 16,0 30,0 10,3 13,7 0,6 4,1 -0,6 4,3 4,2 13,2 12,3 3,4 14,9 7,5 10,4 4,0 -0,9 16,0 15,9 31,1 9,0 12,5 0,7 3,7 -1,3 4,0 3,5 13,6 10,6 4,5 14,6 7,7 11,0 3,5 -1,0 15,4 16,0 32,0 9,1 13,2 -0,4 3,4 -2,2 3,5 3,5 14,1 WADY: nie uwzględnia ZALETY: • • • • • • • • • produkcji w szarej strefie; produkcji na własne potrzeby; struktury podziału dochodu pomiędzy poszczególny klasy społeczne; wartościowania poszczególnych kategorii dóbr (broń - chleb); wartości czasu wolnego; uciążliwości wytwarzanych produktów; wzrost PKB może wiązać się z zanieczyszczenia środowiska, hałas, uszkodzenie infrastruktury, korki drogowe; itd. itp…. • • • PKB PRODUKT KRAJOWY BRUTTO w UE analogiczny kwartał roku poprzedniego =100 wiarygodne, terminowe i łatwo dostępne, źródło informacji nt. rozwoju gospodarki; są powszechnie stosowane na świecie; policzalne; łatwość porównywania i oszacowania. Austria Belgia Bułgaria Cypr Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niderlandy Niemcy Polska Portugalia Rep. Czeska Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Wlk Brytania Włochy -0,2 -4 -4,9 -3,4 -1,5 -3,7 -4,2 -3,5 3,5 -3,5 -4,9 -5,8 2,5 0,7 -1 -2,7 -3,7 -3,6 -7 . -9,2 -15 -16,1 -15,3 -3 -6,5 -8,9 . -1,7 -3,5 -2,9 -2,4 0,7 -0,5 -1,2 -1,6 -1,2 -3,2 -4,2 -4 -8 -9,3 -7,3 . -1,5 -13,1 -19,7 -14,2 -3,9 -5,9 -5,3 . -10,7 -18,6 -17,4 . 0,5 -1,7 -3 . -0,7 -4,5 -5,4 -3,7 -1,8 -6,7 -5,8 -4,8 2,7 1,5 1,3 1 -1,9 -4 -3,7 -2,4 0,4 -4,3 -4,7 -4,1 2,9 -6,2 -8,7 -7,1 1,6 -5,7 -5,5 -4,9 -0,9 -8,8 -9 -8,5 -5,1 -6,3 -5,8 -5,2 -2,2 -5,6 -7,2 -8 -2 -5 -5,5 -5,1 -2,9 -6 -5,9 -4,6 Porównanie poszczególnych krajów może nastręczać jednak wiele trudności z uwagi na: • • • • 5,6 4,8 11,3 10,4 -2,3 -4,0 0,8 2,0 8,1 4,0 0,9 3,0 6,1 -5,1 11,0 5,8 4,0 2,9 1,1 12,0 13,6 22,8 7,4 2,9 -2,5 1,6 -3,0 5,6 5,0 12,7 11,9 -1,9 -2,8 1,5 2,3 6,1 4,1 1,8 3,5 8,5 -4,4 12,3 6,3 4,6 2,7 2,0 12,9 12,9 23,8 7,5 5,4 -1,5 2,2 -2,0 6,2 6,1 13,8 12,2 -0,8 0,1 4,9 3,0 4,7 4,3 2,2 4,2 9,6 -4,1 12,1 6,9 7,0 3,6 2,3 13,9 13,3 24,8 8,7 7,7 -1,1 2,9 -1,4 7,8 6,6 14,7 12,9 0,5 1,3 4,1 3,4 3,0 4,2 2,7 5,3 9,5 -3,4 13,0 7,1 7,7 4,2 2,5 14,7 12,4 26,0 9,1 9,2 -0,7 3,5 -1,0 9,0 7,1 15,4 13,1 -0,2 4,3 6,4 3,8 0,1 4,4 1,3 7,6 11,1 -2,4 15,5 8,0 8,4 4,7 2,1 15,4 13,4 27,0 10,1 11,2 -0,5 3,1 -0,8 9,7 8,0 15,8 13,7 -0,1 7,0 6,2 4,7 0,3 4,7 2,0 9,3 10,7 -0,9 15,8 8,6 9,7 4,6 1,4 16,0 14,7 28,1 9,8 11,7 0,9 3,6 -0,7 5,7 16,1 7,9 11,3 2,5 -2,1 15,1 16,6 33,0 8,0 14,1 -0,6 2,9 -3,0 Podział świata różnorodne metodologie liczenia efektów – obecnie najpowszechniej jako miernika używa się PKB, liczony jest on systemem rachunku narodowego, ale w poszczególnych krajach występują różnice metodologiczne chociażby w liczeniu amortyzacji, która obniża poziom efektów różny poziom cen – wytworzone przez gospodarki krajów produkty posiadają różne ceny w poszczególnych krajach, stąd konieczność ich przeliczania, różna struktura produkcji – poszczególne kraje różnią się pod względem asortymentu produkcji, stąd pewne dobra mogą występować w jakimś kraju, a w innym nie, kursy przeliczeniowe – ceny dóbr, wysokość dochodów, wartość produkcji wymaga porównania, jest to kłopotliwe, z uwagi na wahania w kursach walut. kraje bogate W celu uniknięcia podanych trudności i porównania poszczególnych gospodarek stosuje się np. przeliczanie dochodów w danym kraju na ceny kraju drugiego, lub PKB na jednego mieszkańca. Taka procedura jest jednak bardzo pracochłonna i nie odzwierciedla w pełni rzeczywistości. rozwijające się kraje biedne, o niskim Wskaźniku Rozwoju Ludzkiego (HDI), PKB, z wysoką umieralnością i niskim standardzie życia - kraje "trzeciego świata". Prawo Engla 22 PKB per capita Polski i średnia UE (w EURO) w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza. 45000 25700 25100 25600 24400 23500 25000 23600 21600 20600 20400 30000 22400 35000 25000 40000 25000 20000 9600 10100 2010 9900 2006 9200 2005 8100 2004 7100 5300 2003 8200 5000 2002 6400 5500 10000 9500 15000 2011 2012 2013 5000 0 Mapa świata z udziałem ropy i żywności wydatkach gospodarstw domowych. Źródło: The Economist 23 2007 Polska 2008 2009 Średnia UE 24 4 2015-03-21 PKB per capita Polski i średnia UE (w EURO) • Wzrost gospodarczy - jest to ilościowe zwiększanie się z okresu na okres fundamentalnych wielkości ekonomicznych, w tym głównie dochodu narodowego. 