Zajęcia Z Zagad Sex_bg.pptx - Katedra Psychiatrii Wydziału

Transcript

15.11.2014   ZASADY RELACJI Z PACJENTEM —  Forma rozmowy – neutralizująca: —  —  —  —  —  WYBRANE ZAGADNIENIA SEKSUALNOŚCI CZŁOWIEKA dr n. med. Bartosz Grabski Katedra Psychiatrii UJ CM —  —  —  —  —  Opory Wstyd Zahamowania Lęk Edukująca Docenienie mowy ciała Nieprzecenianie „psychologii pierwszego wrażenia” Nieprzecenianie wieku metrykalnego pacjenta Nieprzecenianie poziomu wykształcenia pacjenta Rozważyć czy rozmawiać z parą, czy osobno z każdym z partnerów Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004 Bartosz Grabski TYPOWE BŁĘDY 2 OCZEKIWANIA PACJENTA —  Oczekiwania na inicjatywę pacjenta —  Inicjatywy lekarza —  Brak czasu —  Intymności i dyskrecji —  Udzielanie tzw. zdroworozsądkowych rad —  Bezpieczeństwa, zrozumienia i nieoceniającej postawy —  Nastawienie na usunięcie objawu a nie przyczyny —  Pomocy w porozumiewaniu się —  Projekcja własnych doświadczeń i problemów —  Pomocy w przełamywaniu barier —  Obrażanie się —  Pomocy w neutralizowaniu lęków i obaw —  Proponowanie metod leczenia nieakceptowanych przez pacjenta —  Niskiego kosztu leczenia —  Efekt „halo” —  Empatii i zrozumienia —  Oczekiwanie rzeczowej i fachowej pomocy —  Efekt „diabelski” Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004 Bartosz Grabski 3 Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004 Bartosz Grabski 4 ZASADY RELACJI Z PACJENTEM ZASADY RELACJI Z PACJENTEM —  Specyfika kontaktu z mężczyznami —  Specyfika kontaktu z kobietami —  Lakoniczni, powściągliwi —  —  —  —  —  —  Podejście ambicjonalne, zadaniowe Ubogi zasób słownictwa Dłużej dojrzewają do wizyty Ukrywający dane, skłonni do kłamstw Kreujący pozytywny obraz ja w roli kochanka Mogą zawyżać liczbę partnerek —  Stosunek do występujących zaburzeń: minimalizują, skracają czas trwania, bagatelizują, ukrywają pod maską innego zaburzenia Bartosz Grabski Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004 5 —  Chętniej rozmawiają o swoich problemach Łatwiej nawiązują kontakt Operują większym zakresem słownictwa Bardziej zdyscyplinowane Bardziej skłonne do współpracy z lekarzem w procesie diagnostycznym —  Lepiej znają swoje ciało —  —  —  —  —  Więcej mówią; drobiazgowo odtwarzają przebieg zaburzenia —  Mogą zaniżać liczbę partnerów seksualnych Bartosz Grabski Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Lew-Starowicz Z, 2004 6 1   15.11.2014   CYKL REAKCJI SEKSUALNYCH PODSTAWOWE DEFINICJE I.  Tożsamość płciowa —  Model EPOR¹ —  Model EOR —  Model DEOR² II.  Orientacja seksualna III.  Preferencje i zainteresowania seksualne Napięcie seksualne IV.  Rola płciowa V.  Funkcjonowanie seksualne Orgazm Plateau Podniecenie D= desire E= excitation Odprężenie O= orgasm Pożądanie R= resolution Czas P= plateau Bartosz Grabski 7 Bartosz Grabski OŚRODKOWA REGULACJA REAKCJI SEKSUALNYCH POŻĄDANIE PODNIECENIE ORGAZM dopamina + dopamina + dopamina + testosteron + testosteron + noradrenalina estrogeny (u kobiet) + estrogeny (u kobiet) + (u mężczyzn) + prolaktyna - tlenek azotu + tlenek azotu + acetylocholina + serotonina - serotonina - noradrenalina +/-/? serotonina - 8 NORMY SEKSUALNE —  —  —  —  —  —  —  Normy statystyczne Normy prawne Normy religijne Normy społeczne Normy zwyczajowe Normy kulturowe Inne kliniczna, funkcjonalna, indywidualna, ilościowa, koncepcje różnic