Transcript
Foto. Shutterstock
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Bartłomiej Popczyk Katedra Genetyki i Ogólnej Hodowli Zwierząt, Wydział Nauk o Zwierzętach, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Zarząd Główny Polskiego Związku Łowieckiego
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Gospodarka Łowiecka Środowisko przyrodnicze
Leśnictwo
Łowiectwo
Rolnictwo
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce
Rok gospodarczy
Powierzchni obwodów łowieckich
Liczebność populacji dzika
Zagęszczenie Zagęszczenie na 1000 ha na 1 km2
1999/2000
25 277 300
118 300
4,68
0,47
2008/2009
25 347 200
173 500
6,84
0,68
2009/2010
25 212 800
251 000
9,96
1,00
2010/2011
25 335 800
249 900
9,86
0,99
2011/2012
25 369 100
267 800
10,56
1,06
2012/2013
25 401 800
255 800
10,07
1,01
2013/2014
25 506 500
282 204
11,06
1,11
2014/2015
25 581 079
284 200
11,10
1,11
2015/2016
25 637 262
264 000
10,29
1,03
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce
Województwo
dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie Polska
Powierzchni obwodów łowieckich (ha) 1595400 1501300 2105500 1056700 1568900 1131400 2998900 754600 1211200 1667400 1630400 926400 1037000 2063700 2427200 1830500 25506500
Zagęszczenie Liczebność populacji dzika populacji dzika na na 1000ha na 10 10 marca 2013r. marca 2013r. 26835 12475 17804 20391 8249 6158 18798 11171 10833 14376 20492 9719 5366 30153 28061 41323 282204
16,82 8,31 8,46 19,3 5,26 5,44 6,27 14,8 8,94 8,62 12,57 10,49 5,17 14,61 11,56 22,57 11,06
Liczebność populacji dzika na 10 marca 2015r. 21278 12354 16384 15759 7642 5030 19217 9288 10731 7914 17728 9023 5316 24188 25203 34018 241073
Zagęszczenie populacji dzika na 1000ha na 10 marca 2015r. 13,25 8,25 7,81 14,84 4,86 4,46 6,38 12,33 8,87 4,75 10,81 9,68 5,11 11,65 10,25 18,04 9,4
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Czynniki przyrodnicze wpływające na populację dzika:
• produkcja rolna • klimat • liczebność i struktura socjalna populacji • choroby
Czynniki społeczno-etyczno-prawne wpływające na populację dzika: • regulacje prawne
• wysokość szkód w płodach i uprawach rolnych • dokarmianie dzików • planowanie łowieckie • wybiórcze wykonywanie RPŁ
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Czynniki przyrodnicze:
• produkcja rolna – struktura upraw, udział kukurydzy w produkcji rolnej 800 Kukurydza na ziarno tys. ha.
700
Kukurydza na kiszonkę tys. ha.
600 500 400
300 200 100 0
1990
1995
2002
2005
2007
2010
2014
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Mykotoksyny – zearalenon
1. Jako główną przyczynę wzrostu liczebności populacji dzika podaje się wzrost powierzchni zasiewów kukurydzy, który skutkuje znaczącym wzrostem dostępności wysokoenergetycznego pokarmu i zwiększeniem masy ciała dzików. 2. Na rozkładających się w ziemi kolbach kukurydzy występuje mykotoksyna – zearalenon, która dostarczona jest do organizmu dzika wraz z ziarnem kukurydzy zalegającym na polu i wpływa na zmiany cyklu płciowego, gdyż jest jedną z najsilniejszych niesteroidowych substancji o charakterze estrogennym (Zawadzki i in. 2011, Pałubicki i in. 2014, Nicpoń i in. 2015).
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Czynniki przyrodnicze:
• klimat – okres zalegania pokrywy śnieżnej, warunki atmosferyczne podczas pełni Wpływ na możliwości wykonywania polowania na dziki mają czynniki atmosferyczne, takie jak okres zalegania pokrywy śnieżnej oraz warunki atmosferyczne w okresie pełni. Liczba dni z pokrywą w stosunku do średnich danych z lat 1971-2000 na terenie Wielkopolski, na Dolnym Śląsku, częściowo na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim nie przekraczała 30-40 proc. W pozostałych regionach liczba dni ze śniegiem była porównywalna do średniej wieloletniej, albo była nieco niższa (Limanówka i in. 2012, IMGW).
