Transcript
Taken en verantwoordelijkheden in functie van EPB Meer en meer succes voor het massief passiefhuis Inhoud 1 Het doel van de pocket p4 2 Infofiche over de energieprestatieregelgeving p5 3 De taken en de verantwoordelijkheden van de architect en de EPB-verslaggever binnen de energieprestatieregelgeving anno 2012 p6 3.1 De architect p De architect-ontwerper en de ontwerpfase p6 Massief zero-energiehuis, Bottelare De architect belast met de uitvoering en de fase van controle en toezicht p9 Revolutionair: het passiefhuis met traditionele keramische materialen en harde isolatieplaten De fossiele brandstoffen worden almaar schaarser, waardoor de energieprijs volop actueel is. Bovendien stoten Belgische gezinnen jaarlijks 27 miljoen ton CO 2 uit, alleen al voor verwarming. Redenen genoeg om energiebesparend en ecologisch bewust te (ver)bouwen. Zo kiezen steeds meer bouwers voor een passiefhuis. Daar hebben ze evenwel vaak één bedenking bij: jammer dat deze woningen niet volgens onze Belgische bouwtradities zijn opgetrokken, met duurzame keramische bouwmaterialen en harde isolatieplaten. Daarom ontwikkelden Wienerberger en Recticel Insulation het massief passiefhuis, een uniek bouwconcept met de economische en ecologische voordelen van een passiefhuis en de duurzaamheid en het comfort van een traditionele woning in baksteen. Het gecertificeerde massief passiefhuis in Bottelare was het startschot voor het bouwen van heel wat andere massiefpassiefhuizen en -projecten. Massief zero-energiehuis, Bottelare Blijf op de hoogte Een passiefhuis bouwen met massieve keramische bouwmaterialen en harde isolatieplaten in polyurethaan is vrij eenvoudig. Dat ontdekt u op Daar krijgt u nuttige info over de gebruikte materialen en technieken en leest u boeiende blogs rond energiezuinig bouwen. nepanelen, zelf alle energie Samengevat p De EPB-verslaggever p Sancties: controles en boetes p16 4 Beroepsaansprakelijkheidsverzekering van de architect en de aangestelde in het kader van de EPB-regelgeving 4.1 De architect niet belast met de opdracht in het kader van de EPB regelgeving 4.2 De architect tevens belast met de opdracht in het kader van de EPB regelgeving p18 p19 p De aangestelde in het kader vande EPB regelgeving p19 5 EPB-voorbeeldtekst voor lastenboeken p20 6 Voorbeeld overeenkomst tussen EPB-verslaggever en opdrachtgever p21 Meer weten? Surf naar 7 Suggestie van bij te voegen bepalingen in de architectenovereenkomst in kader van EPB 3 p27 1. Het doel van deze pocket 2. Infofiche over de energieprestatieregelgeving (VEA) De Vlaamse Overheid streeft er naar dat alle gebouwen in Vlaanderen energiezuinig én comfortabel worden. Een van de middelen om dit te realiseren, is de energieprestatieregelgeving, ook wel EPB-regelgeving genoemd (waarbij EPB staat voor Energie Prestaties en Binnenklimaat). Sinds 1 januari 2006 is de energieprestatieregelgeving van kracht. De energieprestatieregelgeving is van toepassing op bouwwerken die aan twee voorwaarden voldoen. Het moet gaan om werken in een gebouw(en complex) waarvoor een stedenbouwkundige vergunning of een melding nodig is en het moet gaan om gebouwen die verwarmd of gekoeld worden voor mensen die er wonen, werken, sporten De EPB-regelgeving houdt in dat bijkomende taken aan de architect worden opgelegd. Samen met de regelgeving deed ook de EPB-verslaggever zijn intrede. In deze pocket proberen we een antwoord te geven op vragen rond de taken en de verantwoordelijkheden van de architect en de EPB-verslaggever anno 2012 die vastgelegd zijn in de Vlaamse energieprestatieregelgeving. Wat zijn uw taken en verantwoordelijkheden tijdens de ontwerpfase en de uitvoering? Hoe zit het met de voorafberekening? Wat bij overdacht van de ene verslaggever naar een andere verslaggever? Al deze vragen worden beantwoord door advocaat Sven Vernaillen (GSJ Advocaten). Ook de beroepsaansprakelijkheidsverzekering van de architect en de aangestelde verslaggever in het kader van de EPB-regelgeving geeft hun standpunt