102,0% 2012 100,4% 102,9% 2011 102,0% 103,1% 104,3% 2010 • Recesja – spadek rozmiarów mierników efektu społecznego w wielkościach bezwzględnych obserwowany w danym okresie czasu. 94,0% 103,8% 2007 113,6% 2006 100,0% 105,9% 103,7% 2005 105,4% 104,9% 2004 85,3% 106,0% 0,9 101,0% 1 90,9% 1,1 115,9% 110,9% 1,2 115,5% 120,8% 1,3 Wzrost gospodarczy - definicje • Stagnacja – utrzymywanie się rozmiarów mierników efektu społecznego na stałym poziomie. 0,8 2003 2008 Polska 2009 2013 UE 25 26 Wzrost gospodarczy zależy zarówno od zasobów, jak też od ich efektywności Co jest potrzebne do produkcji? 3. Praca • Czynniki determinujące poziom produktywności: 1. 2. 3. 4. 2. Kapitał Techniczne uzbrojenie pracy (wyraża poziom postępu technologicznego). Poziom i wzrost kwalifikacji (wykształcenie i doświadczenie pracowników). Doskonalenie organizacyjne pracowników produkcji (właściwe połączenie czynników produkcji). System motywacyjny (czy ludzie chcą wykorzystywać to co mają). 4. Technologia 5. 6. Różne znaczenie powyższych czynników w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego. Początkowo 1 i 2 później 3 i 4. Efekty 1. Ziemia Zasoby 27 28 Rozwój gospodarczy Bariery wzrostu gospodarczego • Bariery polityczno-ekonomiczne – – – – bariera ustrojowo-ideologiczna, bariera braku stabilizacji wewnętrznych stosunków politycznych, bariera politycznego podziału świata, bariera instytucjonalno-organizacyjna. 1. • Bariery społeczno-ekonomiczne – – – – bariera demograficzna, bariera konsumpcji (płacy realnej), bariera infrastruktury społecznej, bariera żywnościowa. Jakościowe i strukturalne zmiany w gospodarkach narodowych, będące następstwem wzrostu gospodarczego. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, spożycia i in. wielkości ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy), jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym. Do tych drugich zaliczyć należy przede wszystkim: 1. 2. 3. 4. 5. 6. • Czynniki braku lub bardzo powolnego wzrostu gospodarczego: – brak konkurencyjności produktów, – brak inwestycji w zakresie tworzenia kapitału rzeczowego, – wysoka inflacja. 29 postęp techniczny i technologiczny, doskonalenie systemu powiązań wewnątrzgospodarczych i powiązań z gospodarką światową, wzrost poziomu kwalifikacji siły roboczej, zmiany struktury gospodarki zmierzające do jej unowocześnienia, wzrost poziomu efektywności w skali mikro- i makroekonomicznej, pojawianie się nowych produktów i doskonalenie jakości już produkowanych. 30 5 2015-03-21 Tradycyjny cykl koniunkturalny To powtarzające się, lecz nie zawsze regularne wahania aktywności gospodarczej, mierzonej zazwyczaj przez PKB, wokół trendu. Ścieżka wzrostu realnego PKB per capita w USA Cykl koniunkturalny 31 32 Źródło: M. Kolasa, Teoria realnego cyklu koniunkturalnego Tradycyjny cykl koniunkturalny Faza ożywienia: Rozkwit Ożywienie 1. 2. Depresja, kryzys 3. 4. 5. 6. 7. 8. Recesja Upowszechnia się fala optymizmu Rosnąca skala wydatków inwestycyjnych, przedsiębiorcy, którzy przetrwali, dokonują renowacji swojego kapitału, wycofanie starych maszyn i urządzeń zakupując nowocześniejsze, bardziej ekonomiczne. Wzrost zatrudnienia, wzrost wydatków konsumpcyjnych. Wzrost zysków. Popyt rośnie szybciej niż podaż co powoduje wzrost cen. Wzrost poziomu inwestycji podnosi popyt na kredyt. Tanie kredyty zachęcają przedsiębiorców do inwestowania. Rośnie popyt a tym samym kursy akcji i obligacji. Składa się z 4 faz i dwóch punktów zwrotnych. 33 34 Rozkwit 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Kryzys Inwestycje osiągają najwyższy poziom (przestają rosnąć). Wzrost wydatków inwestycyjnych prowadzi do wzrostu zdolności produkcyjnych. Zaczynają rosnąć koszty produkcji (wyczerpanie najbardziej efektywnych czynników produkcji). Ceny rosną. Płace, dochody rosną, rośnie też skłonność do oszczędzania. Coraz większa ostrożność banków do udzielania kredytów inwestycyjnych. Pogarszają się nastroje. 