Transcript
interwencja w Afganistanie - trwająca w latach 1979-1989 inwazja Armii Radzieckiej na Afganistan w celu zacieśnienia kontroli nad tamtejszymi władzami komunistycznymi oraz ich obrony przed powstańcami; przerodziła się w wojnę z mudżahedinami, wspieranymi przez USA, Chiny, Pakistan, Arabię Saudyjską i Iran; trudne warunki terenowe i błędy radzieckich dowódców doprowadziły do klęski najeźdźców, którzy ponieśli dotkliwe straty i musieli się wycofać z Afganistanu; niepowodzenie to, dowodzące słabości imperium sowieckiego, poważnie nadszarpnęło prestiż ZSRR, stając się „radzieckim Wietnamem"
Faktyczni przywódcy ZSRR w porządku chronologicznym: (w nawiasach podano pełnione w tym okresie funkcje, niekoniecznie pokrywają się one z okresem faktycznego sprawowania władzy jaki podano wcześniej)
1917-1924 Włodzimierz Lenin (jako przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych, czyli bolszewickiego rządu). 1924-1953 Józef Stalin (jako sekretarz generalny KC KPR(b), WKP(b) i KPZR, oraz przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych a potem Rady Ministrów ZSRR). 1953-1955 Georgij Malenkow (jako przewodniczący Rady Ministrów ZSRR i przez krótki czas I sekretarz KC KPZR). 1955-1964 Nikita Chruszczow (jako I sekretarz KC KPZR i przewodniczący Rady Ministrów ZSRR). 1964-1982 Leonid Breżniew (jako I sekretarz a następnie sekretarz generalny KC KPZR i przewodniczący Rady Ministrów ZSRR, przez jakiś czas również przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR, czyli formalnie głowa państwa). 1982-1984 Jurij Andropow (jako sekretarz generalny KC KPZR i przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR). 1984-1985 Konstantin Czernienko (jako sekretarz generalny KC KPZR i przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR). 1985-1991 Michaił Gorbaczow (jako sekretarz generalny KC KPZR, przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR i prezydent ZSRR).
Gorbaczow Michaił (ur. 1931) - polityk radziecki, w latach 1985-1991 przywódca ZSRR (jako sekretarz generalny KPZR, a od 1990 r. prezydent ZSRR); w polityce zagranicznej doprowadził do ocieplenia stosunków z Zachodem, zawarł przełomowe porozumienia rozbrojeniowe i wycofał ZSRR z rywalizacji o światową hegemonię, co spowodowało zakończenie zimnej wojny i rozpad bloku wschodniego; w polityce wewnętrznej wprowadził pierestrojkę, która - wbrew jego intencjom - przyczyniła się do rozpadu ZSRR; po puczu sierpniowym w 1991 r. stracił realną władzę na rzecz Jelcyna; 25 XII 1991 r. ustąpił ze stanowiska prezydenta (nieistni ejącego już) Związku Radzieckiego; w 1990 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla pierestrojka (roś. „przebudowa") - jedno z głównych haseł programu reform ZSRR, ogłoszonych przez Gorbaczowa, a także potoczne określenie całości przeobrażeń, jakie zaszły w Związku Radzieckim pod jego rządami; najważniejszymi elementami pierestrojki były liberalizacja reżimu totalitarnego oraz większa jawność w życiu publicznym (głasnost); z czasem objęła także próby umiarkowanej demokratyzacji ustroju; przy braku rzeczywistych reform gospodarczych pierestrojka doprowadziła, wbrew intencjom Gorbaczowa, do osłabienia i rozkładu państwa radzieckiego Jelcyn Borys (ur. 1931) - polityk radziecki i rosyjski, w latach 1991-1999 prezydent Rosji; zdecydowany zwolennik pierestrojki, w latach 1989-1991 stał się liderem opozycji demokratycznej, krytykującej Gorbaczowa za zbyt wolne tempo przemian; jako prezydent Rosji przyczynił się do porażki puczu sierpniowego, w czasie którego faktycznie przejął władzę w ZSRR; doprowadził do likwidacji państwa radzieckiego; w 1993 r. wprowadził system prezydencki i stłumił próbę przewrotu podjętą przez opozycję parlamentarną; w gospodarce rządy Jelcyna przyniosły koniec realnego socjalizmu; w polityce zagranicznej kontynuował zbliżenie z Zachodem, starając się r ównocześnie odbudować imperialną pozycję Rosji na obszarze WNP; od 1996 r. z powodu choroby odsuwał się od bieżącej polityki; w grudniu 1999 r. ustąpił z urzędu prezydenta, wskazując ówczesnego premiera Władimira Putina na swego następcę
Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.
George Washington (1789-1797), formalnie bezpartyjny, ale sympatyzował z federalistami John Adams (1797-1801), Federalista Thomas Jefferson (1801-1809), Demokratyczny Republikanin James Madison (1809-1817), Demokratyczny Republikanin James Monroe (1817-1825), Demokratyczny Republikanin John Quincy Adams (1825-1829), W chwili wyboru członek stronnictwa Demokratyczno-Republikańskiego, potem Narodowy Republikanin Andrew Jackson (1829-1837), Demokrata Martin Van Buren (1837-1841), Demokrata William Henry Harrison1) (1841), Whig John Tyler2) (1841-1845), Demokrata kandydujący z ramienia Whigów James Knox Polk (1845-1849), Demokrata David Rice Atchison (4 marca 1849, tymczasowo, jako prezydent pro tempore Senatu USA), Demokrata
1
12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43.