weer. Naast een voorbeeldovereenkomst verslaggever-aangifteplichtige is ook een voorbeeldtekst voor het lastenboek opgenomen in deze pocket. Arch. Angeliques Verspeurt Coördinator energieconsulentenproject NAV 4 5 3. De taak en de verantwoordelijkheden van de architect en de EPB-verslaggever binnen de energieprestatieregelgeving anno 2012 De regelgeving inzake energieprestaties en binnenklimaat van gebouwen kreeg voor het eerst vorm met de invoering van het Energieprestatiedecreet van 22 december Er werden toen een aantal taken en verantwoordelijkheden ingevoerd voor de architect en de bouwheer. Ook de figuur van de EPB-verslaggever deed zijn intrede binnen het bouwproces. Met ingang van 1 januari 2011 trad dan het Energiedecreet van 8 mei 2009 in werking en werd het Energieprestatiedecreet opgeheven. Vanaf 1 januari 2011 werd ook het Energiebesluit van 19 november 2010 van kracht dat het Energiedecreet ten uitvoer legt. De EPB-eisen worden in het Energiebesluit ingedeeld naargelang het nieuwbouw of bestaande gebouwen betreft. De behandeling en het inrekenen van bouwknopen in het K-peil en E-peil deed daarbij vanaf 1 januari 2011 zijn intrede. Op 9 november 2011 werd het Energiedecreet dan vervolgens gewijzigd en aangevuld ten einde de Vlaamse regelgeving in overeenstemming te brengen met dwingende en specifieke maatregelen voorzien in een aantal recente Europese richtlijnen, die dwingend dienden omgezet te worden. De verplichte voorafberekening door de EPB-verslaggever, voor startverklaringen die vanaf 1 januari 2012 worden aangevraagd, is daarbij de meest ingrijpende innovatie. Daarnaast wordt ook meer uitdrukkelijk de nadruk gelegd op de onafhankelijke rol van de EPB-verslaggever, die thans ook een interieurarchitect kan zijn. Het is alleszins duidelijk dat de energieprestatieregelgeving ook anno 2012 nog steeds een aantal verantwoordelijkheden met zich brengt voor zowel architect als EPB-verslaggever. Deze worden hierna kort opgelijst en toegelicht. 3.1 De architect De architect-ontwerper De ontwerpfase Informatieplicht ten aanzien van aangifteplichtige De architect-ontwerper dient er vooreerst zorg voor te dragen dat hij de aangifteplichtige op afdoende wijze informeert over de op dat ogenblik van kracht zijnde energieprestatieregelgeving, inzonderheid over de EPB-eisen die worden gesteld. Hij dient met de aangifteplichtige de maatregelen te bespreken die vereist zijn om het project aan de energieprestatieregelgeving te laten voldoen. Voor de architect brengt dit een bijkomende en verzwaarde raadgevings- en voorlichtingsplicht met zich die zelfs als een resultaatsverbintenis moet beschouwd worden. Blijft de architect op het vlak van zijn informatieplicht in gebreke dan begaat hij een onmiskenbare fout. Bij een resultaatsverbintenis verbindt men zich immers tot het behalen van een bepaald resultaat. Wordt dit resultaat niet gehaald dan is men aansprakelijk wegens de niet-nakoming van zijn verbintenis, behoudens het bewijs wordt geleverd van een vreemde oorzaak. Het is voor een architect in dit verband dan ook raadzaam dat hij in de architectuurovereenkomst uitdrukkelijk een clausule voorziet waarbij hij zijn opdrachtgever laat verklaren dat de architect hem op afdoende wijze heeft ingelicht over de energieprestatieregelgeving en over de maatregelen die nodig zijn opdat het ontwerp aan de EPB-eisen zou voldoen. De bouwheer verklaart dat de architect hem op afdoende wijze heeft ingelicht over de energieprestatieregelgeving en over de maatregelen die nodig zijn opdat het ontwerp aan de EPB-eisen zou voldoen. Indien de EPB-eisen uiteindelijk niet gehaald worden omdat de aangifteplichtige de richtlijnen en instructies van de architect niet heeft opgevolgd, dan wel omdat de aangifteplichtige bewust is afgeweken van bepaalde keuzes, dan is en blijft dit vanzelfsprekend uitsluitend de verantwoordelijkheid van de aangifteplichtige. Het te ontwerpen gebouw moet aan de EPB-eisen voldoen De EPB-eisen zijn het geheel van technische voorwaarden