indywidualnych —  Klasyfikacje: np. ICD-10, DSM-5 —  Konsensusy i opinie ekspertów —  Definicja zdrowia seksualnego —  Deklaracja praw seksualnych —  Norma partnerska (APA, Ellis, Gapik, Godlewski, Imieliński, Lew-Starowicz, Schnabl, WHO) Bartosz Grabski 9 Źródło: Jakima S, Lew-Starowicz M, 2010 ZABURZENIA SEKSUALNE W SYSTEMACH KLASYFIKACYJNYCH ¹Masters, Johnson, 1966 ²Masters, Johnson, Kaplan, 1977 Bartosz Grabski NORMA MEDYCZNA 10 ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10 Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10 F52 Dysfunkcja seksualna nie spowodowana zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fith Edition. DSM-5 F64 Zaburzenia identyfikacji płciowej F65 Zaburzenia preferencji seksualnych F66 Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną Bartosz Grabski 11 Bartosz Grabski 12 2   15.11.2014   ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10 F52.0 Brak lub utrata potrzeb seksualnych F52.1 Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej F52.10 Awersja F52.11 Brak radosnego przeżywania DYSFUNKCJE SEKSUALNE: DANE EPIDEMIOLOGICZNE —  Badania reprezentatywnej populacji osób w wieku 18-59 lat w USA: —  Zaburzenie związane z obniżeniem pożądania seksualnego u kobiet: 33% F52.2 Brak reakcji genitalnej —  Wytrysk przedwczesny: 27% F52.3 Zaburzenia orgazmu —  Dyspareunia u kobiet: 15% F52.4 Wytrysk przedwczesny —  Kobiece zaburzenie pobudzenia seksualnego: 20% F52.5 Pochwica nieorganiczna —  Zaburzenia erekcji: 10 % F52.6 Dyspareunia nieorganiczna —  Dyspareunia u mężczyzn: 3% F52.7 Nadmierny popęd seksualny Bartosz Grabski 13 ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10 F64 Zaburzenia identyfikacji płciowej Bartosz Grabski 14 ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10 F65 Zaburzenia preferencji seksualnych F65.0 Fetyszyzm F65.1 Transwestytyzm fetyszystyczny F64.0 Transseksualizm F64.1 Transwestytyzm o typie podwójnej roli F64.2 Zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie F65.2 Ekshibicjonizm F65.3 Oglądactwo (voyeurism) F65.4 Pedofilia F65.5 Sadomasochizm F65.6 Złożone zaburzenia preferencji seksualnej F65.8 Inne zaburzenia preferencji seksualnej F65.9 Zaburzenia preferencji seksualnej, nie określone Bartosz Grabski 15 ZABURZENIA SEKSUALNE W ICD-10 F66 Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną F66.0 Zaburzenia dojrzewania seksualnego F66.1 Orientacja seksualna niezgodna z ego (ego-dystoniczna) F66.2 Zaburzenie związków partnerskich Bartosz Grabski 17 Bartosz Grabski 16 ZDROWIE SEKSUALNE WG WHO Zdrowie seksualne polega na zdrowym rozwoju seksualnym, równych i odpowiedzialnych relacjach partnerskich, satysfakcji seksualnej, wolności od chorób, niedomagań, niesprawności seksualnej, przemocy i innych krzywdzących praktyk związanych z seksualnością. Jego celem jest promowanie wartości życia i związków międzyludzkich. Bartosz Grabski WHO, Kair 1994 18 3   15.11.2014   ZDROWIE SEKSUALNE WG WHO 1.  2.  Prawo do wolności seksualnej. Prawo do seksualnej niezależności, integralności i bezpieczeństwa ciała seksualnego. 3.  Prawo do prywatności seksualnej. 4.  Prawo do seksualnej równości. 5.  Prawo do seksualnej przyjemności. 6.  Prawo do emocjonalnego wyrażania seksualności. 7.  Prawo do swobodnego nawiązywania związków seksualnych. 8.  Prawo do podejmowania wolnych i odpowiedzialnych wyborów co do własnej rozrodczości. 