Transcript
1. Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Zależy jej na Twoim sukcesie, w każdej sferze życia. Im więcej szczęśliwych ludzi na świecie, tym ten świat będzie lepszy. Po przeczytaniu tej publikacji, prześlij ją swoim przyjaciołom i znajomym. Dbaj o ich rozwój osobisty, jak o swój własny! Pamiętaj, że każdy człowiek zasługuje na to, by zmieniać swoje życie na lepsze. Pozdrawiam serdecznie Aneta Styńska www.psychorada.plps. Masz moją zgodę na przesyłanie tej publikacji bez ograniczeń,pod warunkiem zachowania jej w niezmienionej formie. 1 2. Pierwsze badania nad syndromem wypalenia zawodowegoodnoszono wyłącznie do zawodów ściśle związanychz niesieniem pomocy innym ludziom (służba zdrowia,nauczyciele itp.). W związku z tym, pierwsze wzmiankidotyczące problemu wypalenia zawodowego, które pojawiły sięw źródłach piśmienniczych w latach pięćdziesiątych XX wieku zasprawą Schwartza i Willa, opisywały badania nad pielęgniarkami.W 1980 roku Cherniss zdefiniował wypalenie zawodowe jako:"chroniczny (przedłużający się) stres pracy, gdzie wymaganiastawiane w miejscu pracy wyczerpują i przekraczają możliwościindywidualnych zasobów".W tym samym czasie Edelwich i Brodsky opisują syndromburnout jako „progresywną utratę idealizmu, energii i celuw pracy, doświadczaną przez ludzi w zawodach helpingprofessions jako skutek ich pracy”.Jako pierwszy pojecie bornout zastosowali psycholog społecznyChristina Maslach (1981) oraz psychoanalityk HerbertFreudenberger (1983), którzy zaobserwowali u swoich badanychpewne symptomy, które wskazywały na brak motywacji do pracy.Według Maslach wypalenie zawodowe to:„zespól fizycznego i emocjonalnego wyczerpania, któregorezultatem jest rozwój negatywnej samooceny i negatywnegonastawienia do pracy oraz spadek zainteresowania problemamipacjenta”.Autorka definicji stworzyła specjalny kwestionariusz badającysyndrom burnout Maslach Bournout Inventory (MBI), którymposłużyłam się prowadząc własne badania. 2 3. W 1982 roku Veniga opisał wypalenie zawodowe jako:„destruktywny psychologiczny stan wywołany frustracjąz niezadowalającej pracy zawodowej, który obniża wydajnośćpracownika”.Tego samego roku Pines, Aronson i Kafry stworzyli nowądefinicje problemu pisząc, że to:„stan fizycznego, emocjonalnego i umysłowego wyczerpaniaspowodowany przez długotrwałe zaangażowanie się w sytuacjeemocjonalnie obciążające”.Koncepcja Christiny MaslachWedług Maslach wypalenie zawodowe przebiega wedługnastępującego schematu:I. stadium wyczerpanie emocjonalne - pojawia się zmęczeniefizyczne, dolegliwości ze strony układu pokarmowego, bóległowy, zaburzenia snu, osłabienie układu immunologicznego.Sprzyja to ograniczaniu kontaktu z klientami lub pacjentami,poprzez zwiększanie przerw w pracy.II. stadium depersonalizacja - przejawia się poprzezdystansowanie się fizyczne lub psychiczne w stosunku dopacjenta lub klienta, a także negatywne przekonanie, że osobapotrzebująca pomocy zasługuje na los jaki ją spotkał i nie jestwarta godnego traktowania.III. stadium brak poczucia osobistych osiągnięć i kompetencjiw związku z wykonywaniem pracy - przejawia sięw przeświadczeniu pracownika o własnej niekompetencji i brakukontroli nad sprawami zawodowymi, a także trudności 3 4. w koncentracji na problemie i opanowywaniu emocji,niezadowolenie i niechęć do wykonywanej pracy.IV. stadium zaangażowanie w prace - zostało przez autorkęwykluczone z teorii, ponieważ późniejsze badania niepotwierdziły związku tego studium z pozostałymi.Tak więc trzy powyższe stadia są uznawane za podstawowewymiary syndromu wypalenia zawodowego. Stadia te mogąwystępować łącznie lub pojawiać się kolejno u poszczególnychosób, które najczęściej zupełnie nie są świadome narastającegoproblemu, którego źródeł należy się doszukiwać wyłączniew środowisku zewnętrznym (czynniki sytuacyjne, społeczne,organizacyjne).Koncepcja R. GołębiewskiegoBadania przeprowadzane przez Gołębiewskiego opierały się nateorii stworzonej przez Maslach. Autor posłużył się jednakzmodyfikowaną wersją kwestionariusza MBI, co i takpotwierdziło trójfazowy charakter syndromu burnout.To co różnicuje Gołębiewskiego od Maslach to określeniezależności i kolejności występowania po sobie poszczególnychstadiów.I. stadium depersonalizacja - przejawianie przez pracownikazdystansowania emocjonalnego oraz negatywnei bezprzedmiotowe traktowanie pacjentaII. stadium poczucie braku osiągnięć - bezsilność w realizacjizamierzonych planów, a także towarzysząca jej narastającatrudność w koncentracji na problemie. 4 5. III. stadium wyczerpanie emocjonalne - pojawia się szereg odczućnegatywnych, problemy z adaptacją, a także szukanie pomocyu innych osób.Na podstawie wzajemnych korelacji pomiędzy powyższymistadiami, Gołębiewski skonstruował ośmiofazowy modelwypalenia zawodowego, przedstawiony poniżej:Faza wypalenia I II III IV V VI VII VIIDepersonalizacja (DEP) L H L H L H L HBrak poczucia osiągnięć (PAC) L L H H L L H HWyczerpanie emocjonalne (EEX) L L L L H H H HKażdą fazę charakteryzują trzy wymiary o dwóch stopniachnasilenia się objawów: niski (L - low) i wysoki (H - high).I. faza - określa niski poziom wypalenia zawodowego w zakresiewszystkich trzech wymiarówII-VII. faza określa średni poziom wypalenia w zakresiewszystkich trzech wymiarówVIII. faza określa wysoki poziom wypalenia w zakresiewszystkich trzech wymiarów. Jest to klasyczna postać syndromuburnout.Koncepcja Tadeusza Marka i Noworola (1993)Opierając się na powyższych koncepcjach syndromu wypaleniazawodowego badacze Marek i Noworol na podstawie analizyskupień opracowali typologiczny model syndromu burnout,odpowiadający fazom wyodrębnionym przez Gołębiewskiego: 5 6. Cyfry rzymskie oznaczają skupienia potraktowane jako kolejnefazy według modelu Gołębiewskiego:Etap A (faza I) brak wypalenia zawodowego (jaku Gołębiewskiego)Etap B (faza II, III, V) średni stopień wypalenia zawodowegoEtap C (faza IV, VI, VII) umiarkowane wypalenie zawodoweEtap D (faza VIII) wysokie wypalenia zawodowe na wszystkichtrzech wymiarach.Według autorów niniejszej koncepcji, każda jednostka wypala sięzawodowo w sposób indywidualny i charakteryzuje jąprzynależność do konkretnego skupienia.Metoda ta jest oparta na zasadzie stopniowego nasilania sięobjawów zespołu burnout. Każda osoba wchodząca w składkonkretnej fazy znajduje się na tym samym etapie procesuwypalenia, tak wiec ma podobny układ wyników na skali MBI. 6
