Transcript
I /~L IlIlall'-/C'/C' .:>tc;U vo C&' LIl. J. '-. vu.v ,VJ .J. ~J INLEIDING De eersteuitvoeringvan 'CANTO OSTINATO'vondplaatsop25april1979in de Ruinekerk te Bergen NH enwerdgerealiseerd op 3piano'seneenelektronischorgel.UitvoerendenwarenStanleyHoogland,Chalm levano, SimeontenHolt(piano)enAndriesHubers(elektronischorgel).Erzijnanderecombinaties mogelijk waarbij toetsinstrumenten aandeordezijn. CANTO kanechterookalssolostukworden opgevat (tweehandig toetsinstrument). al ofnietmet elektronischehulpmiddelen. CANTO isontsprongenaaneentraditionelebron,Istonaal en maakt gebruik vanfunctioneleharmonieëndienaarhunaardgevoegdzijnvolgensderegelsvandeharmonieleer,de wetten vanoorzaakengevolg(spanningenontspanning).Hoewelalleonderdelenvan CANTO, althansinprincipeenzoalshethoortineenontwikkelIngsstructuur,eenvasteplaatshebbenin het verloopen niet verwisselbaarzijnzonderdemelodische lijn, delogicaende vorm geweldaantedoen,hebbenbegineneindealsvormbegrenzingentochgeenabsolutebetekenis.Hoe komt dat?Omdatoorzaakengevolg,spanningenontspanningalsonafscheidelijkeparenvanfunctiesalshetware uit elkaargetrokken en verzelfstandigdworden en dedoelgerichte voortgang (niet debeweging)indeherhaling tot staan wordt gebracht.Erontstaanakkoordenofgroepenvanakkoorden,be- (om-) slotenin matenof secties,dielosgemaaktvandemelodischebindingzelfstandighedenworden en eeneigenlevengaanlelden.Deze matenof secties(wenoemen ze muzikaleobjecten)gaan,hoewel ze hun verleden niet vergeten,zichbekeren tot eenkettingstructuur.Er wordt daarmeebedoeld dat derelatietussendeakkoorden,tussendegroepenvanakkoordenonderling,omdatdieniet meer gericht wordt dooreenontwikkeling, op losseschroeven komt testaan.Hetis niet meer vanzo'n groot belang of zijvoor of na elkaarkomen te staan. De vrijheiddie wordt geschapen,biedtruimtevo.oreengroterewillekeur.Begin en einde,hetvooren na worden ter keuzegesteld. Een belangrijkerolspeeltdetijd.Hoewelde meeste matenofsectieseenherhalingstekenmeekrijgen en deuitvoerendenzelfdienen te beslissen over het aantalvandeherhalingen,iserinde traditionele zintochgeensprakevanherhalingzondermeer. De herhalingsprocedureheefthier tot doeleentoestand te scheppenwaarin het muzikaleobjectzijnzelfstandigheid bevestigt enkanzoeken naar zijngunstigstepositietenopzichtevan hetlicht endoorzichtigwordt.Tijd wordt de ruimte waarinhetmuzikaleobject gaat zweven.Wat er indie ruimtegebeurt is, omdat het niet voorspelbaarisen afhankelijk vanduizendeneenfactoren, moeilijk te traceren.Datgene water genoteerdkanworden,beperktzich tot eensymbool,een pretextvoor een activiteit waarvan het doelbuitende omschrijving valt.Decomponistwijst met datgene wathijheeftkunnen opschrijvenopeengrenswaarachterniemand,dus hij ookniet, weetwater is of kanworden.Wathijdoet beperkt zichprinCipieel tot eenvoorstel, tot eenopenscenario, tot het oprichtenvaneen platform en ... tot eenberoepopdeinstellingvandeuitvoerenden.Omdebedoelingvan hetstuk optimaal tot spreken te brengenenomopideeën te kunnenkomendieindegeestvan hetstuk liggen, verdienthet aanbeveling,ongeachtofmensolist of lidvaneenensembleis,omzichalledetailsvande partituur eigentemaken.Opdat bij welke vorm vanuitvoeringdanookimplicieteenonvoorzieneontwikkelingen tot standkunnenkomenener bij hetopstellenvanderegieenhetverdelendertakeneen maximale speelruimte mogelijk is.Voor de uitvoerendenbestaateenruimemargeaaninbreng.Zijbeslissen over de maat van tijd, zowelbetrekkinghebbend op het detailalsophetgeheel.Zijbeslissen over deal of niet dynamischecontrasten.Zijbeslissen over de al ofniet tegengesteldeklankkleurdifferentiaties, of men passagesal of nietunisonospeelt.Zijbeslissen