Schizofrenia 2

Transcript

Schizofrenia Waldemar Szelenberger Akademia Medyczna w Warszawie Katedra i Klinika Psychiatryczna Św. Jan Boży (1495-1550) w szpitalu w Grenadzie (de Castro 1585) Des maladies mentales (Esquirol 1838) Psychiatria kliniczna (…1988) Błaznująca hebefreniczka Schizophrenia simplex Tym, którzy więcej czują i inaczej rozumieją i dlatego bardziej cierpią, a których często nazywamy schizofrenikami (Kępiński 1972) The standard psychiatric patient is a function of the standard psychiatrist, and of the standard psychiatric hospital. (Laing 1959) Spadek zachorowań na schizofrenię: Szkocja – Eagles i wsp. 1988, Geddes i wsp. 1993, Kendell 1993, Takei i wsp. 1996 Nowa Zelandia – Joyce 1987 Dania – Munk-Jorgensen i Mortensen 1992 Anglia i Walia – Der i wsp. 1997 Tasmania – Jones i wsp. 1997 Finlandia – Suvisaari i wsp. 1999 Kanada – Woogh 2001 Wzrost zachorowań na schizofrenię: Anglia – Bamrach i wsp. 1991 USA – Torrey 1995 Zapadalność bez zmian: Chorwacja – Folnegovi i wsp. 1990 Holandia – Oldehinkel i Giel 1995 Diagnostyka schizofrenii wg Bleulera (Bleuler 1911) 1. Objawy osiowe: • zaburzenia asocjacji (rozkojarzenie toku myślenia) • zaburzenia afektu • ambiwalencja • autyzm 2. Objawy dodatkowe: urojenia, omamy Zaburzenia afektu • Bladość afektywna: osłabienie reakcji emocjonalnych • Niedostosowanie afektywne: reakcje emocjonalne niezgodne z treścią wypowiedzi Rozkojarzenie toku myślenia “Epaminondas był to człowiek szczególnie potężny na lądzie i morzu. Dokonał wielkiego manewru flotą i wydał otwartą bitwę Pelopidasowi, ale w drugiej wojnie punickiej uderzył się w głowę, gdy rozbił się jego okręt pancerny. Statkami z Aten zawędrował do gaju, gdzie zebrał kaledońskie winogrona i granaty, czym zadziwił Beduinów” (Bleuler 1911) Ambiwalencja “Jestem człowiekiem jak pan, kiedy ja także nie jestem człowiekiem” “Kiedy wypowie się jakąś myśl, dostrzega się również przeciwmyśl, która narasta tak szybko, że nie wie się w końcu która była pierwsza.” (Bleuler 1911) Autyzm Zamknięcie się w świecie własnych przeżyć i fantazji. Spadek zainteresowań i aspiracji Pierwszorzędowe objawy schizofrenii (Schneider 1931) • • • • • • ugłośnienie myśli omamy słuchowe dyskutujące o pacjencie omamy słuchowe komentujące urojenia oddziaływania urojenia odbierania lub nasyłania myśli urojenia oddziaływania na uczucia i wolę Diagnostyka schizofrenii według ICD-10 a) b) c) d) e) f) g) h) i)  Echo myśli Urojenia oddziaływania Omamy komentujące Utrwalone urojenia o absurdalnej treści Utrwalone omamy z urojeniową interpretacją Otamowanie lub rozkojarzenie toku myślenia Zachowania katatoniczne Spłycenie reakcji emocjonalnych Utrata zainteresowań i dążeń Co najmniej jeden z objawów (a-d), albo dwa objawy (e-i) występujące przez miesiąc lub dłużej Postacie schizofrenii Klasyczne • Paranoidalna • Hebefreniczna • Katatoniczna • Prosta Według ICD-10 • Paranoidalna • Hebefreniczna • Katatoniczna • Niezróżnicowana • Depresja poschizofreniczna • Rezydualna • Prosta Ryzyko zachorowania na schizofrenię (Gottesman 1991) Układ dopaminergiczny Układ serotoninergiczny