waaraan een gebouw inzake energetische prestaties, thermische isolatie, oververhitting en ventilatie moet voldoen. De van kracht zijnde EPB-eisen werden opgenomen in het Energiebesluit onder Titel IX Energieprestatie van gebouwen. De architect-ontwerper moet een gebouw dusdanig ontwerpen dat het aan de EPB-eisen voldoet die op dat ogenblik van kracht zijn. De EPB-eisen die binnen Vlaanderen van toepassing zijn verschillen naargelang het nieuwbouw of een bestaand gebouw (herbouw, uitbreiding, 6 7 verbouwing en functiewijziging) betreft. Er wordt verder nog een onderscheid gemaakt tussen de verschillende bestemmingen van gebouwen. Nieuw daarbij is dat vanaf 1 januari 2011 ook de invloed van bouwknopen door de architect-ontwerper verplicht moet worden ingerekend in het K-peil en het E-peil voor gebouwen waar de EPB-eisen voor nieuwbouw gelden en waarvoor een stedenbouwkundige vergunning wordt aangevraagd of een melding wordt gedaan. In bijlage VIII bij het Energiebesluit wordt de behandeling van bouwknopen in concreto uiteengezet en toegelicht. De architect-ontwerper dient er aldus zorg voor te dragen dat de bouwknopen worden uitgewerkt conform de regelgeving vermeld in bijlage VIII 4 bij het Energiebesluit. Vermeldens waard daarbij is dat de architect en dus in feite de aangifteplichtige de keuze wordt gelaten tussen drie opties/methodes. Optie A houdt in dat het effect van elke afzonderlijke bouwknoop moet worden berekend. Optie A vraagt een zeer verregaande en gedetailleerde studie van elke afzonderlijke bouwknoop. Bij optie B opteert de bouwheer voor het laten ontwerpen van EPB-aanvaarde bouwknopen. Deze bouwknopen worden één voor één geëvalueerd adhv 3 basisregels. Optie C vraagt geen uitgebreide controle of bijkomend werk maar leidt tot een stijging van het K-peil met 10 punten. Bij een stijging van het K-peil zal het E-peil proportioneel mee stijgen. Om bouwknopen te kunnen evalueren dient de EPB-verslaggever te beschikken over degelijke uitgewerkte plannen en details. Indien deze informatie niet kan voorgelegd worden zal de verslaggever verplicht zijn om de bouwknopen in te rekenen volgens optie C. Ten einde elke discussie achteraf uit te sluiten is het dan ook raadzaam dat de architect-ontwerper dit aspect zeker met de aangifteplichtige bespreekt en aan de aangifteplichtige best schriftelijk zou bevestigen welke optie/methode uiteindelijk werd weerhouden in zijn berekeningen en in het ontwerp. EPB-gegevens bezorgen aan gecontacteerde aannemers Verder dient de architect-ontwerper in het kader van de toewijzingsprocedure van een aannemingsopdracht aan de gecontacteerde aannemers de beschikbare gegevens te bezorgen over het behalen van de EPB-eisen. Bewarings- en ter beschikkingstellingsplicht EPB-gegevens Zeker dient de architect-ontwerper (samen met de ontwerper van de technische installaties) de gegevens die aan de basis liggen van de keuze voor de materialen en maatregelen om te voldoen aan de EPB-eisen te bewaren en op eerste verzoek ter beschikking te houden van het Vlaamse Energieagentschap en de partijen die bij de werken en handelingen betrokken zijn. Opmaak vergunningsaanvraag of meldingsformulier Ook bij de opmaak van het dossier voor aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning of melding doet de energieprestatieregelgeving zich voelen. In de aanvraagformulieren (zowel voor de uitgebreide als de eenvoudige dossiersamenstelling) alsook op het meldingsformulier dient de architect-ontwerper aan te vinken of de EPB-eisen van toepassing zijn of niet. Ondertekenen startverklaring De architect-ontwerper is verplicht een papieren afdruk van de startverklaring te ondertekenen tesamen met de verslaggever en de aangifteplichtige. De verslaggever is gehouden deze gedurende drie jaar bij zich te houden De architect belast met de uitvoering - Fase van controle en toezicht Controle- en waarschuwingsplicht Tijdens de fase van de uitvoering van de werken, dient de architect de werkzaamheden naar best vermogen te controleren