of maten en secties,afhankelijkvandeplaatsInde partituur, hernomen,gecombineerdetc.zullenworden.Zijbeslissen,afhankelijkvande tijdsduur en geziendefysiekeinspanning, of ereenaflossysteem zal wordentoegepastof dat ereenpauze moet wordeningelast. Bijdeeersteuitvoering,dieongeveertwee uur inbeslagnam,werdbijnr.88inde partituurhet live-speldooreenbandovergenomen.Dezeband,dooreenvandeledenvan het ensembleingespeeld,verwijldeopdeeerstesecties(A,BenC)vande hier beginnendetussenepisode. Na ongeveer 25 minutennam het ensemble hetstuk liveweerop.Zoalsdebandaan het beginvandepauzegeleidelijkwerdingefadet,zowerdhijdanweergeleidelijkweggedraaid.Omdatdeuitvoerendenoverdeze en talvananderezakendienentebeslissen,magverwachtwordendatdevoorbereidingvan het stuk,om tot eensluitendsysteemvanafsprakentekomen,welenige tijd zalvergen. De groei en het uitkristalliserenvaneeninterpretatievormeneenproces. CANTO OSTINATOheeftgeenhaast en methet wezenvandezgn.minimalmuslc heefthet gemeen daterniet over tijdsduur gesprokenkanworden.Uitvoeringenhebben meer hetaspectvaneenritueeldanvaneenconcert. De bovengenoemdeeersteuitvoeringheeft,zoalsgezegd,ongeveertwee uur inbeslaggenomen maaromdater voortijdsduurgeenrichtlijnenbestaan,hadhetnet zo goed korter of langerkunnenzijn. De muziekvan CANTO wordtbedragendoordeinde partituur vetgedrukte(hoofd) partij. Dezeisdebasisvan het muzikalegebeuren.Voorderechterhandzijndaarnaasttweebalkenwaaropalternatieven(varianten)zijngenoteerd.Voordelinkerhandgeldthetzelfdeopéénbalk.Veronderstellenweevendathetstukdoorslechtséénexecutant (bijv. eenpianist) wordt uitgevoerddankandezedoorvandebasispartij uit te wijkennaardealternatievenzodoendevariantenaanbrengen.Maarnoglosvandezealternatievenbiedtiedere maat ofsectievandebasispartijzelfdemogelijkheid voor wijzigingen:door het verschuivenvanaccenten,hetaanbrengenvandynamischecontrasten veranderthet karaktervanhetmuzikaleprofiel. Men wentelt en keerthet inde tijdruimte zwevendemuzikaleding en zoektdeverschillendepositiestenopzichtevan het licht.Voorwaardeuiteraardisdatdetijdbreed wordt uitgemeten.Door het aanbrengenvandungetekendestokkenenwaardestrepenwordenindepartituur hieromtrent beperktesuggestiesgedaan.Heteenenandergeldtuiteraardookbijdeuitvoeringdoormeerdereexecutanten.Erzijndan,datspreektvanzelf,behalvedatbasispartij en variantengecombineerdkunnenworden, nog talvananderemogelijkheden.Bijnr. 88 inde partituur beginteennieuweepisode,eensoorttussendeel,van het stuk.Maten en sectieswordenvoorzienvaneen letter (A, B, C, etc. tot en met I) In plaatsvaneen maatnummer. Dezeepisode(hetzelfdegeldtvoor het getransponeerdeonderdeel vanaf nr.91)bestaat uit eenaantalsectiesdie meer of minder kleineuitwijkingenzijnvande grondstructuur A. Doorsteedsterugtekeren vormt deze grondstructuur Adespil en het rustpunt. De inde partituur uitgeschrevenopeenvolgingvande grondstructuur A en desatellietsecties Is (inzekerezin)betrekkelijkHeteenenkelemaalgebruiktesymbool l ~ duldt erop dat menindekeuzevandesectiesinveelgevallenzowelheenalsterugkangaanen dat er,afhankelijkvandeharmonischeIdentiteit,sectiesgecombineerdkunnenworden.Meerdanin het voorafgaandEisindezeepisodevanafnr.88sprakevaneen kettingstructuur en is vantoepassing wat hierover al werdopgemerkt. De voorhet deelvanafnr.88alsvoetnotengenoteerdeengenummerdevariantenvoordealternatievelinkerhandhebbeneenzwerffunctie.Behalve dat zenietvoortdurendaandeorde(hoevente)zijn,- ze verdwijnen en kerenterug-,watuiteraardookafhankelijkisvan het aantalspelers en detaakverdeling,zijnze niet absoluutgebondenaan het genoteerdeoctaafregister en kunnenineenhoger of lageroctaafopduiken. -3-