35 1. 2. 3. 4. 5. Pierwszy symptom to najczęściej spadek cen papierów wartościowych. Spadek ilości zamówień i rezygnacja z wcześniej zawartych kontraktów. Zahamowanie wzrostu cen, co przy wysokich kosztach produkcji zmniejsza zyskowność. Ograniczanie akcji kredytowej przez banki. Kryzys nadprodukcji. 36 6 2015-03-21 Dlaczego przechodzi do następnej fazy? Depresja Popyt 1. 2. 3. 4. 5. 6. Znacznie maleją wydatki inwestycyjny, Rosną trudności ze sprzedażą dóbr. Spada zyskowność produkcji. Upadają najsłabsze podmioty gospodarcze. Wydatki konsumpcyjne zmniejszają się nieznacznie. Gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach. Podaż 1. 2. 3. 4. 5. Uaktywnia się Państwo dokonując wydatków. Inwestycje nigdy nie spadają do zera, najsilniejsze przedsiębiorstwa dokonują renowacji kapitału (rośnie ich konkurencyjność). Powoli wyczerpują się nagromadzone zapasy i rodzi się konieczność wzrostu produkcji. Powoli ożywia się rynek pracy. Banki szukają ujścia nagromadzonych kapitałów, obniżają stopy kredytów pobudzając skłonność przedsiębiorstw do inwestycji. 37 Współczesny cykl koniunkturalny Długość trwania cykli koniunkturalnych 1. - - Czas trwania - 3-4 lata, Główna przyczyna – zmiana stanu zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych, Łagodne zakończenie. - • • • wolnego wzrostu, • szybkiego wzrostu. • Średnie (Jurgala) Czas trwania - 6-10 lat, Związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych (zmiany wyposażenia technicznego produkcji), inflacją i bezrobociem, Często kończą się gwałtownie, nagłym załamaniem rynku, paniką na rynkach. - 3. Po II wojnie światowej państwa przystąpiły do zapobiegania dużej amplitudzie wahań. Cykl współczesny • ma 2 fazy: Krótkie (Kitchina) - 2. 38 PKB Linia trendu • • Długie (tzw. fale Kondratiewa) • Czas trwania - 45-60 lat, Związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się, zmiany na rynku pieniądza, wydarzenia polityczne. • Przyczyny zmian: Wzrost ingerencji państw. Długotrwałe przeobrażenia w strukturze produkcji (branże naukochłonne). Rozwój sektora usług, (odporność usług na zmiany koniunktury). Szybkość przepływu informacji. Rozwój prognozowania długoterminowego. Rozwój międzynarodowej współpracy gospodarczej. Rozwój sektora finansowego. 39 Kwartalne tempo wzrostu PKB w Polsce 8 7 6 5,9 5 4,7 4,5 4,3 4,3 4,2 5,1 4,8 4 3 4,4 4,2 3,7 3,9 3,0 3,1 3,5 3,0 2,8 3,4 3,0 2,3 1,3 1,7 1,1 0,8 1 3,5 3,3 3,0 3,5 2,1 2 Cykl klasyczny a cykl współczesny 7,5 6,6 6,6 6,6 6,6 6,2 6,6 6,3 6,0 6,0 6,8 2,3 0,7 0,5 0,7 0 I 2004 IV 2004 III 2005 Żródło: GUS II 2006 I 2007 IV 2007 III 2008 II 2009 I 2010 IV 2010 III 2011 II 2012 I 2013 IV 2013 40 Cykl klasyczny Cykl współczesny cykl czterofazowy: ożywienie, rozkwit, kryzys, depresja cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza niskiej aktywności gospodarczej punkty zwrotne gwałtowne, ostre punkty zwrotne łagodne faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat faza spadkowej koniunktury 4-6 lat Cykl 8-12 lat faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat faza spadkowej koniunktury 1,5-2 lat Cykl 3,5-5 lat niska częstotliwość zmian wysoka częstotliwość zmian III 2014 42 7 2015-03-21 Historia cykli koniunkturalnych Cykl lata I cykl 1785-1843 Do 1816 58 lat Wielka Brytania/maszyna parowa, mechaniczne krosna Siła ludzkich rąk II cykl 1844-1893 Do 1873 49 lat Wielka Brytania/ kolej, elektryczność Para III cykl 1894-1939 Do 1919 Do 1929 45 lat USA/samochód, chemikalia, plastik Węgiel IV cykl 19401985/2000 Do 1973 45-60 lat USA/ samolot, komputer, internet Ropa V cykl ? ? USA/ biotechnologie, nanotechnologie, sieci komputerowe, pieniądz wirtualny Atom 2000 Faza wzrostu Czas trwania Lider gospodarczy/innowacja (dopływ energii) Inflacja „Surowiec strategiczny” • jest to obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. 