Transcript
11.01.2016
NORMY SEKSUALNE
Normy kulturowe
Klasyfikacje: np. ICD-10, DSM-5, WAMS1, ISSM2
Norma a patologia w seksuologii. Podstawy wywiadu seksuologicznego.
Normy społeczne
Definicja zdrowia seksualnego
Normy prawne
Deklaracja praw seksualnych
Normy religijne
Konsensusy i opinie ekspertów
BARTOSZ GRABSKI
Normy moralne
Norma partnerska
KATEDRA PSYCHIATRII UJ CM
Normy zwyczajowe
Normy statystyczne
NORMA MEDYCZNA 1
SEKS A MEDYCYNA 1. 2.
Historia medycyny jest zarazem historią walki z seksem Medycyna ujmuje seks najchętniej jako chorobę, nienormalność i przestępstwo
3.
Dla medycyny „zdrowy” seks ograniczony jest do funkcji rozrodczej
4.
Medycyna ignoruje hedonistyczną funkcję seksu
5. 6.
Medycyna pragnie eliminacji lub dopasowania seksu, a nie jego emancypacji i wolności Moralność seksualna uznawana przez medycynę jest tradycyjnie opresyjna, a medycy są jej nośnikami wspólnie z teologami, wychowawcami, prawnikami i innymi Badanie seksu w obrębie medycyny nie są pożądane i uchodzą bardziej za hobby niż za konieczność niezbędną do zrozumienia funkcjonowania człowieka w społeczeństwa, dla jego rozwoju, zdrowia i pogłębiania jego człowieczeństwa
7.
World Association for Medical Sexology, 2 International Society for Sexual Medicine
PIONIERZY WSPÓŁCZESNEJ SEKSUOLOGII Richard von Krafft-Ebing (1840-1902) Neurolog i psychiatra Autor Psychopatia sexualis Zajmował się głównie dewiacjami seksualnymi Uważał je za stany zwyrodnieniowe mózgu i jako stany chorobowe nie powinny być karane Wprowadził do medycyny pojęcia: Zoofilia Sadyzm Masochizm
Sigush V., 1972, za: Imieliński K, 1986 Imieliński K, 1986; 1992
PRZYKŁAD MASTURBACJI SAMUEL-AUGUSTE TISSOT I NASTĘPCY
PRZYKŁAD MASTURBACJI SAMUEL-AUGUSTE TISSOT I NASTĘPCY Następcy Tissota poszli jednak dalej. Do listy następstw dołączyły: niepokój, głównie nocny, wyniszczenie,
Tissot uważał masturbację za zbrodnię, gorszą od samobójstwa.
przygnębiony wygląd, nieobecny wzrok, melancholia, ochrypły, rozleniwiały, apatyczny głos, nieufność do
Prowadzić miała do: hemoroidów, zaparć, padaczki, gruźlicy, paraliżu,
różne choroby oczu, ból nad oczodołem, ból z tyłu głowy, różne typy neuralgii, tkliwość skóry nad dolnym
rodziców, trzęsące się kolana, pragnienie samotności, milczenie bez powodu, nieśmiałość, kurcze łydek,
deformacji u potomstwa oraz wyschnięcia mózgu tak dalece posuniętego,
odcinkiem kręgosłupa, astma, szmery serca, bąble na ranach, złe gojenie się ran, trądzik, rozszerzone
że usłyszeć można jego dźwięczenie w czaszce. Mechanizm był prosty:
niepowściągliwość, brodawki na dłoniach, dziwny zapach skóry. Do listy przyczyny z kolei: leniuchowanie w
źrenice, zez, wory pod oczami, blada i odbarwiona skóra, czerwony nos, napadowy kaszel,
nadmierna imaginacja powoduje przegrzanie cerebrum. Leczenie też:
wolnym czasie, pikantne jadło, pobudzające drinki, zbyt wczesne wstawanie i kładzenie się do snu, mięso,
przecinanie nerwów członka
wełniane ubrania. Środki zaradcze wzbogacono. […]. Stosowano metody chirurgiczne, postępowanie
parówki, niektóre zioła, mocne wina, likiery, ostrygi, małże, homary, zbyt miękkie łóżka i zbyt dopasowane dietetyczne, metody behawioralne, uprzęże, pasy cnoty, instalacje elektryczne, przywiązywanie rąk do łóżka,
Grabski B, 2014, za: van Driel, 2012
gorsety i klatki na członka, specjalne łóżka, spodnie bez kieszeni, obrzezanie, kastrację, infibulację, klitoridektomię
Grabski B, 2014, za: van Driel, 2012
1
11.01.2016
NORMY PRAWNE WIEK, W KTÓRYM PRAWO DOPUSZCZA WSPÓŁŻYCIE SEKSUALNE 14
Albania, Austria, Bułgaria, Bośnia i Hercegowina, Estonia, Niemcy, Węgry, Włochy, Liechtenstein, Macedonia, Czarnogóra, Portugalia, San Marino, Serbia
15
Chorwacja, Czechy, Dania, Francja, Grecja, Islandia, Monako, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja
16
Andora, Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Belgia, Finlandia, Gruzja, Kazachstan, Kosowo, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Mołdowa, Holandia, Północny Cypr, Norwegia, Rosja, Hiszpania, Szwajcaria, Ukraina, Wielka Brytania
17
Cypr, Irlandia
18
Malta, Turcja, Watykan
ZABURZENIA SEKSUALNE W SYSTEMACH KLASYFIKACYJNYCH
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10
Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition. Text Revision.
