Transcript
ZMIANY WSTECZNE
Patologia (pathos (pathos – logos) 1. Etiologia 2. Patogeneza 3. Zmiany morfologiczne 4. Zmiany czynnościowe, czynnościowe, konsekwencje kliniczne
o
Homeostaza
o
Adaptacja - hipertrofia, hipertrofia, atrofia, atrofia, hiperplazja
o
Uszkodzenie – odwracalne, odwracalne, nieodwracalne
o
Śmierć komórek (necrosis, apoptosis)
o
Śmierć organizmu - mors
Subletalny bodziec działający przewlekle zmiany subkomórkowe
Zaburzenia metaboliczne - spichrzanie
Starzenie się organizmu
ZMIANY ADAPTACYJNE
Przerost (hypertrophia (hypertrophia) hypertrophia) Rozrost (hyperplasia (hyperplasia) hyperplasia) Zanik (atrophia (atrophia) atrophia) Metaplazja Nagromadzenie substancji: endogennych prawidłowych endogennych nieprawidłowych egzogennych
HIPERPLAZJA (rozrost)
Fizjologiczna - hormonalna - wyrównawcza (wątroba) Patologiczna - hormonalna (rozrost endometrium, rak) - gojenie ran, infekcje wirusowe
Mechanizmy rozrostu: zwiększona produkcja GF zwiększona liczba receptorów dla GF aktywacja śródkomórkowych szlaków sygnałowych
HIPERTROFIA (przerost)
Fizjologiczna hormonalna (sutek, macica) Patologiczna zwiększone obciążenie (serce, mięśnie)
Mechanizmy przerostu mięśnia sercowego: czynniki mechaniczne (zwiększone obciąŜenie) czynniki wzrostu (TGF-β, IGF-1, FGF) czynniki wazoaktywne (angiotensyna II, endotelina-1) RóŜne szlaki biochemiczne w patologicznym i fizjologicznym przeroście Zastąpienie łańcuchów cięŜkich α-miozynowych przez β-miozynowe Komorowa re-ekspresja ANF
ATROPHIA (zanik)
Fizjologiczny (struktury embrionalne, macica po porodzie) Patologiczny Mechanizmy (degradacja białek, lizosomy, proteasomy) proteasomy) Morfologia (lipofuscyna (lipofuscyna, lipofuscyna, tkanka tłuszczowa)
atrophia e inactivitate atrophia neurotrophica atrophia e compressione atrophia e inanitione atrophia hormonalis atrophia senilis
METAPLAZJA
Tkanka nabłonkowa: nabłonek walcowaty ➙ płaski (palenie tytoniu, kamica, niedobór witaminy A) nabłonek płaski ➙ walcowaty (przełyk Barretta) Barretta) Tkanka łączna - myositis ossificans
USZKODZENIE KOMÓRKI
Odwracalne
Nieodwracalne
niedotlenienie (niedokrwienie) czynniki fizyczne czynniki chemiczne czynniki infekcyjne reakcje immunologiczne zaburzenia genetyczne głodzenie, niedobory żywieniowe
USZKODZENIE KOMÓRKI MARTWICA
Odpowiedź komórkowa na czynniki uszkadzające zależy od typu i nasilenia uszkodzenia oraz czasu jego trwania
Skutki uszkodzenia zależą od typu, stanu i możliwości adaptacyjnych komórki
Główne cele uszkodzenia: integralność błon komórkowych fosforylacja oksydatywna (ATP) synteza białek cytoszkielet integralność aparatu genetycznego
MECHANIZMY USZKODZENIA
Deplecja ATP upośledzenie funkcji pompy Na+ - K+, obrzęk komórki, poszerzenie RE glikoliza beztlenowa, kwas mlekowy, spadek pH, pH, upośledzenie aktywności enzymów napływ jonów Ca2+ do komórki redukcja syntezy i zaburzenie procesu fałdowania białek
Wolne rodniki tlenowe promieniowanie jonizujące metabolizowanie leków i środków chemicznych reakcje redred-ox metale (żelazo, miedź) tlenek azotu
Utlenienie lipidów błon - nadtlenki Oksydatywna modyfikacja białek Uszkodzenie DNA Mechanizmy obronne komórki: antyoksydanty (wit (wit. wit. A, C, E, glutation) glutation) wiązanie metali z białkami transport. enzymy (katalaza, SOD, peroksydaza glutationu) glutationu)
Niedotlenienie i niedokrwienie (hypoxia (hypoxia et ischaemia) ischaemia) najczęstsza przyczyna uszkodzenia ischemia doprowadza do uszkodzenia szybciej niż hypoxia
Niedokrwienie i reperfuzja nowe uszkodzenie pomimo przywrócenia przepływu krwi dopływ tlenu - wolne rodniki (w komórkach śródbłonka, leukocytach i komórkach miąższowych), obrona antyoksydacyjna uszkodzona przez niedotlenienie zapalenie - cytokiny, molekuły adhezyjne, przyciąganie leukocytów aktywacja układu dopełniacza