43 44 Rodzaje inflacji - ze względu na natężenie : • pełzająca – nie przekracza 5% rocznie • krocząca – oscyluje w granicach 5-10 % rocznie • galopująca – 10-150% rocznie • hiperinflacja – powyżej 150% rocznie Rodzaje inflacji - ze względu na przyczynę • popytowa - jest ona wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Nazywa się ją także inflacją pieniężną. Występuje wówczas, gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość produkcji. • kosztowa - związana jest ze wzrostem kosztów produkcji. Pojawia się wtedy gdy są ograniczenia w podaży jednego lub kilku zasobów oraz występuje wzrost cen na te zasoby. Następną przyczyną mogą być podwyżki płac niepokryte wzrostem wydajności pracy, ponieważ na wzrost kosztów robocizny na jednostkę wyrobu powodują w konsekwencji wzrost cen • strukturalna - pojawiająca się wówczas, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w związku ze zmianami struktury gospodarki w kraju, a braku określonych towarów na rynku nie można szybko pokryć niezbędnym importem. Zmiana struktury gospodarczej pociąga za sobą koszty finansowe, przykładowo zakup nowych technologii czy zatrudnienia wysoko wykwalifikowanej kadry. Koszty te znajdują swoje odbicie w podniesieniu cen przynajmniej w pewnym okresie czasu. 45 46 Najwyższe odnotowane wartości inflacji Inflacja na Węgrzech • Pierwsze miejsce należy do Węgier. • Po drugiej wojnie światowej nieodpowiedzialna polityka monetarna doprowadziła do tego, że w lipcu 1946 roku inflacja sięgnęła 41,9 trylionów procent. • Ceny podwajały się co 13,5 godzin! • Aby wprowadzić choć trochę porządku do tego chaosu, władze Węgier wyemitowały banknot o nominale: 100 000 000 000 000 000 000 pengo (sto trylionów). W przygotowaniu był już banknot o jeszcze wyższym nominale tryliarda pengo. • Kraj Węgry 47 Miesiąc z najwyższą inflacją Najwyższa miesięczna inflacja Podwojenie cen w: Lipiec1946 41 900 000 000 000 000% 13,5 godziny Zimbabwe Listopad 2008 79 600 000 000% 24,7 godziny Jugosławia Styczeń 1994 313 000 000% 1,4 dnia Niemcy Październik 1924 29 500% 3,7 dnia Grecja Październik 1944 13 800% 4,3 dnia Chiny Maj 1949 2 178% 6,7 dnia 48 8 2015-03-21 Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach Negatywne skutki inflacji to: 700 Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe - te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań. • Tzw. koszty zdartych zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć. 500 • Tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy. 300 400 X XI XII 183,2 176,2 175,5 176,1 178,2 180,7 184,4 198,1 219,6 258,1 300,3 351,1 1990 1107,6 1198,3 1210,7 1208,5 1201,1 1191,2 1174,0 1112,6 1020,4 887,1 773,6 685,8 1991 194,9 186,9 185,1 181,1 178,0 177,1 175,6 174,5 173,6 172,5 171,4 170,3 1992 145,4 142,7 141,1 140,8 141,3 140,9 141,0 141,4 142,0 142,5 142,8 143,0 1993 137,5 138,6 139,0 138,7 138,1 137,4 137,0 136,7 136,0 135,3 135,0 135,3 1994 132,4 131,1 130,8 130,9 131,0 131,3 131,5 131,6 132,0 132,4 132,5 132,2 1995 132,3 133,0 133,0 132,9 132,8 132,3 131,6 130,8 130,0 129,2 128,4 127,8 1996 121,0 120,7 120,6 120,5 120,4 120,2 120,2 120,3 120,2 120,1 120,0 119,9 1997 117,8 117,6 117,2 116,7 116,3 116,1 115,9 115,8 115,5 115,3 115,1 114,9 1998 113,6 113,9 113,9 113,9 113,7 113,5 113,2 113,0 112,7 112,4 112,1 111,8 1999a 106,9 106,3 106,2 106,2 106,3 106,3 106,3 106,4 106,6 106,8 107,0 107,3 2000 110,1 110,3 110,3 110,1 110,1 110,1 110,3 110,4 110,4 110,3 110,2 110,1 2001 107,4 107,0 106,7 106,7 106,8 106,7 106,5 106,3 106,1 105,8 105,6 105,5 2002 103,4 103,4 103,4 103,3 103,0 102,8 102,5 102,4 102,3 102,1 102,0 101,9 2003 100,5 100,5 100,5 100,4 100,4 100,5 100,5 100,5 100,6 100,7 100,7 100,8 2007 101,6 101,7 102,0 102,1 102,1 102,2 102,2 102,1 102,1 102,2 102,3 102,5 2008 104,0 104,1 104,1 104,1 104,1 104,2 104,3 104,4 104,4 104,4 104,3 104,2 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 102,8 103,5 103,6 104,1 100,1 100,1 99,8 103,3 102,9 103,6 104,3 100,0 100,2 103,6 102,6 104,3 103,9 100,2 100,3 104,0 102,4 104,5 104,0 100,6 100,2 103,6 102,2 105,0 103,6 100,5 