9.  Prawo do opierania wiedzy o seksualności na badaniach naukowych. 10.  Prawo do wszechstronnej edukacji seksualnej. 11.  Prawo do seksualnej opieki zdrowotnej. Zdrowie seksualne to stan fizycznego, emocjonalnego, umysłowego i społecznego dobrostanu związanego z seksualnością; jest ono nie tylko brakiem choroby, dysfunkcji lub niemocy. Zdrowie seksualne wymaga pozytywnego i przepełnionego szacunkiem podejścia do seksualności i relacji seksualnych, jak również możliwości posiadania niosących przyjemność i bezpiecznych doświadczeń seksualnych, wolnych od przymusu, dyskryminacji i przemocy. W celu osiągnięcia i podtrzymania zdrowia seksualnego, prawa seksualne wszystkich osób muszą być szanowane, chronione i przestrzegane. Bartosz Grabski 19 Definicja robocza. WHO, 2002, 2006 NORMA PARTNERSKA 1.  Dojrzałość 2.  Wzajemna akceptacja 3.  Dążenie do obustronnej rozkoszy 4.  Poszanowanie zdrowia 5.  Nieszkodzenie innym ludziom Inaczej NORMA ARBITRALNA Bartosz Grabski 21 DEKLARACJA PRAW SEKSUALNYCH Imieliński K, 1986, Godlewski J, 1999 Bartosz Grabski 20 Deklaracja praw seksualnych, 14. Światowy Kongres Seksuologiczny, Światowe Towarzystwo Seksuologiczne, Hong Kong, 1997, WHO, 2002 FUNKCJE ZACHOWANIA SEKSUALNEGO WG JOHNA BANCROFTA 1.  Rozmnażanie się 2.  Wzmacnianie więzi uczuciowej i intymności w relacjach partnerskich 3.  Źródło przyjemności 4.  Potwierdzenie męskości lub kobiecości 5.  Wzmocnienie lub utrzymanie poczucia własnej wartości 6.  Okazywanie władzy lub dominacji 7.  Redukcja napięcia 8.  Ekspresja wrogości 9.  Podejmowanie ryzyka jako źródło podniecenia 10.  Zysk materialny Bartosz Grabski 22 Bancroft J, 2009 PODSTAWOWE PYTANIA •  Jaki problem? ETIOLOGIA DYSFUNKCJI SEKSUALANYCH BIOLOGICZNA Endokrynopatie Choroby przewlekłe Nadciśnienie Choroby sercowo-naczyniowe Choroby urologiczne Choroby ginekologiczne Środki farmakologiczne INTERPERSONALNA PSYCHOLOGICZNA Konflikt małżeński Stres Dysfunkcja seksualna u partnera Depresja Inne zaburzenia psychiczne Historia nadużycia seksualnego Lęk, poczucie winy, wrogość Problemy z obrazem siebie Stosunki pozamałżeńskie Konfliktowe potrzeby homoseksualne Konflikt na tle religijnym Różnice i konflikty kulturowe Wymagania związane z wychowaniem dziecka Potrzeby parafilne Uzupełniono i zmodyfikowano na podstawie: Balon R & Segraves RT, 2009 Bartosz Grabski 23 •  Od jak dawna? •  Związany z czasem, miejscem, partnerem? •  Utrata popędu płciowego lub awersja do kontaktu seksualnego? •  Czy są jakieś problemy w relacji partnerskiej? •  Czynniki stresowe? •  Obecność nie wyrażonych emocji? •  Problemy fizyczne, ból? WAŻNE CZYNNIKI §  Status cywilny §  Liczba i płeć wcześniejszych partnerów §  Obecny partner (kto, od jak dawna) §  Liczba dzieci §  Stres w rodzinie §  Trudności finansowe Bartosz Grabski 24 Źródło: Tomlinson JM, 2005 4   15.11.2014   BADANIE FIZYKALNE BADANIA DODATKOWE Kobiety •  Badanie ginekologiczne Mężczyzny •  Moszna i jądra •  Najądrza i nasieniowody •  Prącie •  Gruczoł krokowy •  Morfologia •  Glukoza •  Lipidogram •  Próby wątrobowe •  Hormony (T, DHEA, PRL, E, FSH, LH, TSH, fT3, fT4) •  EEG, RTG, MRI, TK Badanie ogólne Badanie neurologiczne (odruchy) •  Nosidłowe •  Opuszkowo-jamisty (S2 i S3) •  Opuszkowo-odbytniczy (S3 i S4) •  Odbytniczy (S4 i S5) •  Badanie nasienia SKALE OCENY SEKSUALNOŚCI •  PSA •  USG (jądra, gruczoł krokowy, miednica) •  Badanie dopplerowskie przepływu w narządach płciowych •  Diagnostyczne inj. leków wazoaktywnych do c. jamistych prącia §  IIEF (International Index of Erectile Function) •  Test znaczkowy §  FSFI (Famale Sexual Functioning Questionnaire) Źródło dla 25-29 : Tomlinson JM, 2005; Balon R, Segraves RT, 2009; Lew-Starowicz Z, 2004; Lew-Starowicz Z, Skrzypulec V, 2010 •  RigiScan Bartosz Grabski 25 §  ASEX (Arizona Sexual Experiences Scale) Bartosz Grabski §  SFK-K/M (Skala Mell-Krat) FSFI (Famale Sexual Functioning Questionnaire) 26 IIEF-5 §  Ocena pożądania, podniecenia, orgazmu i satysfakcji w okresie ostatnich 4 tygodni §  19 pozycji; 6 zbiorczych domen: W ciągu ostatnich 4 tygodni….. §  I – pożądanie seksualne (2 pytania) §  II – podniecenie (4 pytania) §  III – lubrykacji (4 pytania) §  IV – orgazmu (3 pytania) §  V – satysfakcji (3 pytania) §  VI – dolegliwości bólowe (3 pytania) IIEF (International Index of Erectile Function) §  15 pozycji; 5 zbiorczych domen: §  I – erekcja (6 pytań) §  II – orgazm (2 pytania) §  III – pożądanie seksualne (2 pytania) §  IV – satysfakcja z życia seksualnego (3 pytania) 0 1 Bardzo niska 2 Niska 3 Umiarkowana 4 Wysoka 5 Bardzo wysoka Jeśli wzwód prącia wystąpił w wyniku stymulacji seksualnej, jak często był nasilony na tyle, że umożliwiał wprowadzenie prącia do pochwy partnerki? Nie było aktywności seksualnej Prawie nigdy lub nigdy Kilkakrotnie (znacznie rzadziej niż co drugi raz) Czasami (mniej więcej co drugi raz) Wielokrotnie (znacznie częściej niż co drugi raz) Prawie zawsze lub zawsze Jak często w czasie stosunku seksualnego był Pan w stanie utrzymać wzwód po wprowadzeniu prącia do pochwy? Nie podejmowałe stosunków płciowych Prawie nigdy lub nigdy Kilkakrotnie (znacznie rzadziej niż co drugi raz) Czasami (mniej więcej co drugi raz) Wielokrotnie (znacznie częściej niż co drugi raz) Prawie zawsze lub zawsze Jak trudno było Panu utrzymać wzwód prącia do zakończenia stosunku płciowego? Nie podejmowałe stosunków płciowych Niezywkle trudno Bardzo trudno Trudno Nieznacznie trudno Prawie zawsze lub zawsze Jeśli podejmował Pan stosunek seksualny, jak często dostarczył on Panu zadowolenia? Nie podejmowałe stosunków płciowych Prawie nigdy lub nigdy Kilkakrotnie (znacznie rzadziej niż co drugi raz) Czasami (mniej więcej co drugi raz) Wielokrotnie (znacznie częściej niż co drugi raz) Prawie zawsze lub zawsze WYNIK (SUMA PUNKTÓW) = §  V – ogólna satysfakcja seksualna (2 pytania) Bartosz Grabski PUNKTACJA Jak ocenia Pan swoją pewność, że mógłbym Pan mieć i utrzymać wzwód prącia? Wynik 21 punktów lub mniej może świadczyć o objawach zaburzeń wzwodu prącia i wskazuje na zasadność konsultacji z lekarzem. 27 Bartosz Grabski SKALA TWARDOŚCI WZWODU ERECTION HARDNESS GRADING SCALE 28 OCENA FUNKCJONOWANIA SEKSUALNEGO U PACJENTÓW PSYCHIATRYCZNYCH —  Przedchorobowe funkcjonowanie seksualne Ciężkie zaburzenia erekcji Umiarkowane zaburzenia erekcji Łagodne zaburzenia erekcji Erekcja prawidłowa —  Pierwotne zaburzenia psychiczne —  Towarzyszące zaburzenia psychiczne 1 2 Powiększony, ale nie twardy Twardy, ale niewystarczająco do penetracji Bartosz Grabski 3 4 Twardy, Pełny wzwód wystarczająco, i maksymalna ale nie całkowicie Twardość 29 —  Towarzyszące zaburzenia somatyczne —  Leczenie psychotropowe —  Leki ogólne Bartosz Grabski 30 5