Źródło: Wikipedia; https://en.wikipedia.org/wiki/Ages_of_consent_in_Europe; dostęp 17.10.2015
ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10 F52 Dysfunkcja seksualna nie spowodowana zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną F64 Zaburzenia identyfikacji płciowej
ZABURZENIA SEKSUALNE W DSM-5
Niespecyficzna dezaprobata płci
ZABURZENIA SEKSUALNE W DSM-5
W środowisku kontrolowanym W pełnej remisji
Kobiece zaburzenia zainteresowania/pobudzenia seksualnego (FSIAD) Zaburzenie erekcyjne (ED)
Zaburzenie sadyzmu seksualnego (SSD)
Przedwczesna (wczesna) ejakulacja (P/E/E)
Zaburzenie pedofilne (PedD)
Opóźniona ejakulacja (DE)
Zaburzenie fetyszystyczne (FetD)
Kobiece zaburzenie orgazmiczne (FOD)
Inne specyficzne zaburzenie parafiliczne Niespecyficzne zaburzenie parafiliczne
Trwające całe życie Nabyte Uogólnione Sytuacyjne Łagodne/Umiarkowane/Ciężkie
Męskie zaburzenie hipoaktywnego pożądania (MHSDD)
Zaburzenie masochizmu seksualnego (SMD)
Zaburzenie transwestyczne (TD)
Z zaburzeniami rozwoju płci Po tranzycji
Dysfunkcje seksualne
Zaburzenia parafiliczne (PD)
Zaburzenie frotterystyczne (FrD)
Dezaprobata płci u dzieci
Inna specyficzna dezaprobata płci
F66 Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną
Zaburzenie ekshibicjonistyczne (ExD)
Dezaprobata płci (GD)
Dezaprobata płci u adolescentów i dorosłych
F65 Zaburzenia preferencji seksualnych
Zaburzenie voyeurystyczne (VD)
ZABURZENIA SEKSUALNE W DSM-5
Zaburzenie bólu/penetracji genitalno-miednicznej (GPPPD) Dysfunkcja seksualna indukowana substancją/lekiem (SMISD)
2
11.01.2016
ZDROWIE SEKSUALNE WG WHO
ZDROWIE SEKSUALNE WG WHO
Zdrowie seksualne polega na zdrowym rozwoju seksualnym, równych i odpowiedzialnych relacjach partnerskich, satysfakcji seksualnej, wolności od chorób, niedomagań, niesprawności seksualnej, przemocy i innych krzywdzących praktyk związanych z seksualnością. Jego celem jest promowanie wartości życia i związków międzyludzkich.
Integracja biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych aspektów życia seksualnego konieczna do pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości
WHO, 1986
WHO, Kair 1994
ZDROWIE SEKSUALNE WG WHO
DEKLARACJA PRAW SEKSUALNYCH 1. 2.