Czynniki chemiczne: 1. bezpośredni efekt cytotoksyczny - komórki absorbujące, wydzielające, zagęszczające czynnik (Hg - grupy sulfhydrylowe błon; cyjanki - oksydaza cytochromu mitochondriów; leki przeciwnowotworowe; antybiotyki) 2. konwersja do toksycznych metabolitów (oksydaza PP-450 SER), wolne rodniki tlenowe
CCl4 - P 450 - CCl3 nadtlenki lipidów - rozpad RE spadek syntezy białek w wątrobie (30 min.) obrzmienie SER (2 h) stłuszczenie hepatocytów - uszkodzenie błon komórkowych - martwica
MARTWICA (NECROSIS)
Śmierć komórki w żywym organizmie enzymatyczne trawienie komórki (autoliza, heteroliza) heteroliza) denaturacja białek Morfologia zwiększona eozynofilia, utrata glikogenu, wakuolizacja, wakuolizacja, wapnienie karyolysis, karyolysis, karyorrhexis, karyorrhexis, pyknosis
Martwica rozpływna: rozpływna: ogniskowa infekcja bakteryjna, grzybicza, martwica komórek w CSN Martwica skrzepowa – niedokrwienna (zawał), serowacenie (caseificatio (caseificatio) caseificatio) Martwica Balsera (cytosteatonecrosis) cytosteatonecrosis)
APOPTOSIS
Zaprogramowana śmierć komórki w okresie embriogenezy hormonozależna inwolucja (macica, jajniki, prostata) utrzymanie właściwej populacji komórek (nabłonki przewodu pokarmowego) śmierć komórek w nowotworach
śmierć komórek układu immunologicznego po spadku poziomu cytokin odrzucanie przeszczepu zanik miąższu gruczołu po podwiązaniu przewodu (trzustka, ślinianki) ciałka Councilmana w wzw działanie bodźców uszkadzających w małych dawkach
obkurczenie komórek kondensacja chromatyny ciałka apoptotyczne uprzątanie poprzez fagocytozę, bez zmian zapalnych ewentualnie wtórna martwica
SUBKOMÓRKOWA ODPOWIEDŹ NA USZKODZENIE
Lizosomy pierwotne, wtórne Heterofagia, Heterofagia, autofagia Ciała resztkowe, lipofuscyna Choroby ze spichrzania Nabyte choroby lizosomalne (leki - wzrost pH, pH, inaktywacja enzymów lub uszczelnianie błon) Przerost SER - barbituraty
Mitochondria – alkoholizm (megamitochondria), megamitochondria), miopatie, onkocyty Cytoszkielet cienkie filamenty - ruch leukocytów, fagocytoza (falloidyna (falloidyna) falloidyna) mikrotubule - bezpłodność, zespół Kartagenera (hamowanie mitoz)
filamenty pośrednie ciałka Mallory’ego - keratyna (hialina alkoholowa) choroba Alzheimera - neurofilamenty epidermolysis bullosa - mutacja genu keratyny
SPICHRZANIE
Prawidłowe składniki komórkowe w nadmiarze Nieprawidłowe substancje endoendo- lub egzogenne Barwniki
Stłuszczenie (steatosis (steatosis) steatosis) nagromadzenie trójglicerydów w komórce miąższowej alkohol, cukrzyca, otyłość, toksyny, niedotlenienie, głodzenie Otłuszczenie (lipomatosis (lipomatosis) lipomatosis)
Gromadzenie cholesterolu miażdżyca (atherosclerosis (atherosclerosis) atherosclerosis) plamy żółtakowe (xanthoma) xanthoma) cholesterolosis zapalenie i martwica choroba NiemannaNiemanna-Picka typ C
Gromadzenie białek resorbcja zwrotna białka w nerkach (zespół nerczycowy) nadmierna synteza prawidłowych białek (ciałka Russella) defekt transportu i wydzielania białka (np. alfaalfa-1-AT)
Nagromadzenie białek cytoszkieletu (ciałka Mallory’ego, Mallory’ego, choroba Alzheimera) Agregacja nieprawidłowych białek (niektóre postaci amyloidozy) amyloidozy)
Zmiany szkliste śródkomórkowe (ciałka Russella, Mallory’ego, Mallory’ego, Hirano (aktyna), Negri’ego, Negri’ego, Crooke’a (keratyna), Lewy’ego (α αsynukleina) synukleina) pozakomórkowe (stare blizny, ściana naczyń, torebka śledziony)
Zaburzenia rogowacenia hyperkeratosis (cornu cutaneum, cutaneum, tyloma, clavus) clavus) parakeratosis (psoriasis, psoriasis, dermatitis) dermatitis) dyskeratosis (morbus Darier, Darier, carcinoma spinocellulare) spinocellulare) leukoplakia