en dit op de cruciale ogenblikken binnen het bouwproces. De cruciale ogenblikken binnen het bouwproces zijn die ogenblikken waarop delicate werken dienen te gebeuren en waarop de tussenkomst van de architect om die reden vereist is. Deze controletaak binnen het EPB-gebeuren brengt met zich dat de architect minstens op die ogenblikken dient na te gaan of de maatregelen die voorzien waren in de eerder door hem opgemaakte ontwerpen, berekeningen en lastenboeken (qua materiaalgebruik en qua technieken) ook worden uitgevoerd. Indien de architect die met de uitvoering belast is tijdens de uitvoering van de werken opmerkt dat 8 9 er een ernstig risico bestaat dat de EPB-eisen niet zullen gerespecteerd worden, dan dient hij zowel de aangifteplichtige als de EPB-verslaggever hiervoor zo snel mogelijk schriftelijk te waarschuwen. Dit dient te geschieden met een aangetekend schrijven. Raadgevings- en waarschuwingsplicht : invloed wijzigingen Verder dient de architect in het kader van zijn controleplicht tijdens de uitvoering van de werken zowel de aangifteplichtige als de aannemer te informeren over de uitvoering van de voorgenomen maatregelen en over de eventuele wijzigingen die hij vaststelt. Indien de architect wijzigingen vaststelt dient hij de invloed van deze wijzigingen te toetsen aan de vooropgestelde maatregelen. Desgevallend stelt hij aan de aangifteplichtige de nodige maatregelen en aanpassingen voor om alsnog de EPB-eisen te kunnen halen. Dit alles kadert binnen de raadgevings- en waarschuwingsplicht van de architect. Het is en blijft echter aan de aangifteplichtige om aan deze raadgevingen al of niet gevolg te verlenen. Het verdient dan ook aanbeveling om er als architect steeds zorg voor te dragen dat alle raadgevingen en opmerkingen die door hem werden geformuleerd ten aanzien van de aangifteplichtige, steeds worden genoteerd in het werfverslag dat wordt verspreid aan alle op de bouwplaats aanwezige actoren. Door zo te handelen verzamelt men immers het nodige bewijsmateriaal voor het geval nadien hierover een discussie zou ontstaan met de aangifteplichtige. Bewarings- en ter beschikkingstellingsplicht EPB-gegevens De gegevens die aan de basis liggen van de keuze voor materialen en maatregelen om te voldoen aan de EPB-eisen, zijn opvraagbaar door het Vlaams Energieagentschap en de partijen die bij de werken en handelingen betrokken zijn. De architect en de ontwerper van de technische installatie stellen die gegevens op eerste verzoek ter beschikking Samengevat De architect heeft onmiskenbaar de taak om te controleren of de EPBeisen werkelijk zullen gehaald worden. De architect wordt binnen het bouwproces beschouwd als de specialist bij uitstek voor wat betreft de controle en het toezicht. De taak van controle en toezicht dient de architect minstens waar te nemen tot het einde van zijn opdracht, hetgeen contractueel wordt vastgelegd. Indien deze opdracht zijn einde neemt vóór het voltooien van het project (vb na winden waterdicht), lijkt het aangewezen dat de architect de aangifteplichtige in dat geval schriftelijk op de hoogte brengt dat hij vanaf dat ogenblik zelf er zal op dienen toe te zien dat de in het ontwerp voorziene maatregelen worden getroffen zodat de EPB-eisen zullen kunnen gehaald worden. Tijdens de uitvoeringsfase van de werken kan de controletaak van de architect echter niet zondermeer als een inspanningsverbintenis, dan wel als een resultaatsverbintenis gekwalificeerd worden. Ook in het kader van de energieprestatieregelgeving is dit het geval. Hoger werd er reeds op gewezen dat voor wat betreft de opmaak van het ontwerp, de architect sowieso een resultaatsverbintenis aangaat om er zorg voor te dragen dat het ontwerp voldoet aan de EPB-eisen. Indien het niet behalen van de EPB- eisen het gevolg is van een fout die aan de architect zou kunnen toegeschreven worden, dan zal hij daarvoor kunnen worden aangesproken door de aangifteplichtige. Het niet behalen van de EPB-eisen moet daarbij op dezelfde wijze beoordeeld