Badanie MRI u bliźniąt monozygotycznych. Jedno z nich jest chore na schizofrenię (Suddath i wsp 1990) Lieberman i wsp. 2001 Zmniejszona aktywacja w grzbietowo-bocznej korze przedczołowej u chorych na schizofrenię (Cannon i wsp. 2005) A - zdrowi, B - chorzy, C - różnica (zdrowi-chorzy) Mniejsza aktywacja grzbietowo-przyśrodkowego jądra wzgórza u chorych na schizofrenię (Lehrer i wsp. 2005) Zmiany przepływu mózgowego związane z pierwszorzędowymi objawami Schneidera (Franck i wsp 2002) Zespół Capgrasa (Dejode 2001) Zespół Capgrasa (Dejode 2001) Pet Theory Do Cats Cause Schizophrenia? by Stephen Mihm The New York Times Magazine on the Web Obrazy malowane przez artystę chorego na schizofrenię w czasie narastania psychozy Louis Wain (1860-1939) Leczenie schizofrenii Schemat leczenia schizofrenii (WHO 2001) 1. Farmakoterapia w celu opanowania objawów i zapobiegania nawrotom 2. Psychoedukacja pacjentów i rodzin 3. Rehabilitacja w celu ułatwienia powrotu do samodzielnego życia (WHO 2001) Central to this (psychosocial rehabilitation) are consumer empowerment and the reduction of stigma and discrimination, through the enlightenment of public opinion. Leki w pierwszym rzucie schizofrenii: 1. Dowolny atypowy środek przeciwpsychotyczny: • risperidon 2 – 6 mg • olanzapina 10 – 20 mg • kwetiapina 300 – 750 mg • ziprasidon 40 –160 mg • amisulpride 50 – 400 mg • sulpiryd 300 – 800 mg 2. Konwencjonalny neuroleptyk w jak najmniejszej dawce (Aitchison i wsp. 1999) Maksymalna dawka haloperidolu 10 mg Objawy niepożądane neuroleptyków atypowych w porównaniu z haloperidolem haloperidol klozapina risperidon olanzapina kwetiapina ziprasidon 0 +++ 0 ++ 0 0 zespół pozapiramidowy +++ +/- ++ + +/- + sedacja ++ +++ + ++ ++ ++ wzrost wagi +/- +++ ++ +++ ++ +/- ortostatyczne spadki ciśnienia +/- +++ + + + + hiperprolaktynemia +++ 0 ++ + 0 + zespół antycholinergiczny Conley i Mahmoud, 2001 Porównanie przepływu w trakcie leczenia haloperidolem i risperidonem (Miller i wsp. 2001) (Dawe i wsp. 2001) (WHO 2001) •Po pierwszym epizodzie leki należy podawać przez 1 rok •Po drugim epizodzie leki należy podawać 2 – 5 lat •Po większej liczbie nawrotów leczenie należy kontynuować bezterminowo (Dixon i Lehman 1995) Skuteczność leczenia, odsetek nawrotów po 1 roku % placebo 55 Chlorpromazyna 20 – 25 Chlorpromazyna + wsparcie dla rodziny 2 - 23 Algorytm postępowania w ostrym pobudzeniu psychotycznym (Currier 2000) Opanowanie ostrego pobudzenie psychotycznego za pomocą zuclopentixsolu Opanowanie ostrego pobudzenia 1. Próba rozmowy i wyjaśnienia przyczyny pobudzenia 2. Podanie 10-20 mg olanzapiny, albo 5-10 mg haloperidolu, albo 50-100 mg klorazepatu lub lorazepamu 3. Rozważenie konieczności unieruchomienia. Konieczna jest obserwacja pielęgniarska i notatka co 15 min (Conley i wsp. 2001) Definicja schizofrenii lekoopornej 1. Brak reakcji na leki: przynajmniej dwie kuracje bez powodzenia, trwające po 4 – 6 tygodni, 400-600 mg chlorpromazyny (lub równoważnika) 2. Uporczywość choroby: ponad 5 lat trwania zaburzeń bez okresu dobrego przystosowania społecznego i zawodowego 