Gromadzenie
cukrzyca glikogenozy
glikogenu
Barwniki egzogenne - tatuaż, pył węglowy, barwniki roślinne endogenne - lipofuscyna, lipofuscyna, kwas homogentyzynowy (alkaptonuria, ochronoza), ochronoza), melanina, hemosyderyna, hemosyderyna, bilirubina
Gromadzenie hemosyderyny hemosyderoza miejscowa hemosyderoza ogólnoustrojowa zwiększona absorpcja Fe anemie hemolityczne liczne transfuzje krwi
makrofagi wątroby, szpiku, śledziony, węzłów chłonnych narządy miąższowe (wątroba, trzustka, mięsień sercowy, układ dokrewny)
Hemochromatoza: AR, M 55-7x częściej drobnoguzkowa marskość wątroby w 100%, cukrzyca i przebarwienie skóry u 7575-80% (cukrzyca brązowa) mięsień sercowy, błony maziowe, jądra
Wapnienie
(calcificatio (calcificatio) calcificatio) calcificatio dystrophica calcificatio metastatica
Wapnienie dystroficzne ogniska martwicy blaszki miażdżycowe zastawki serca wtórne kostnienie, ciała piaszczakowate
Wapnienie przerzutowe wzrost poziomu PTH (PTHrP (PTHrP) PTHrP) destrukcja kości (nowotwory, choroba Pageta, Pageta, unieruchomienie) zaburzenia związane z witaminą D - zatrucie, sarkoidoza, sarkoidoza, zespół Williamsa niewydolność nerek Żołądek, nerki, płuca, tętnice, żyły płucne
AMYLOIDOZA SKROBIAWICA
Amyloidoza jest grupą chorób , których wspólną cechą jest odkładanie patologicznej białkowej substancji pozakomórkowo, w róŜnych narządach.
Amyloid jest substancją amorficzną, eozynochłonną, szklistą.
Skład chemiczny amyloidu: 5% - składnik P, glikoproteiny 95% - białka (ponad 20 typów): AL- plazmocyty (łańcuchy lekkie Ig, głównie λ) AA- wątroba (SAA, białka ostrej fazy) Aß amyloid (choroba Alzheimera) - APP
ATTR - transtyretyna Aß2-mikroglobulina - ß2-mikroglobulina, hemodializy wadliwie sfałdowane białka prionowe, lokalna amyloidoza CSN
Amyloidoza jest wynikiem nieprawidłowego fałdowania białek (defekt kontroli jakości): prawidłowe białko z wrodzoną tendencją do nieprawidłowego fałdowania zmutowane białko podatne na nieprawidłowe fałdowanie i agregację
Klasyfikacja amyloidozy • •
Pierwotna uogólniona: białko AL 5-15% chorych na plasmocytoma monoklonalne proliferacje limfocytów B Wtórna uogólniona: białko AA rozstrzenie oskrzeli, osteomyelitis, gruŜlica, reumatoidalne zapalenie stawów, zapalne choroby jelit, heroina, rak nerki, ziarnica złośliwa
Związana z hemodializami: powyŜej 50% chorych dializowanych (>20lat) błona maziowa, stawy, ścięgna Rodzinna: 1. rodzinna gorączka śródziemnomorska dziedziczenie AR, białko AA, rzuty gorączki oraz zapalenie błon surowiczych i maziowych (mutacja genu pyriny hamującej neutrofile, nadmierna produkcja IL-1)
2. rodzinna polineuropatia amyloidowa dziedziczenie AD, zmutowana TTR Amyloidozy miejscowe: 1. guzowate – płuca, krtań, skóra, pęcherz moczowy, język, okolica oka białko AL, nacieki z limfocytów i plazmocytów 2. endokrynne - rak rdzeniasty tarczycy, wyspiaki trzustki, pheochromocytoma, cukrzyca typu 2.
Amyloidozy starcze: uogólniona - głównie serce, kardiomiopatia restrykcyjna, arytmie, prawidłowa TTR sercowa - zmutowana TTR
Morfologia: amyloidoza pierwotna – serce, nerki, przewód pokarmowy, nerwy obwodowe, skóra, język amyloidoza wtórna – nerki, wątroba, śledziona, węzły, nadnercza, tarczyca i inne śledziona – sagowata i szynkowata nadnercza – choroba Addisona
Klinicznie: białkomocz, zespół nerczycowy, mocznica, zaburzenia rytmu serca, zastoinowa niewydolność serca, kardiomiopatia restrykcyjna, zespoły złego wchłaniania, biegunki, zaburzenia trawienia Rokowanie: pierwotna (poza szpiczakiem) - 2 lata wtórna – zaleŜnie od choroby podstawowej