Prawo do wolności seksualnej. Prawo do seksualnej niezależności, integralności i bezpieczeństwa ciała seksualnego. 3. Prawo do prywatności seksualnej. 4. Prawo do seksualnej równości. 5. Prawo do seksualnej przyjemności. 6. Prawo do emocjonalnego wyrażania seksualności. 7. Prawo do swobodnego nawiązywania związków seksualnych. 8. Prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych wyborów co do własnej rozrodczości. 9. Prawo do opierania wiedzy o seksualności na badaniach naukowych. 10. Prawo do wszechstronnej edukacji seksualnej. 11. Prawo do seksualnej opieki zdrowotnej.
Zdrowie seksualne to stan fizycznego, emocjonalnego, umysłowego i społecznego dobrostanu związanego z seksualnością; jest ono nie tylko brakiem choroby, dysfunkcji lub niemocy. Zdrowie seksualne wymaga pozytywnego i przepełnionego szacunkiem podejścia do seksualności i relacji seksualnych, jak również możliwości posiadania niosących przyjemność i bezpiecznych doświadczeń seksualnych, wolnych od przymusu, dyskryminacji i przemocy. W celu osiągnięcia i podtrzymania zdrowia seksualnego, prawa seksualne wszystkich osób muszą być szanowane, chronione i przestrzegane.
Deklaracja praw seksualnych, 14. Światowy Kongres Seksuologiczny, Światowe Towarzystwo Seksuologiczne, Hong Kong, 1997, WHO, 2002
Definicja robocza. WHO, 2002, 2006
FUNKCJE ZACHOWANIA SEKSUALNEGO
UJĘCIE SEKSUALNOŚCI WG JOHNA BANCROFTA
1. Rozmnażanie się 2. Wzmacnianie więzi uczuciowej i intymności w relacjach partnerskich 3. Źródło przyjemności 4. Potwierdzenie męskości lub kobiecości 5. Wzmocnienie lub utrzymanie poczucia własnej wartości 6. Okazywanie władzy lub dominacji 7. Redukcja napięcia 8. Ekspresja wrogości 9. Podejmowanie ryzyka jako źródło podniecenia 10. Zysk materialny
Podstawowa rola odpowiedzialności i równości płci Skutki nieodpowiedzialności w życiu seksualnym:
Bancroft J., 2009
Niechciane ciąże Choroby przenoszone drogą płciową Urazy fizyczne Urazy psychiczne
Bancroft J., 2009
3
11.01.2016
NORMA PARTNERSKA
CYKL REAKCJI SEKSUALNYCH
Pierwotnie stworzona do heteroseksualnego układu partnerskiego, obecnie mająca także zastosowanie do relacji homoseksualnych:
Model DEOR
Napięcie seksualne
1. Dojrzałość
Orgazm
2. Wzajemna akceptacja 3. Dążenie do obustronnej rozkoszy 4. Poszanowanie zdrowia
Podniecenie
D= desire E= excitation
5. Nieszkodzenie innym ludziom
O= orgasm R= resolution
Odprężenie Pożądanie
Imieliński K, 1986
Czas Masters, Johnson, Kaplan, 1977
PYTANIA O POŻĄDANIE
PYTANIA O PODNIECENIE
FAZA POŻĄDANIA
FAZA PONIECENIA
„Czy odczuwa Pani pożądanie seksualne?”
„Czy występują jakieś problemy z erekcją, wzwodem członka?”
„Czy pojawia się spontanicznie ochota na seks/zbliżenie seksualne?” „Czy są okoliczności, w których pojawia się ochota na zbliżenie erotyczne?”
„Czy odczuwa Pan subiektywne uczucie podniecenia i przyjemność płynącą z aktu seksualnego?”
„Czy doświadcza Pani fantazji seksualnych?”
„Czy ma Pani poczucie występowania reakcji cielesnej (adekwatnego zwilżenia pochwy) podczas zbliżenia seksualnego?”
„Czy Pan się masturbuje?”
„Czy czuje się Pani subiektywnie podniecona podczas zbliżenia seksualnego i czy jest ono dla Pani przyjemne?”
PYTANIA O ORGAZM
PYTANIA O ODPRĘŻENIE
FAZA OGRAZMU
FAZA ODPRĘŻENIA
„Czy występują jakieś problemy z osiągnięciem orgazmu?”
„Jak się Pani czuje po akcie/stosunku/zbliżeniu seksualnym?”