Zachary Taylor1) (1849-1850), Whig Millard Fillmore2) (1850-1853), Whig Franklin Pierce (1853-1857), Demokrata James Buchanan (1857-1861, Demokrata Abraham Lincoln1) (1861-1865), Republikanin Andrew Johnson2) (1865-1869), Demokrata lojalny wobec Unii Ulysses Simpson Grant (1869-1877), Republikanin Rutherford Birchard Hayes (1877-1881), Republikanin James Abram Garfield1) (1881), Republikanin Chester Alan Arthur2) (1881-1885), Republikanin Grover Cleveland (1885-1889), Demokrata Benjamin Harrison (1889-1893), Republikanin Grover Cleveland (1893-1897), Demokrata William McKinley1) (1897-1901), Republikanin Theodore Roosevelt2) (1901-1909), Republikanin William Howard Taft (1909-1913), Republikanin Woodrow Wilson (1913-1921), Demokrata Warren Gamaliel Harding1) (1921-1923) Republikanin Calvin Coolidge2) (1923-1929), Republikanin Herbert Clark Hoover (1929-1933), Republikanin Franklin Delano Roosevelt1) (1933-1945), Demokrata Harry S. Truman2) (1945-1953), Demokrata Dwight David Eisenhower (1953-1961), Republikanin John Fitzgerald Kennedy1) (1961-1963), Demokrata Lyndon Baines Johnson2) (1963-1969), Demokrata Richard Milhous Nixon3) (1969-1974), Republikanin Gerald Rudolph Ford4) (1974-1977), Republikanin James Earl Carter (1977-1981), Demokrata Ronald Reagan (1981-1989), Republikanin George H. W. Bush senior (1989-1993), Republikanin William Jefferson Clinton (1993-2001), Demokrata George W. Bush (od 2001), Republikanin
Przypisy 1 Zmarł w trakcie pełnienia urzędu. 2 Jako urzędujący wiceprezydent objął urząd po zmarłym prezydencie. 3 Ustąpił ze stanowiska. 4 Jako urzędujący wiceprezydent objął urząd po prezydencie, który ustąpił z urzędu. wojna w Korei - toczony w latach 1950-1953 konflikt między komunistami z północnej Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej (KRLD), którzy dążyli do opanowania całego półwyspu, a leżącą na południu Republiką Korei, wspieraną przez siły ONZ (głównie amerykańskie); w toku działań wojennych komuniści otrzymali nieoficjalną pomoc Chin w postaci półmilionowej armii „ochotników"; walki zakończyły się utrzymaniem podziału Korei na 2 państwa; wojna kosztowała życie l ,2 min ludzi, postawiła po raz pierwszy świat na krawędzi konfliktu nuklearnego i przyczyniła się do zaostrzenia stosunków między stronami zimnej wojny wojna w Wietnamie - toczony od pocz. lat 60. konflikt między komunistami z północnej Demokratycznej Republiki Wietnamu, którzy dążyli do opanowania całego kraju, a leżącą na południu Republiką Wietnamu, popieraną przez USA; w latach I965-I973 w wojnie brały udział oficjalnie oddziały amerykańskie (wcześniej występowały jako zespoły doradców); trudne warunki terenowe i klimatyczne oraz błędne decyzje wojskowe i polityczne sprawiły, iż Amerykanie nie zdołali pokonać komunistów, sami za to ponieśli ciężkie straty (55 tyś. zabitych i zmarłych, ponad 300 tyś. rannych); wobec rosnących kosztów wojny oraz nasilającej się krytyki w kraju prezydent Nixon podjął decyzję o wycofaniu wojsk z Wietnamu - ostatnie oddziały opuściły kraj w 1973 r. (co doprowadziło 2 lata później do podboju Wietnamu Południowego przez komunistów); konflikt wietnamski stanowił największy cios dla prestiżu USA w powojennej historii, czym przyczynił się pośrednio do odprężenia Reagan Ronald (1911-2004) - polityk konserwatywny, w latach 1981-1989 prezydent Stanów Zjednoczonych z ramienia Partii Republikańskiej; autor programu radykalnych reform w duchu liberalno-konserwatywnym (reaganomiki), opartego na redukcji wydatków publicznych, ograniczeniu roli państwa w gospodarce, obniżeniu podatków i ustabilizowaniu wartości pieniądza; w polityce zagranicznej zwolennik twardego kursu wobec bloku wschodniego, doprowadził - dzięki zwycięstwu w wyścigu zbrojeń oraz zdecydowanym działaniom politycznym, ekonomicznym i propagandowym - do zmiany polityki ZSRR i zakończenia zimnej wojny; rządy Reagana przyniosły dynamiczny rozwój gospodarki amerykańskiej oraz podniesienie międzynarodowego prestiżu USA
2