100,1 103,5 102,3 104,2 104,3 100,5 100,1 103,6 102,0 104,1 104,0 100,8 99,9 103,7 102,0 104,3 103,8 100,5 99,5 103,4 102,5 103,9 103,8 100,5 99,4 103,1 102,8 104,3 103,4 100,7 99,5 103,3 102,7 104,8 102,3 100,5 99,2 103,5 103,1 104,6 102,4 100,7 99,0 IV V VI VII VIII 2010 2005 2000 1995 1990 1985 1980 1975 1970 1965 Roczne wskaźniki inflacji Stopa inflacji na świecie Przyczyny inflacji 115,0 2000 2005 2010 110,0 • • 105,0 • • • 100,0 • 95,0 • • • 90,0 niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy) przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo) ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza. wadliwą strukturę gospodarki wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrostu cen) import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji , a co za tym idzie wzrost cen) długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem) recesja gospodarcza (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji) monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę) Węgry Włochy Szwecja Wielka Brytania USA Szwajcaria Słowacja Słowenia Norwegia Polska Portugalia Malta Niemcy Łotwa Niderlandy Litwa Irlandia Luksemburg Grecja Francja Hiszpania Finlandia Cypr Dania Estonia Belgia Chorwacja 85,0 Austria Analogiczny okres narastający poprzedniego roku = 100 IX 1989 1960 0 III 100,0 100 49 II 200,8 141,9 200 Konsumentom łatwiej jest porównywać ceny oferowane przez różnych sprzedawców, gdy inflacja jest niska. I 351,1 1955 • 685,8 600 1950 • 53 54 9 2015-03-21 Negatywne skutki inflacji Deflacja Dla społeczeństwa: • ludzie oszczędzający - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku, • banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie wypłaty udzielonych pożyczek pieniądze przy inflacji mają dla banków mniejszą siłę nabywczą, • ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac popadają w wyższy podatek ,czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych, • emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża za wzrostem cen. dla gospodarki • niechęć przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, gdyż nie można przewidzieć realnych zysków, • spadek innowacji i produkcyjności w przedsiębiorstwach, gdyż u przedsiębiorców zmniejsza się zainteresowanie kredytami, na które nakładane są wysokie odsetki, • dewaluacja waluty krajowej - więcej złotówek należy zapłacić za jednego dolara, • zakłócenie w systemie finansowym na skutek dużych zmian cen papierów wartościowych, • osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli. to wzrost wartości pieniądza w czasie - z czasem można za daną ilość pieniędzy kupić coraz więcej towarów i usług. Potocznie w ten sposób określa się spadek cen rynkowych. Jest zjawiskiem przeciwnym jest inflacja. 55 Stopa procentowa 56 Stopa procentowa • Jest to cena pieniądza jaką pożyczkobiorca płac pożyczkodawcy za udostępniony kapitał. • Określa dochód jaki uzyskuje posiadaczowi kapitału z racji udostępniania go. Rodzaje stóp procentowych: • Oficjalne – ustalane przez Rade Polityki Pieniężnej. • Określa koszt ponoszony przez użytkującego kapitał płacony • Rynkowe – określane na podstawie wolej gry rynkowej. jego właściciel. • Nominalne – oficjalne oprocentowanie. • Realne – nominalne skorygowane o inflację. 57 58 http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/Dzienne/Stopy.htm Stopy NBP • Stopa lombardowa (kredyt lombardowy) określa cenę, po której bank centralny udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. • Stopa redyskontowa weksli określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych). • Stopa referencyjna (interwencyjna, repo) – to minimalna rentowność 7dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP. • Stopa depozytowa określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. 