worden als elke andere vorm van schade. Verder dient de architect de aangifteplichtige er ook voor te waarschuwen wanneer hij vaststelt dat een risico bestaat dat de EPB-eisen niet zullen gehaald worden. Het feit dat de architect moet controleren en de aangifteplichtige moet waarschuwen zou kunnen gekwalificeerd worden als een resultaatsverbintenis. Hij zal in geval van discussie dus moeten kunnen aantonen dat hij gecontroleerd heeft en dat hij de aangifteplichtige indien nodig gewaarschuwd heeft ingeval de EPB-eisen niet zullen gehaald worden. Wanneer en hoe de architect zijn controletaak en waarschuwingsplicht heeft uitgeoefend zal steeds worden getoetst aan de zgn. zorgvuldigheidsnorm. Dit houdt in dat de wijze waarop de architect zijn controletaak heeft uitgevoerd als een inspanningsverbintenis dient gekwalificeerd te worden. Er zal in dat geval steeds worden nagegaan hoe een normaal en zorgvuldig architect, geplaatst in dezelfde omstandigheden, zich zou hebben gedragen. Bij het uitoefenen van de controletaak zal de architect dus niet alleen (aan de hand van bijvoorbeeld de werfverslagen) moeten aantonen dat hij gecontroleerd en gewaarschuwd heeft (resultaatsverbintenis), doch tevens dat hij daarvoor de juiste momenten heeft uitgekozen en dat hij derwijze adequaat heeft gecontroleerd zoals dit 10 11 van elk zorgvuldig architect, geplaatst in dezelfde omstandigheden, mocht en kon verwacht worden (inspanningsverbintenis). Ook heeft de architect een bewaarplicht van alle gegevens die aan de basis liggen van de keuze van de materialen en maatregelen om te voldoen aan de EPB-eisen. Deze gegevens hebben echter ook nog hun belang in het kader van de EPB-aangifte. De architect dient er dan ook rekening met te houden dat hij deze ook na oplevering nog ter beschikking moet houden van de aangifteplichtige en de EPB-Verslaggever. Mogelijks kan de architect deze na de oplevering ook ter beschikking te stellen (met ontvangstbewijs) van de bouwheer, die op zijn beurt nog gedurende 10 jaar een bewaringsplicht heeft in het kader van de EPB-aangiftecontrole. 3.2 De EPB-verslaggever Zoals hoger vermeld, heeft het toenmalige Energieprestatiedecreet van 2006 een bijkomende figuur binnen het bouwgebeuren in het leven geroepen nl. de EPB-verslaggever. De EPB-verslaggever dient vóór de aanvang van de werken en handelingen door de aangifteplichtige aangesteld te worden. Indien de architect die belast werd met het ontwerp, dan wel tevens met de controle, ook zal fungeren als EPB-verslaggever verdient het aanbeveling om voor het luik EPB-verslaggeving met de aangifteplichtige best een aparte overeenkomst af te sluiten. De geleverde prestaties dienen immers strikt genomen onderscheiden te kunnen worden van de prestaties die men levert als architect en hebben dan ook een aparte vergoedingsbasis. Wanneer men als EPB-verslaggever aan de slag wil gaan dient men zich op voorhand te registreren bij het Vlaams Energieagentschap en zal men een persoonlijke verslaggeverscode ontvangen om de startverklaring en de aangiftes elektronisch te kunnen indienen via een web applicatie. De verslaggever is de natuurlijke persoon, houder van het diploma van architect, burgerlijk ingenieur-architect, burgerlijk ingenieur, industrieel ingenieur, technisch ingenieur of bio-ingenieur of interieurarchitect, afgeleverd vanaf 2011, of een daarmee gelijk gesteld buitenlands diploma, die in opdracht van de aangifteplichtige de startverklaring overmaakt aan het Vlaams Energieagentschap en de EPB-aangifte opstelt of de rechtspersoon, binnen wiens organisatie in opdracht van de aangifteplichtige de startverklaring overgemaakt wordt aan het Vlaams Energieagentschap en de EPB-aangifte opgesteld wordt door een zaakvoerder, bestuurder of werknemer, houder van het diploma van architect, burgerlijk ingenieurarchitect, burgerlijk ingenieur, industrieel ingenieur, technisch ingenieur of bio-ingenieur of interieurarchitect, afgeleverd vanaf 2011, of een daarmee gelijk gesteld buitenlands di