3. Uporczywość objawów psychotycznych: ponad 4 punkty w przynajmniej dwóch z czterech itemów BPRS, dotyczących objawów pozytywnych W schizofrenii lekoopornej za odpowiedź na lek uznaje się spadek w BPRS przynajmniej o 20% i jeżeli suma punktów po kuracji wynosi 36 lub mniej. (Kane i wsp. 1988) (Conley i Kelly 2001) Leczenie schizofrenii lekoopornej 1. Klozapina, powolne zwiększanie dawki do 200-400 mg, ocena stężenia leku i ewentualne dalsze zwiększanie dawki do 500600mg (stężenie progowe = 350 ng/mL) 2. Risperidon 2 – 6 mg 3. Olanzapina 10 – 25 mg 4. Quetiapina 300-750 mg 5. W przypadku dalszej oporności – EW ewentualnie razem z klozapiną Kontrolowanie obrazu krwi w przebiegu leczenia klozapiną • Od 1 do 18 tygodnia raz w tygodniu, potem raz w miesiącu • Jeżeli liczba leukocytów spadnie poniżej 3000, a liczba granulocytów = 1500-2000 należy badać 2 x w miesiącu • Jeżeli liczba granulocytów = 1500-2000 należy przerwać leczenie i codziennie kontrolować rozmaz • Natychmiast wykonać badanie przy objawach infekcji Leczenie schizofrenii lekoopornej Możliwe połączenia lekowe: •Klozapina z kwasem walproinowym •Klozapina z lamotryginą •Klozapina z risperidonem •Klozapina z olanzapiną •Klozapina z sulpirydem •Olanzapina z sulpirydem •Haloperydol z kwasem walproinowym •Lit z klasycznymi neuroleptykami albo z klozapiną??? Nie łączyć klozapiny z karbamazepiną ani z diazepinami! Program zapobiegania nawrotom (Herz i wsp. 2000) 1. Edukacja pacjentów i rodziny na temat schizofrenii i objawów prodromalnych 2. Częste kontakty z pacjentem i rodziną i monitorowanie objawów prodromalnych 3. Interwencja kryzysowa w ciągu 24 godzin od zgłoszenia przez rodzinę lub pacjenta 4. Podtrzymująca psychoterapia grupowa raz w tygodniu, albo indywidualne sesje poświęcone umiejętnościom radzenia sobie 5. Grupy psychoedukacyjne dla rodzin nie rzadziej niż co 14 dni Prodromal symptoms (Herz and Melville 1980) 1. Eating less 16. Hear voices, see things 2. Trouble concentrating 17. Feeling worthless 3. Trouble sleeping 18. Talking in nonsencical way 4. Enjoy things less 19. Believe someone else is controlling 5. Restlessness 20. Bad dreams 6. Can’t remember things 21. Too aggressive 7. Depression 22. Feeling angry at little things 8. Preoccupied 23. Not caring about way I look 9. Tense and nervous 24. Having trouble with spouse, mate 10. Seeing friends less 25. Thoughts of hurting, killing self 11. Am being laughted at, talked about 26. Frequent aches, pains 12. Loss of interests in things 27. Fear of „going crazy” 13. More religious thinking 28. Thoughts of hurting, killing others 14. Feeling bad for no reason 29. Drinking more, using drugs 15. Feeling too excited The schizophrenic ceases to be schizophrenic when he meets someone by whom he feels understood (Jung) Schizophrenia cannot be understood without understanding of despair (Laing 1959) Trzeba raczej starać się choremu pokazać, że w zwykłym życiu są też sprawy, które mogą go pociągać, że nie jest ono tak szare i beznadziejne, jak mu się wydaje... (Kępiński 1972) Depresję leczy się tymoleptyklami schizofrenię - sercem