59 60 RPP 10 2015-03-21 Stopy NBP Przykłady innych stóp procentowych 30 25 • 20 • 15 • 10 • 5 WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) - wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. WIBID (ang. Warsaw Interbank Bid Rate) - roczna stopa procentowa jaką płacą banki za środki przyjęte w depozyt od innych banków. LIBOR (ang. London Interbank Offered Rate) - stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku międzybankowym w Londynie przez 4 główne banki: Bankers Trust, Bank of Tokyo, Barclays i National Westminster. Stanowi bazową stopę procentową dla ustalania oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym oraz kredytów typu "roll-over". EURIBOR (ang. Euro Interbank Offered Rate) - stopa procentowa kredytów w strefie euro oferowanych przez jeden bank innemu bankowi. Jest to średnie notowanie z 57 największych banków strefy euro - ustalane przez FBE - Federation Bancaire de L'Union Europeenne w Brukseli 0 Stopa referencyjna Stopa lombardowa Stopa depozytowa Stopa redyskonta weksli 61 62 Kurs walutowy Rodzaje kursów walutowych • Kurs sztywny - ustalony przez organ państwa, nie podlega wahaniom. • Kurs stały - ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres wahań jest ściśle określony. • Kurs płynny - kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż. Jest to cena waluty obcej wyrażona w walucie krajowej. Zmiany kursów • Kursy stałe – dewaluacja - skokowe, administracyjne zmniejszenie międzynarodowej wartości waluty – rewaluacja - skokowe, administracyjne zwiększenie międzynarodowej wartości waluty • Kursy płynne – deprecjacja - spadek międzynarodowej wartości waluty – aprecjacja - wzrost międzynarodowej wartości waluty 63 64 Kurs walutowy: Tabela kursów NBP 23.05.2014 65 http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/kursy/kursya.html • kształtuje ceny dóbr pochodzących z importu, • poprzez poziom cen dóbr importowanych wpływa na poziom inflacji, • decyduje o konkurencyjności eksportu (np. wzmocnienie waluty krajowej spowoduje wzrost cen produktów za granicą), • ma wpływ na tempo wzrostu gospodarczego, • wpływa na poziom oszczędności i inwestycji, • wpływa na dochód z inwestycji międzynarodowych, • wpływa na rynek finansowy (Wzrost kursu walutowego (aprecjacja waluty obcej) powoduje spadek atrakcyjności inwestowania w danym kraju) • kształtuje podaż pieniądza i politykę pieniężną, • poprzez poziom inflacji, politykę pieniężną powoduje zmiany natychmiastowych stóp procentowych, • wpływa na przychody z turystyki. 66 11 2015-03-21 Wpływ zmian kursu walutowego na zyskowność z inwestycji Kursy USD i EURO w latach 5 1. Polak posiada 300.000 PLN 2. Sprzedaje złote, kupuje dolary i inwestuje w zagraniczny fundusz przy kursie 3 PLN/USD, czyli inwestuje 100.000 USD. 3. Fundusz osiąga stopę zwrotu 20 %, czyli po sfinalizowaniu inwestycji posiada 120.000 USD. 4. Zamienia dolary na złote po nowym kursie 2,5 PLN/USD. 5. W ręce pozostaje mu 6. Rzeczywista stopa zwrotu w Polsce wynosi 7. Dlaczego??? 4,5 4 3,5 3 2,5 USD/PLN 2013 23.05.2014 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 2 300.000 PLN 0 %. 67 EU/PLN 68 Państwo w gospodarce Cele państwa: • • • • • Cel: Stabilizacja cen Równowaga na rynku pracy Stabilny wzrost gospodarczy Stabilny kurs walutowy Równowaga budżetowa 69 Struktura dochodów i wydatków budżetu państwa 2005 2006 2007 DOCHODY 179 801,60 197 673,50 235 976,50 254083,8 2008 podatki pośrednie 115 825,60 127 608,50 146 367,90 podatek doch. od osób prawnych 15 742,30 19 360,90 24 574,8 podatek doch. od osób fizycznych 24 525,60 28 265,70 dochody państwowych jed. Budżetowych 16 376,80 16 651,00 2009 2010 2011 2012 Źródła finansowania deficytu w latach 2003-2012 2013 274366,6 250302,4 277568,3 287594,6 279151,2 154050,1 154996 165189,4 180272,6 181892,2 174050 27162,4 24179,6 21769,9 24861,9 25145,7 23075,3 35 207,9 38439,7 35691,7 35592,8 38074,9 39809,4 41290,5 18 508,6 17796,2 22206,4 1 270,60 1 385,80 1 747,6 1728,7 1627,5 pozostałe dochody 7 331,30 5 787,40 3 784,2 1410,4 5174,8 w tym: - wpłaty z zysku NBP 4 168,00 1 158,00 2 478,3 208 360,80 222 757,60 252 898,2 278674,3 298156,6 294893,7 302681,2 318001,8 321342,9 21 286,50 23 341,20 22 627,5 19994,7 25552,5 26757,4 27107,1 31788,2 32340,7 3 689,70 4 