„Czy ma Pan problem z kontrolą wytrysku?
„Czy czuje Pani uczucie odprężenia, satysfakcji, bliskości z partnerem, zadowolenia, czy raczej odwrotnie, czuje się Pani sfrustrowana, zalękniona, pojawia się poczucie winy, rozdrażnienie?”
„Czy wytrysk następuje bardzo szybko, utrudniając zadawalające współżycie seksualne?”
4
11.01.2016
CYKL REAKCJI SEKSUALNYCH KOBIETY - MODEL BASSON ji epc perc ych ln ć do woś eksua Goto źców s bod ja wac Moty
Prz
ETIOLOGIA DYSFUNKCJI SEKSUALANYCH
etw
Bodźce seksualne Kontekst
arz i bio anie p log sych iczn iczn e e
BIOLOGICZNA
Zamiar zainicowania kontaktu
Subiektywne podniecenie Satysfakcja seksualna z orgazmem/bez orgazmu
INTERPERSONALNA
PSYCHOLOGICZNA
Endokrynopatie Choroby przewlekłe
Pożądanie wrodzone
Konflikt małżeński
Stres
Nadciśnienie Choroby sercowo-naczyniowe Choroby urologiczne i ginekologiczne Środki farmakologiczne
Depresja
Dysfunkcja seksualna u partnera
Inne zaburzenia psychiczne Historia nadużycia seksualnego
Stosunki pozamałżeńskie Konfliktowe potrzeby homoseksualne
Lęk, poczucie winy, wrogość
Konflikt na tle religijnym Różnice i konflikty kulturowe
Problemy z obrazem siebie
Wymagania związane z wychowaniem dziecka
Podniecenie i reaktywne pożądanie
Nieseksualne spełnienie, bliskość emocjonalna
Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Balon & Segraves, 2009
za: Nowosielski K, 2010
MODEL ALTHOFA I IN., 2010 Czynniki predysponujące
Czynniki wyzwalające
Konstytucyjne Anatomiczne Hormonalne Temperamentalne Fizyczne Cechy osobowości Rozwojowe Problematyczne przywiązanie Ekspozycja na przemoc Choroby i interwencje chirurgiczne Traumy Wczesne doświadczenia seksualne Przekazy religijne, kulturowe, oczekiwania, zakazy, nakazy
Stresory związane z cyklem życia: rozwód, separacja, utrata partnera, niewierność, menopauza Niepłodność lub doświadczenia połogowe Poniżające doświadczenia seksualne Depresja, lęk Problemy relacyjne Nadużywanie substancji
Czynniki podtrzymujące
MODEL PLISSIT
Czynniki kontekstualne
Trwający konflikt partnerski
Stresory i wymagania dnia codziennego: obciążenia i trudności finansowe, brak zatrudnienia, opieka nad Ostre i przewlekłe choroby rodzicami, dziećmi lub oraz kłopoty ze zdrowiem partnerem, zmęczenie związane z wychowywaniem Leki, nadużywanie substancji dzieci psychoaktywnych Przeszkody środowiskowe: Utrata pewności siebie, lęk brak prywatności, czasu, zadaniowy partnerzy pracujący na różne zmiany Obiekcje dotyczące obrazu ciała Powtarzające się niepowodzenia w poczęciu dzieci Stres: zawodowy, osobisty
za: Tripodi F, Silvaggi C, Simonelli C, 2012
PERMISSION (P)
pozwolenie
Omówienie problemów seksualnych z pacjentem Kontynuacja nieszkodliwych zachowań seksualnych
LIMITED INFORMATION (LI)
ograniczona informacja
Klaryfikacja błędnych informacji i mitów Zapewnienie aktualnej wiedzy na temat problemu Omówienie • Cyklu reakcji seksualnych • Anatomii i fizjologii • Wpływu zmian w cyklu życia • Wpływu chorób i leczenia
SPECIFIUC SUGGESTIONS (SS)
specyficzne sugestie
Szczegółowe sugestie dotyczące rozwiązania problemu, przedstawione najlepiej w trzeciej osobie
INTENSIVE TREATMENT (IT)
intensywne leczenie
Zindywidualizowane leczenie bardziej złożonych problemów
Annon J.S., 1976
DZIĘKUJĘ! kontakt:
[email protected]
5
