Spis treści Wykaz skrótów ............................................................................................................ XIII Bibliografia .................................................................................................................. XV Wykaz tabel ................................................................................................................. XXV Wykaz wykresów ........................................................................................................ XXIX Wprowadzenie ............................................................................................................ 1 Rozdział I. Ewolucja postępowania ze skazanymi uzależnionymi od środków odurzających lub substancji psychotropowych w izolacji penitencjarnej ......................................................................................................... 13 § 1. Okres XX-lecia międzywojennego ............................................................. 13 § 2. Lata 1945–1970 ............................................................................................... 15 § 3. Postępowanie ze skazanymi uzależnionymi w świetle Kodeksu karnego wykonawczego z 1969 r. ............................................................... 17 § 4. Postępowanie ze skazanymi uzależnionymi w pracach kodyfikacyjnych nad Kodeksem karnym wykonawczym z 1997 r. ...... 31 Rozdział II. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym ...................................................................................................... 41 § 1. § 2. § 3. § 4. § 5. § 6. § 7.
Uwagi wprowadzające .................................................................................. 41 Kryteria kierowania skazanych do systemu terapeutycznego ............... 47 Organy kierujące skazanych do systemu terapeutycznego ..................... 52 Tryb umieszczenia skazanego uzależnionego w systemie terapeutycznym .............................................................................................. 56 Wykonywanie kary pozbawienia wolności w oddziale terapeutycznym i poza oddziałem terapeutycznym ............................... 62 Indywidualne programy terapeutyczne jako podstawa terapii osób uzależnionych ................................................................................................. 67 I. Treść indywidualnych programów terapeutycznych oraz tryb ich opracowywania ............................................................................ 68 II. Kontrola i ocena indywidualnych programów terapeutycznych . 69 III. Rola badań osobopoznawczych w tworzeniu indywidualnych programów terapeutycznych ............................................................ 70 „Dobrowolny przymus” w terapii skazanych uzależnionych ................. 74
IX
Spis treści Rozdział III. Skazani uzależnieni od środków odurzających lub substancji psychotropowych w świetle danych statystycznych ........................................ 79 § 1. Skazani odbywający karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym .............................................................................................. 79 I. Populacja skazanych odbywających karę pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w latach 1999–2013 ........................... 79 II. Skazani uzależnieni od środków odurzających lub psychotropowych zakwalifikowani do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w oddziałach terapeutycznych przebywający poza tymi oddziałami w latach 1999–2013 . 82 1. Skazani zakwalifikowani do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w oddziałach terapeutycznych przebywający poza tymi oddziałami wg przyczyn ................................................................................... 83 2. Skazani zakwalifikowani do odbywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym poza oddziałem terapeutycznym ............................................................................. 85 § 2. Kierowanie skazanych do systemu terapeutycznego w latach 1999–2013 ........................................................................................ 86 Rozdział IV. Charakterystyka badanej populacji ............................................... 89 § 1. Dobór próby i sposób realizacji badań ....................................................... 89 § 2. Charakterystyka respondentów ................................................................. 93 I. Charakterystyka badanej populacji skazanych ............................ 93 II. Socjodemograficzna charakterystyka populacji personelu oddziałów terapeutycznych .............................................................. 115 Rozdział V. Wykonywanie kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym w świetle badań ........................................................................ 119 § 1. Rodzaje i typy jednostek penitencjarnych ................................................. 119 § 2. Personel oddziałów terapeutycznych dla skazanych uzależnionych od środków odurzających lub substancji psychotropowych .................. 122 § 3. Liczebność grup skazanych w oddziałach terapeutycznych ................... 125 § 4. Oddziały terapeutyczne ................................................................................ 127 I. Charakterystyka oddziałów terapeutycznych ............................... 127 II. Program oddziału terapeutycznego ................................................ 131 III. Metody pracy ze skazanymi uzależnionymi w oddziałach terapeutycznych ................................................................................. 134 IV. Rodzaje zajęć terapeutycznych w oddziałach terapeutycznych .. 137 § 5. Indywidualne programy terapeutyczne ..................................................... 139 I. Diagnoza poprzedzająca opracowanie indywidualnego programu terapeutycznego ............................................................... 142 II. Analiza indywidualnych programów terapeutycznych ............... 143
X
Spis treści Rozdział VI. System terapeutyczny w percepcji skazanych i personelu więziennego ............................................................................................................. 151 § 1. Stan zdrowia skazanych ............................................................................... 152 § 2. Wcześniejsze leczenia odwykowe a sposób umieszczenia skazanego w oddziale terapeutycznym ......................................................................... 154 § 3. Problemy osobiste skazanych ...................................................................... 156 § 4. Stosunek skazanych do popełnionego przestępstwa oraz do orzeczonej kary .............................................................................................. 162 § 5. System terapeutyczny w opiniach i poglądach kadry oddziałów terapeutycznych oraz skazanych ................................................................. 164 I. Celowość wprowadzenia systemu terapeutycznego i zasadność stosowania przymusowego kierowania skazanych uzależnionych do oddziałów terapeutycznych .............................. 164 II. Uwagi i opinie personelu oddziałów terapeutycznych na temat wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym wobec skazanych uzależnionych od środków odurzających ........................................................................................ 172 III. Motywy wyrażenia przez skazanych zgody na wykonywanie kary w systemie terapeutycznym w opiniach skazanych i personelu oddziałów terapeutycznych .......................................... 178 § 6. Uczestnictwo skazanych w opracowywaniu indywidualnego programu terapeutycznego .......................................................................... 182 § 7. Motywacja skazanych w opracowywaniu indywidualnego programu terapeutycznego ............................................................................................. 184 I. Motywacja skazanych w opracowywaniu indywidualnego programu terapeutycznego w opinii personelu oddziałów ........ 185 II. Realizacja i modyfikacja oddziaływań zawartych w indywidualnym programie terapeutycznym ............................ 186 III. Ocena oddziaływań zawartych w indywidualnym programie terapeutycznym ................................................................................... 188 § 8. Poziom aktywności skazanych w zajęciach terapeutycznych w ocenie personelu oddziałów terapeutycznych ....................................................... 189 § 9. Postawa skazanego wobec wykonywania kary pozbawienia wolności w oddziale terapeutycznym ......................................................................... 192 § 10. Skuteczność terapii skazanych ................................................................... 194 § 11. Funkcjonowanie skazanego w oddziale terapeutycznym ....................... 198 § 12. Pomoc postpenitencjarna dla skazanych uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych po opuszczeniu zakładu karnego . 200 Podsumowanie ............................................................................................................ 203 Aneks ............................................................................................................................. 213 Indeks rzeczowy ......................................................................................................... 215
XI