508,40 4 953,5 5122,0 6675,2 7385,6 8849,0 10320,6 10119,4 obsługa długu krajowego obsługa długu zagr 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Krajowe 16 528,7 18 178,9 12034,5 21063,8 5233,7 23832,3 21822,3 15303,7 19781,2 Bony skarbowe -20 778,3 1 633,0 -3022,5 26054,3 -2475,4 -18488,6 -15383,9 -5670,1 -5845,4 Obligacje 47 508,0 38 805,0 31741,0 9872,6 42420,2 59919,5 22468,6 30372,9 46523,2 3 427,8 4 223,9 7904,4 9461,6 6543,8 10425,4 9830,4 5218,9 11417,1 -2990,8 -12021,4 Środki z roku poprzedniego w tym: wpływy z cła WYDATKI Środki na wydatki niewygasające 172,8 - - - - -986,0 111,2 -145,9 -1564,6 -5934,8 - -4974,4 24,0 -12,9 37,9 4702,1 45,7 148,8 90,0 277,5 3 847,7 621,9 1947,1 2371,7 4903,7 22037,1 13058 9158,2 4396,3 Rozdysponowane przychody z prywatyzacji -13 652,5 -15 087,0 -16772,2 -21261,9 -25420,8 -35358,2 22221,9 13848,3 -13462,4 – w tym na OFE -12 575,4 -14 920,4 -16219,3 -19911,5 -21086,0 -22347,2 15430,8 8180,9 10728,5 -2 663,7 -1159,0 -2272,9 -4368,1 - -79,1 408,1 48,3 - - - 3999,0 5127,9 3414,1 5537,0 6760,9 4 178,6 7 893,9 8496,3 6299,1 6481,5 4639,6 2111,0 5773,1 4515,2 12 030,5 6905,2 4887,2 3526,7 18556,3 31237,6 15235,1 18863,7 16161,3 -25084,1 -16921,7 -24590,5 -23790,0 -44591,3 -25112,9 -30407,2 -42191,7 72 Pożyczki udzielone Pozostałe przychody i rozchody Przychody z prywatyzacji Prefinansowanie zadań z udziałem środków z UE dot. dla funduszu em.-rentowego 14 710,00 dot. dla Funduszu Ub. Społecznych 20 112,10 24 483,40 23 893,0 33230,0 30503,3 38111,7 37513,4 39520,8 37113,9 Środki na centralnym rach. bieżącym subwencje ogólne dla JST 32 486,70 34 542,60 36 759,2 40667,4 45303,6 47185,0 48348,2 50657,6 51257,1 Zagraniczne DEFICYT -28 559,20 -25 084,10 -16 921,70 - 24590,5 - 23 790,0 -44591,3 -25112,9 -30407,2 -42191,7 71 DEFICYT 14 932,70 14 680,7 14867,5 15705,4 14935,8 15120,0 15556,6 70 Szkolenie dla pracowników Commercial Union Polska 15853,1 Lokata -1 974,5 - -28559,2 12 2015-03-21 Państwowy dług publiczny na koniec 2012 r. wyniósł 840,5 mld zł wobec 815,3 mld zł na koniec 2011 r. Państwowy Dług Publiczny na koniec 2013 r. wyniósł 959,1 mld zł. W relacji do PKB wyniósł 49,9 %.  każdy przychodzący na świat obywatel naszego kraju będzie od pierwszego dnia "zadłużony" na ponad: 27 500 tysiące złotych http://www.zegardlugu.pl/ 73 74 Deficyt budżetowy a wzrost PKB Dynamika PKB 108,0 106,8 106,2 105,3 106,0 105,1 103,9 104,3 104,0 103,8 103,5 102,0 102,0 101,6 100,0 2003 2004 2005 2006 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 2011 2012 0,00 -5 000,00 2011 2012 -10 000,00 -16 921,70 -15 000,00 -20 000,00 -24590,5 -25 000,00 -30 000,00 -35 000,00 -40 000,00 -25 084,10 -28 559,20 -25112,9 -30407,2 -41 504,50 -45 000,00 75 -23 790,00 -36 989,20 -44591,3 -50 000,00 DEFICYT 76 Rola państwa w gospodarce PKB Poziom inwestycji Państwo ma pomagać gospodarce na dwa sposoby: 1. Wyciągać ją z kryzysów gospodarczych, dawać impuls do wzrostu inwestycji. 2. Studzić gospodarkę w okresach rozkwitu, by nie doprowadzić 77 do przeinwestowania. W analizie sektorowej powinny być brane pod uwagę następujące kryteria: • Stopy zwrotu z inwestycji w danym sektorze, • Poziom ryzyka inwestycyjnego w danym sektorze, • Wrażliwość sektora na koniunkturę, • Faza rozwoju w której znajduje się sektor. 78 13 2015-03-21 Potencjalni wchodzący Analiza strukturalna sektora Groźba nowych wejść Siła przetargowa dostawców zwana analizą pięciu sił Portera - metoda analizy i oceny natężenia sił konkurencyjnych w sektorze ekonomicznym lub segmencie rynkowym. Dostawcy Opiera się na modelu pięciu wzajemnie oddziałujących na siebie czynników, które występują w każdym sektorze ekonomicznym: • • • • • Konkurencja w sektorze Rywalizacja między istniejącymi firmami Nabywcy Siła przetargowa nabywców rywalizacja w sektorze bariery wejścia do sektora siła przetargowa nabywców siła przetargowa dostawców zagrożenie ze strony substytutów Groźba pojawienia się substytutów Substytuty Zgodnie z tą koncepcją istnieje bezpośrednia i odwrotna zależność pomiędzy natężeniem sił konkurencyjnych w sektorze, a potencjałem rentowności tego sektora, stanowiącym o jego atrakcyjności dla działających w nim przedsiębiorstw. 