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Czynniki przyrodnicze:
• liczebność populacji oraz struktura socjalna – stosunek płci oraz udział osobników w grupach wiekowych Model populacji dzika
Locha = 7 warchlaków
I rok
II rok
A
B
C
A
B
C
Warchlak
100
50
60
70
315
455
Przelatek
80
60
50
100
50
60
Locha
10
45
65
50
75
90
Odyniec
10
45
25
50
75
50
Razem
200
200
200
270
515
655
Przyrost:
35%
157,50%
227,50%
Niewiadoma = liczba młodych od samicy w wieku poniżej 3 lat
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Czynniki przyrodnicze:
• liczebność populacji oraz struktura socjalna – stosunek płci oraz udział osobników w grupach wiekowych Locha = 7 warchlaków 50% samic przelatkowych = 3 warchlaki
Model populacji dzika I rok
II rok
A
B
C
A
B
C
Warchlak
100
50
60
60+70
45+315
39+455
Przelatek
80
60
50
100
50
60
Locha
10
45
65
50
75
90
Odyniec
10
45
25
50
75
50
Razem
200
200
200
330
560
694
Przyrost:
65%
180%
247%
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Czynniki społeczno-etyczno-prawne:
• regulacje prawne – możliwość wykonywania polowania • wysokość szkód w płodach i uprawach rolnych – czynnik determinujący myśliwych • dokarmianie dzików – szczególnie w okresach braku niedoboru pokarmu • planowanie łowieckie – błędnie przyjmowane założenia w zakresie przyrostu zrealizowanego • wybiórcze wykonywanie RPŁ: 1. Oszczędzanie samic - system kar i zakazów w kołach łowieckich (polowania zbiorowe, kary finansowe i materialne itp.) 2. Preferowanie odstrzału męskich przelatków 3. Sztuczne zaburzanie struktury płci w populacji, poprzez celowy odstrzał samców – osobniki trofeowe
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Jak określić przyrost zrealizowany? • Skuteczna ocena przyrostu zrealizowanego w populacji dzika jest wyjątkowo trudna przed sezonem polowań, z uwagi na nieznane warunki atmosferyczne w okresie proszenia się loch • W celu wyliczenia zakładanego przyrostu należy z możliwie największą dokładnością określić liczbę loch oraz przelatków • Należy założyć że w grupie przelatków stosunek płci wynosi 50/50 • Planując przyrost trzeba zachować rezerwę na loszki przelatkowe, które także przystępują do rozrodu.
Foto. Shutterstock
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Jak planować pozyskanie łowieckie? Na określenie limitów pozyskania dzików w RPŁ wpływ ma szereg czynników: • Poziom szkód łowieckich i jego zmiany względem poprzednich sezonów – czynnikiem decydującym jest powierzchnia zredukowana, uszkodzona przez zwierzynę, a nie kwota wypłaconych odszkodowań • Wykonanie poprzedniego RPŁ • Struktura płci w populacji • Założony cel hodowlany w WŁPH
Foto. Shutterstock
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce
Foto. Shutterstock
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Co by było gdyby wstrzymać odstrzał dzików przez 3 lata? 9000000 8000000
Przyrost zrealizowany
50%
100%
7,668,000
200%
7000000 6000000 5000000 4000000 3000000 2,272,000
2000000
1000000
958,500
284,000
0 2015
2016
2017
2018
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Prawne możliwości ograniczenia populacji dzików inne niż poprzez polowanie:
1. Ustawa z dnia 13 października 1995 roku Prawo łowieckie (Dz. U. Dz.U.2013 poz. 1226 z późn. zm.) 2. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. 2013 poz. 856 z późn. zm.) 3. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U. 2014 poz. 1539)
Foto. Shutterstock
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Wnioski 1. Zmieniająca się struktura upraw rolnych, w szczególności wzrost udziału kukurydzy wpływa istotnie na stan populacji dzika w Polsce i poziom szkód wyrządzonych przez dziki w uprawach rolnych. 2. Zaprzestanie wykonywania polowania na dziki w warunkach polskich doprowadziłoby do klęskowych szkód w rolnictwie. Konsekwencją braku odstrzału dzików byłyby niepokoje społeczne i protesty. 3. Na dynamikę populacji dzika istotny wpływ mają warunki zimowe, baza żerowa i intensywność dokarmiania oraz struktura pozyskania. 4. Siłą napędową rozmiaru użytkowania populacji dzików jest przede wszystkim konieczność wypłacania odszkodowań za szkody w płodach i uprawach rolnych.
Foto. Shutterstock
Zarządzanie populacją dzika Sus scrofa w Polsce Wnioski 5. Za nadmierny przyrost populacji dzika odpowiada zaburzona struktura płci – ze znaczną przewagą samic zarówno dorosłych (loch) jak i przelatkowych. Jedyną grupą socjalną o wyrównanej proporcji płci są warchlaki. W celu skutecznego zarządzania populacją dzika należy doprowadzić do wyrównania struktury płci w populacji. 6. W pozyskaniu preferowane są sztuki możliwe do zagospodarowania w ramach „użytku własnego”. 7. W rejonach o nadmiernym zagęszczeniu dzika należy dokonać zmiany świadomości i mentalności myśliwych w zakresie odstrzału loch a także zlikwidować system kar za odstrzał loch oraz doprowadzić do optymalnej struktury płci w populacji - 50/50.
Foto. Shutterstock