79 Głównym narzędziem używanym przez analityków i inwestorów, aby odpowiednio zinterpretować sprawozdania finansowe spółek jest analiza wskaźnikowa • Klasyfikacja wskaźników obejmuje pięć grup, które dotyczą – płynności – pokazują zdolność spółki do wywiązywania się z zobowiązań krótkoterminowych; – aktywności – pokazują, jak szybko spółka zamienia swoje zapasy i należności na gotówkę; – zadłużenia - informują o poziomie zadłużenia spółki i jej zdolności do obsługi tego zadłużenia; – rentowności - informują o wielkości zysku, jaki spółka osiągnęła w odniesieniu do zaangażowanych kapitałów lub majątku; – wartości rynkowej - służą ocenie wartości rynkowej spółki, która zależy od kursów jej akcji. 81 WSKAŹNIKI SZEROKIEGO RYNKU (WSR) 80 Analiza wartości rynkowej spółki • wskaźnik cena/zysk (C/Z) - obrazuje nam poziom niedowartościowania lub przewartościowania ceny za akcje po przeliczeniu na zysk, jaki spółka osiąga, • wskaźnik cena/zysk operacyjny (C/ZO) - zysk operacyjny świadczy o tym jak firma zarabia na swojej podstawowej działalności, • wskaźnik wartość księgowa (C/WK) - Informuje on o bieżącej wartości spółki, która jest w jej pełnym posiadaniu, • wskaźnik ROE (return of equity), czyli zwrot z kapitału własnego – informuje o efektywności wykorzystywania kapitału należącego do przedsiębiorstwa, • ROA ( return of assets) – zwrot z aktywów, bierze pod uwagę nie tylko środki własne, jak to w przypadku wskaźnika ROE, ale również kapitał obcy w przedsiębiorstwie, • Wskaźnik ogólnego zadłużenia - ukazuje zadłużenie w spółce. C/Z  cena akcji x liczba akcji zysknetto C / ZO  cena akcji x liczba akcji zyskoperacyjny C / WK  cena akcji x liczba akcji wartość ksiegowa ROE  zysk netto x 100% kapitał własny ROA  WOZ  zysknetto x 100% aktywa ZOBOWIĄZANIA x 100% AKTYWA 82 NH-NL (new highs - new lows) • Zanim wybrana zostanie spółka należy sprawdzić rynek. Rynki poruszają się w cyklach (hossa, bessa) – łatwiej lub trudniej znaleźć spółkę. • Indeksy giełdowe - interpretacja opiera się na zasadzie zachowania trendu - jest większa szansa, że dany trend będzie kontynuowany, niż, że zostanie przerwany. Analiza indeksów po to, by znaleźć moment rozpoczęcia inwestycji. • Liczba nowych szczytów rocznych wygenerowanych przez spółki w stosunku do liczby nowych dołków rocznych wyznaczonych na danej sesji. • Różnica pomiędzy liczbą spółek, które w danych okresie przebiły swój dawny szczyt i liczbą spółek, które przebiły dołek. • WSR bada kondycję całej giełdy. • Hossę i bessę można podzielić na 3 okresy- początek, środek i końcówkę. • Najważniejsze rodzaje WSR-ów: – – – – NH-NL (nowe szczyty- nowe doły), liczba spółek w trendach, % spółek powyżej średniej, Advances / Declines ratio - wskaźnik wzrosty/spadki - stosunek liczby spółek rosnących do malejących na polskiej giełdzie, – TRIN index - wskaźnik ten pokazuje, jaka część wolumenu przypada na spółki rosnące, a jaka na spółki malejące. 83 84 14 2015-03-21 Liczba spółek w trendach Procent spółek powyżej średniej • Liczba spółek w trendzie wzrostowym w stosunku do liczby spółek w trendzie spadkowym. Wskaźnik badający medianę trendów na giełdzie. • Jak to działa: – jeśli liczba spółek rosnących dobiła do 80%, a następnie spadła poniżej 0% wygeneruj sygnał sprzedaży. – jeśli liczba spółek malejących dobiła do 80%, a następnie spadła poniżej 0% wygeneruj sygnał kupna. 85 • Procentowe zestawienie liczby spółek, które wykazują siłę znajdując się powyżej swojej długoterminowej średniej. 86 Wskaźniki szerokiego rynku: • są barometrem kondycji całego rynku, • rzadko dają sygnały do działania, przydatne w długim terminie, • istnieje nieskończenie wiele wskaźników (każdy może wymyślić swój) i nieskończenie wiele metod generowania sygnałów na ich podstawie, • ciężko je policzyć samemu, • rzadko się z nich korzysta, ponieważ rzadko dają sygnały, w konsekwencji gracze się nimi nudzą. 87 15